در حال حاضر افزایش ارتباطات و مناسبات اقتصادی بین‌المللی برای ایران بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد اما با این حال شاهد این هستیم که معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه به عنوان مسوول اصلی این موضوع کارنامه قابل توجهی در دست ندارد.
اگرچه اخیرا محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه با توجه به اهمیت موضوع اقتصاد و دیپلماسی اقتصادی، معاونت اقتصادی در وزارت خارجه را با هدف تلاش برای حل چالش‌های اقتصادی کشور احیا کرد اما با گذشت ماه‌ها از فعالیت این معاونت، کارنامه پرباری به مردم و فعالان اقتصادی ارائه نشده است. نگاهی به وضعیت تجاری کشور نیز نشان می‌دهد که بسیاری از بازارهای بین‌المللی طی سال‌های اخیر از دسترس تجار دور شده است. این در حالی است که یکی از وظایف اصلی این معاونت در وزارت امور خارجه ارائه خدمات به بازرگانان و فعالان اقتصادی بین‌المللی است.
به گفته برخی کارشناسان، هنوز از تحرکات معاونت اقتصادی وزارت خارجه خبری نیست.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، بر این اساس با وجود اینکه اوایل بهمن‌ماه سال گذشته، وزیر امور خارجه معاونان جدید خود در این معاونت را معرفی کرد و مسوولیت معاونت اقتصادی وزارت خارجه را به غلامرضا انصاری سفیر وقت ایران در هند سپرد اما هنوز اتفاق خاصی در حوزه حل مشکلات تجاری و اقتصادی در کشور رخ نداده است.
این در حالی است که پیش از احیای این معاونت، معاونان وزارت امور خارجه این تغییرات در ساختار وزارت خارجه را همچون یک جراحی می‌دانستند که تغییرات زیادی را در کشور ایجاد خواهد کرد.
بر اساس آنچه مسوولان وزارت امور خارجه عنوان کرده بودند، قرار بود با تشکیل معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه، هماهنگی میان نهادها و سازمان‌های داخل کشور در زمینه اقتصادی انجام شود و از تاثیرگذاری تحریم‌ها بر روابط اقتصادی کشور نیز جلوگیری به عمل آید اما در حال حاضر شاهد این هستیم که وزیر امور خارجه هر چند وقت یک بار با هدف سفر تجاری گروهی از فعالان بخش خصوصی را به عنوان سیاه لشکر به دنبال خود می‌برد اما در نهایت نتیجه خاصی را به اطلاع مردم نمی‌رساند.
بر این اساس صاحب‌نظران اقتصادی بر این عقیده هستند که معاونت دیپلماسی اقتصادی در وزارت امور خارجه تنها معاونتی دکوری است که برای خواباندن انتقادات تجار در حد حرف احیا شده است و بیشتر تعاملات سیاسی را پیگیری می‌کند.
معاونت دکوری
بر همین اساس دبیر کل خانه اقتصاد ایران گفت: معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه سال‌ها قبل در زمان وزارت علی‌اکبر ولایتی و کمال خرازی نیز وجود داشت اما در نیمه دوم ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد این معاونت برچیده شد. از این رو محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه فعلی با توجه به اهمیت موضوع اقتصاد و دیپلماسی اقتصادی، این معاونت را در وزارت امور خارجه احیا کرد.
مسعود دانشمند با بیان اینکه کار در این وزارتخانه بیشتر با رویکرد سیاسی انجام می‌شود، اظهار کرد: معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه بیشتر معاونتی دکوری به نظر می‌رسد که تنها برای خواباندن اعتراضات فعالان اقتصادی و تجار راه‌اندازی شده است. بر این اساس این سوال وجود دارد که چرا با وجود سفرهای متعدد ظریف و هیات‌های تجاری به کشورهای مختلف، گشایش اقتصادی در کشور حاصل نمی‌شود؟
این فعال بخش خصوصی افزود: پاسخ این سوال واضح است. واقعیت این است که همراهان وزیر امور خارجه در سفرهای تجاری بخش خصوصی واقعی نیستند و تنها فعالان اقتصادی هستند که به طور مستقیم یا زیرپوستی به دولت وابستگی دارند. از این رو بدون برنامه و هدف قبلی تنها دولتمردان را در این سفر همراهی می‌کنند.
به گفته وی، ظریف در سفرهای تجاری مذاکرات و تفاهمنامه‌های خود را پشت درهای بسته انجام می‌دهد و در این خصوص با فعالان اقتصادی چندان مشورتی نمی‌کند. از این رو در نهایت شاهد این هستیم که بیشتر مذاکرات با رویکرد سیاسی انجام شده و در قراردادها خبری از اهداف اقتصادی و معیشتی نیست. نکته قابل تامل در این میان آن است که هیات تجاری همراه وزیر نیز به دلیل اینکه بخش خصوصی واقعی نیستند، نسبت به این رویکرد اعتراضی ندارند.
قرارداد پشت درهای بسته
دبیرکل خانه اقتصاد ایران بیان کرد: در حال حاضر ما شاهد این هستیم که فعالان معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه به همراه وزیر قراردادهایی را پشت درهای بسته امضا می‌کنند و در نهایت جزئیاتی از این قراردادها را به اطلاع دیگران می‌رسانند در حالی که پس از آن هیچ پیگیری خاصی در مورد نتایج این قراردادها انجام نمی‌شود.
دانشمند با بیان اینکه دولتمردان و هیات همراه پس از سفر همه چیز را فراموش می‌کنند، افزود: به نظر می‌رسد که این سفرهای تجاری به غیر از جلسه و مهمانی و سخنرانی نتیجه دیگری در بر ندارد. در صورتی که اگر به عملکرد کشورهای دیگر در این خصوص توجه کنیم، به نتایج بسیار خوبی دست پیدا خواهیم کرد.
