آمار نقدینگی آبان‌ماه با بیش از سه ماه تاخیر از سوی بانک مرکزی اعلام شد.
این در حالی است که در کشورهای توسعه‌یافته ارقام نقدینگی هفتگی اعلام می‌شود اما در ایران که تا پیش از نوسانات شدید شاخص‌های اقتصادی هر ماه اعلام می‌شد به سه ماهی یک بار به تعویق افتاد.
در دولت تدبیر و امید که تک‌رقمی شدن تورم و ثبات اقتصادی را از دستاورد‌های افتخارآمیز خود می‌دانست تا زمانی که آمار‌ها کاهشی بود هر ماه آمار از سوی بانک مرکزی اعلام می‌شد.
همین که نوسانات قیمت در بازار اوج گرفت به بهانه تطبیق آمار تورم با مرکز آمار دیگر نرخ تورم را اعلام نمی‌کند و نرخ شاخص‌های دیگر اقتصادی را هم با تاخیر چند ماهه منتشر می‌کند.
با افزایش سرعت خلق نقدینگی، حجم نقدینگی به ۱۷۲۵ هزار میلیارد تومان در آبان ۱۳۹۷ بالغ شد. در آبان‌ماه ۴/۳۱ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید یعنی هر روز بیش از هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی کشور اضافه شد.
با وجود اینکه میزان خلق نقدینگی ماهانه در مهرماه به ۳/۱ درصد کاهش یافت، اما در آبان‌ماه به ۹/۱ درصد افزایش پیدا کرد یعنی روزانه هزار میلیارد تومان به نقدینگی اضافه می‌شود.
سرعت رشد نقدینگی در آبان‌ماه سال‌جاری نسبت به مهر ماه بیشتر شده است. نرخ نقدینگی نقطه به نقطه در آبان‌ماه سال ۱۳۹۷ نسبت به سال گذشته ۱/۲۱ درصد رشد داشته است.
سهم شبه‌پول (سپرده‌های مدت‌دار) از خلق نقدینگی آبان‌ماه افزایش پیدا کرد و به ۹۲ درصد (سپرده‌های مدت‌دار: ۸۹ درصد) رسید. در آبان‌ماه نسبت به ماه قبل از آن، میزان شبه‌پول ۹/۱ درصد (سپرده‌های مدت‌دار: ۲ درصد) و میزان پول یک درصد افزایش یافت.
هر چند سپرده‌های کوتاه‌مدت فقط ۳۰ درصد از حجم نقدینگی را شامل می‌شوند، اما سهم ۵۱ درصدی در خلق نقدینگی آبان‌ماه را برعهده دارند.
افزایش ۴۳ درصدی پول در یک سال!
حجم نقدینگی در آبان ماه سال‌جاری در حالی به بیش از ۷۲۵/۱ هزار میلیارد تومان رسید که میزان پول در این ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۴۳ درصد افزایش داشته است. به گزارش ایسنا، بانک مرکزی تازه‌ترین آمار بخش پولی و بانکی کشور در آبان‌ماه سال‌جاری را منتشر کرده که بر این اساس، میزان کل نقدینگی نظام بانکی در این ماه به بیش از ۷۲۵/۱ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به اسفندماه سال گذشته ۸/۱۲ درصد و نسبت به ماه مشابه سال قبل ۱/۲۱ درصد افزایش داشته است.
میزان نقدینگی در آبان‌ماه سال گذشته ۴۲۴/۱ هزار میلیارد تومان بوده این در حالی است که رشد نقدینگی در این ماه نسبت به آبان‌ماه سال ۱۳۹۵، برابر با ۶/۲۲ درصد بوده است و مقایسه این آمار حاکی از آن است که شتاب رشد نقدینگی در سال‌جاری نسبت به سال گذشته کمتر بوده است.
بر اساس این گزارش، نقدینگی از دو بخش پول و شبه‌پول تشکیل شده که نقدینگی پولی در آبان‌ماه سال‌جاری بیش از ۲۴۴ هزار میلیارد تومان و در بخش شبه‌پول بیش از ۴۸۰/۱ هزار میلیارد تومان بوده است.
میزان رشد پول در آبان‌ماه سال‌جاری نسبت به ماه مشابه سال قبل ۴/۴۳ درصد رشد داشته است به طوری که میزان پول در آبان‌ماه سال گذشته بیش از ۱۷۰ هزار میلیارد تومان بوده و در آبان‌ماه سال‌جاری به بیش از ۲۴۴ هزار میلیارد تومان رسیده این در حالی است که رشد پول در آبان‌ماه سال ۱۳۹۶ نسبت به ماه مشابه سال قبل از آن تنها ۹/۱۳ درصد بوده است.
اما در بخش شبه‌پول، رشد نقدینگی نسبت به سال گذشته ۱۵ درصد گزارش شده است، ولی در آبان‌ماه سال قبل نسبت به سال پیش از آن حدود ۲۴ درصد رشد داشته است.