وی اظهار کرد: روال فعالیت معاونت اقتصادی در کشورهای دیگر کاملا شفاف است به طوری که اگر همان روال در کشور ما نیز به کار گرفته شود، در زمینه صادرات، تعاملات بانکی و تجارت تسهیلات و راهکارهای مناسبی را پیش پای تجار قرار خواهد داد.
عضو اتاق بازرگانی با بیان اینکه ظریف بخش خصوصی واقعی را در سفرهای تجاری همراهی نمی‌کند، گفت: آنچه تاکنون شاهد آن بودیم این است که ظریف نتوانسته عملکرد مناسبی را در حوزه دیپلماسی اقتصادی انجام دهد در حالی که معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه با رویکرد معیشتی اقتصادی راه‌اندازی شد اما در حال حاضر تنها کاری که در آن انجام نمی‌شود، فعالیت‌های اقتصادی در جهت منافع مردم است.
هدف باید رفاه مردم باشد
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و چین نیز در این خصوص گفت: اصولا همه تصمیماتی که در کشور گرفته می‌شود باید در نهایت به رفاه مردم ختم شود. دیپلماسی سیاسی نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین هر اقدامی که از سوی دولتمردان از بعد سیاسی و اقتصادی دنبال می‌شود، باید با این هدف پیگیری شود که در نهایت منافع اقتصادی مردم در درازمدت را به همراه داشته باشد. در واقع هدف از دیپلماسی نیز این است که در جهت شکوفایی اقتصاد کشور و خدمت به مردم دنبال شود.
مجیدرضا حریری اظهار کرد: این در حالی است که نگاهی به سفرهای تجاری وزیر امور خارجه و هیات همراه تاکنون نشان می‌دهد که هیچ برنامه از پیش تعیین شده‌ای برای کمک به اقتصاد در این سفرها وجود نداشته به طوری که هر کسی که توانسته پول بلیت سفر خود را تامین کند، ظریف را در این سفرهای تجاری همراهی کرده است.
به گفته وی، بیشتر افرادی که در این سفرهای تجاری ظریف را همراهی می‌کنند، کسانی هستند که نمی‌توانند به راحتی با وزیر امور خارجه و رییس‌جمهور دیدار کنند. از این رو برای مذاکره با دولتمردان و دریافت مطالبات شخصی خود در این حوزه وارد می‌شوند.
نبود شفافیت
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و چین با بیان اینکه سفرهای تجاری که تاکنون انجام شده، کارنامه پرباری نداشته است، گفت: به نظر می‌رسد که هیات همراه وزیر امور خارجه در این سفرها عملا کار خاصی انجام نمی‌دهند و تنها نقش سیاه‌لشکر را ایفا می‌کنند. این در حالی است که اگر قصد پیگیری اهداف اقتصادی در این سفرها را داشته باشند نیز اختیار عمل خاصی برای این کار ندارند.
حریری افزود: واقعیت این است که فعالیت‌های انجام شده در این سفرها به طور شفاف و دقیق پیگیری نمی‌شود به طوری که تنها چند روز قبل و بعد از سفر تجاری صحبت‌هایی در مورد آن انجام می‌شود و پس از آن هیچ نتیجه‌ای به اطلاع مردم نمی‌رسد.
وی با بیان اینکه این سفرها باید نتیجه خاص و مشخصی در بر داشته باشد، گفت: روال کار معاونت اقتصادی در وزات امور خارجه در کشورهای دیگر به این شکل است که پیش از سفر دولتمردان به کشور مقصد، هیات تجاری با برنامه مشخص به آنجا سفر می‌کند و تفاهمنامه‌هایی را انجام می‌دهد. پس از آن به عنوان مثال دو روز بعد دولتمردان وارد آن کشور می‌شوند تا به توافقات بخش خصوصی رنگ و بوی اجرایی بدهند. اما در کشور ما شیوه سفرهای تجاری به این شکل است که معاونت اقتصادی اجازه حضور تجار در کشور مقصد را به تنهایی نمی‌دهد.
سفرهایی که خروجی ندارد
این فعال بخش خصوصی با اشاره به اینکه مردان سیاسی دولت به دنبال این هستند که در همه جا حضور داشته باشند، بیان کرد: به نظر می‌رسد که راه‌اندازی معاونت دیپلماسی اقتصادی و سفرهای تجاری تنها بازی سیاسی است که خروجی خاصی برای کمک به اقتصاد در بر ندارد. از این رو نه از سمت اتاق بازرگانی و نه از سوی معاونت دیپلماسی اقتصادی دولت خروجی مشخصی دریافت نمی‌شود.
به گفته حریری، مهم‌ترین وظیفه سفرا و رایزنان در وزارت امور خارجه، هموار کردن مسیر برای تسهیل فعالیت‌های تجاری و اقتصادی دوجانبه است همان‌طور که در کشورهای دیگر دنیا دیدارهای سیاسی در جهت کمک به اقتصاد کشور انجام می‌شود و نتایج مثبت اقتصادی و معیشتی به دنبال دارد. این در حالی است که در کشور ما دیدارهای سیاسی و مذاکرات به همه چیز مرتبط می‌شود به جز اقتصاد.
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و چین افزود: اگر مردان سیاسی دولت در جهت کمک به اقتصاد کشور و رفاره مردم گام بردارند، می‌توان به حل شدن مشکلات امیدوار بود در غیر این صورت فعالان بخش خصوصی هم نمی‌توانند به تنهایی کاری انجام دهند.