پول شامل انواع اسکناس، مسکوک و سپرده‌های دیداری که به صورت چک است، می‌شود و شبه‌پول را سپرده‌های غیردیداری از جمله سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و بلندمدت و حساب‌های پس‌انداز، اوراق قرضه و اسناد خزانه و به عبارت دیگر کلیه اوراقی که برای نقد شدن آن به گذشت زمان قانونی نیاز است، تشکیل می‌دهند.
به این ترتیب آمار منتشره حاکی از آن است که میزان رشد پول در سال‌جاری نسبت به سال گذشته شتاب بیشتری گرفته اما آمار نقدینگی در بخش شبه‌پول شتاب کمتری نسبت به ماه مشابه سال قبل داشته است.
مدیریت نقدینگی
مدیریت نقدینگی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که سیستم بانکداری با آن روبه‌رو است. دلیل اصلی این چالش این است که بیشتر منابع بانک‌ها از محل سپرده‌های کوتاه‌مدت تامین مالی می‌شود. علاوه بر این تسهیلات اعطایی بانک‌ها صرف سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی می‌شود که درجه نقدشوندگی نسبتا پایینی دارند.
وظیفه اصلی بانک ایجاد توازن بین تعهدات کوتاه‌مدت مالی و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت است. نگهداری مقادیر ناکافی نقدینگی بانک را با خطر عدم توانایی در ایفای تعهدات و در نتیجه ورشکستگی مواجه می‌کند. نگهداری مقادیر فراوان نقدینگی، نوع خاصی از تخصیص ناکارآمد منابع است که باعث کاهش نرخ سوددهی بانک به سپرده‌های مردم و در نتیجه از دست دادن بازار می‌شود.
مدیریت نقدینگی به معنی توانایی بانک برای ایفای تعهدات مالی خود در طول زمان است. مدیریت نقدینگی در سطوح مختلفی صورت می‌گیرد. اولین نوع مدیریت نقدینگی به صورت روزانه صورت پذیرفته و به صورت متناوب نقدینگی مورد نیاز در روزهای آتی پیش‌بینی می‌شود.
دومین نوع مدیریت نقدینگی که مبتنی بر مدیریت جریان نقدینگی است، نقدینگی مورد نیاز را برای فواصل طولانی‌تر شش ماهه تا دو ساله پیش‌بینی می‌کند. سومین نوع مدیریت نقدینگی به بررسی نقدینگی مورد نیاز بانک در شرایط بحرانی می‌پردازد.
تاثیر پولشویی بر حجم نقدینگی
زمانی که با پولشویی (پولی که از راه‌های غیرقانونی مانند قاچاق، مواد مخدر، آدم‌فروشی و… به دست می‌آید طی مراحلی به پول قانونی و مشروع تبدیل می‌شود) پشتوانه پول، دارایی‌های قانونی باشد؛ بخش‌های غیرقانونی به عنوان پشتوانه نقدینگی محاسبه نمی‌شوند. همچنین هر چه بخش‌های غیرقانونی افزایش یابد با توجه به محدودیت منابع، نقدینگی نیز کاهش می‌یابد. از این‌رو این ساختار نقدینگی، باعث کاهش بخش‌های غیرقانونی می‌شود.
اما زمانی که ایجاد نقدینگی در دست دولت و بر اساس تقاضا باشد، هر چه بخش‌های غیرقانونی افزایش یابد، تقاضای نقدینگی بیشتر شده و به نفع دولت است چون می‌تواند نقدینگی بیشتری ایجاد کند. از این‌رو وجود این ساختار ظالمانه در نظام نقدینگی، باعث ایجاد و ادامه حیات بخش‌های غیرقانونی می‌شود. از این‌رو تا این نظام نقدینگی اصلاح نشود تلاش جدی برای حذف این بخش‌های غیرقانونی نیز انجام نمی‌شود.
بخش‌های غیرقانونی مثل مواد مخدر، علاوه بر کاهش تولید نقدینگی در ایران و افزایش مصرف نقدینگی در ایران، باعث افزایش مصرف غیرمفید و تولید غیرمفید و در نهایت عدم مطلوبیت فراوان برای جامعه نیز می‌شود.
کنترل بخش‌های غیرقانونی و مضر، زمانی در جامعه امکان‌پذیر است که بر اساس سیاست نقدینگی، ضرر این بخش‌ها برای جامعه مشخص باشد. نه اینکه دولت‌ها از وجود این بخش‌ها، منافع فراوان برده و ملت‌ها ضرر کنند. دولت‌ها و ملت‌ها باید به یک اندازه متضرر شوند تا اقدام جدی برای از بین بردن آنها انجام شود.
از این‌رو بهترین سیاست برای جلوگیری از پولشویی، خارج کردن دارایی‌های غیرقانونی از پشتوانه نقدینگی است.