گزیده آمارهای اقتصادی در 9 ماهه نخست امسال نشان می‌دهد که با وجود کاهش یک میلیون بشکه‌ای فروش روزانه نفت ایران درآمدهای کشور از این محل به دلیل افزایش چشمگیر قیمت ارز، نه تنها کاهش نیافت بلکه از رقم پیش‌بینی شده در قانون بودجه 97 حدود 13 هزار میلیارد تومان بیشتر بود با این وجود به دلیل تورم و کاهش رشد اقتصادی، درآمدهای حاصل از مالیات کمتر از ارقام پیش بینی شده بود.
بر این اساس تراز عملیاتی و سرمایه‌ای که مجموع درامدهای دولت به علاوه درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز به هزینه‌های جاری است منفی 38 هزار و 540 میلیارد تومان اعلام شود.
براساس آخرین گزارش گزیده آمارهای اقتصادی، میزان درآمدهای دولت در پایان آذر ماه امسال 100 هزار و 940 میلیارد تومان بود که نسبت به رقم مصوب در قانون بودجه امسال حدود 63 هزار میلیارد تومان کسری بودجه ولی با این وجود نسبت به مدت مشابه سال گذشته از رشد 5.9 درصدی خبر می‌دهد.
از این میزان، 77 هزار و 120 میلیارد تومان آن درآمدهای مالیاتی و 23 هزار و 810 میلیارد تومان نیز سایر درآمدها بودند. این در حالی است که مجموع پرداخت‌های جاری دولت در همین مدت بالغ بر 193 هزار و 980 میلیارد تومان است که 18.6 درصد نسبت به آذرماه سال گذشته افزایش یافته است .
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از تعادل، دولت براساس قانون بودجه 97 بنا بود در این مدت 222 هزار میلیارد تومان هزینه کند البته آمارها نشان می‌دهد که صرفه‌جویی کرده است. این آمارها همچنین نشان می‌دهد که 186 هزار و 960 میلیارد تومان آن پرداخت‌های دولت ملی و هفت هزار میلیارد تومان نیز استانی بوده است.
این عوامل سبب شدند تا تراز عملیاتی بودجه در پایان سه چهارم سال، 102 هزار و 690 میلیارد تومان باشد، حال آنکه پیش‌بینی مسوولان دولتی برای این رقم تا پایان پاییز 58 هزار و 840 میلیارد تومان بوده است. رقم تراز عملیاتی کشور نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته 41.5 درصد رشد کرده است.
رشد درآمدهای نفتی با وجود کاهش میزان فروش از طرف دیگر مجموع واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (از جمله فروش نفت خام و گاز) با رشدی نزدیک به 40 درصد نسبت به سال گذشته به 89 هزار و 670 میلیارد تومان رسید حال آنکه دولت رقمی کمتر و معادل 81 هزار و 330 میلیارد تومان را پیش‌بینی کرده بود.
از این رقم 89 هزار و 420 میلیارد تومان آن به منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی مرتبط بود که مجموع فروش آن تا پایان آذر ماه رقمی معادل 89 هزار و 420 میلیارد تومان برای دولت درآمدزایی داشت.
با وجود آنکه امریکا از سال جاری تحریم‌های خود علیه ایران عملی کرده بود و در این مدت میزان فروش روزانه نفت کشور حداقل کاهش یک میلیون بشکه‌ای داشت با این همه به دلیل اینکه قیمت ارز افزایش چشمگیری داشت، دولت موفق شد تا درآمدی بیش از آن‌چه انتظار داشت را با وجود کاهش فروش به دست آورد، با این همه افزایش فوق نیز موجب نشد تا رقم تراز عملیاتی و سرمایه‌ای کشور به رقم پیش‌بینی شده نزدیک شود.
تراز عملیاتی و سرمایه‌ای به مجموع درآمدهای دولت به علاوه واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای منهای هزینه‌های جاری گفته می‌شود. در 9 ماهه نخست امسال آن‌طور که بانک مرکزی گزارش می‌دهد این شاخص منفی 45 هزار و 110 میلیارد تومان بود حال آنکه دولت انتظار رقمی معادل منفی 24 هزار و 390 میلیارد تومان را داشت که در عین حال به معنای افزایش 17 درصدی این شاخص نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته و رشد 43.3 درصدی آن نسبت به سال 95 دارد.
یکی از انتقاداتی که نسبت به عملکرد دولت روحانی از ابتدا وجود داشت، افزایش میزان انتشار اوراق مشارکت و درواقع واگذاری دارایی‌های مالی بوده است. برخی از کارشناسان و موسسات، از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس نسبت به جایگزینی این اوراق در بودجه با نفت هشدار داده بودند و تبعات این رفتار را برای کشور خطرناک دانستند .
با این وجود به نظر می‌رسد بالا رفتن نرخ منفی تراز عملیاتی و سرمایه‌ای دولت در سال جاری سبب افزایش انتشار اوراق مشارکت و اسناد خزانه شده است بطوری که در قانون بودجه امسال قرار بود میزان واگذاری دارایی‌های مالی تا پایان فصل پاییز معادل 47 هزار و 670 میلیارد تومان باشد اما این رقم تا پایان آذر ماه به 65 هزار و 370 میلیارد تومان رسید و تملک دارایی‌های مالی که به معنای تسویه اوراق سر رسیده شده است نیز معادل 20 هزار و 260 میلیارد تومان بود که سه هزار میلیارد تومان کمتر از رقم پیش‌بینی شده بود.
بر این اساس خالص واگذاری دارایی‌های مالی کشور 45 هزار و 110 میلیارد تومان بوده یعنی 45 هزار میلیارد تومان اوراق منتشر شده امسال بیش از مجموع اوراق منتشر شده جدید و تسویه شده است و به بیان دیگر دولت امسال 45 هزار و 110 میلیارد تومان نسبت به سال گذشته بدهکارتر شده است.
بر اساس این گزارش مجموع تملک دارایی‌های سرمایه‌ای یا همان پرداخت‌های عمرانی با وجود اینکه قرار بود 46 هزار و 880 میلیارد تومان باشد نهایتا به رقم 32 هزار و 100 میلیارد تومان رسیده است.
نسبت درآمدها به پرداخت‌های هزینه‌ای، یا درواقع مجموع درآمدهای مالیاتی و سایر نسبت به کل هزینه‌های جاری در نه ماهه نخست امسال 52 درصد بوده، حال آنکه قرار بود این رقم 73.5 درصد باشد که از این رقم نسبت مالیات‌های پرداخت‌های هزینه‌ای نزدیک به 40 درصد، سایر درآمدها به پرداخت‌های هزینه‌ای 12.3 درصد و مجموع درآمدها و واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای به مجموع پرداخت‌هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای 84 درصد بوده است. به عبارت ساده‌تر کل درآمدهای مالیاتی و گمرکی دولت در کنار فروش نفت خام به کل هزینه‌های جاری و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای 84 درصد بوده است.
مالیات‌های غیرمستقیم پیشتاز درآمدهای مالیاتی
از مجموع کل درآمدهای مالیاتی دولت 47.5 درصد آن به مالیات‌های مستقیم و 52.5 درصد نیز به مالیات‌های غیرمستقیم تعلق گرفته که بر این اساس در بخش مالیات‌های مستقیم، در حالی که قرار بود مجموع درآمدهای دولت از محل مالیات اشخاص حقوق 30 هزار و 730 میلیارد تومان باشد، 20 هزار و 890 میلیارد تومان اعلام شد که نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته تنها اندکی، یعنی 1.7 درصد افزایش داشته است.
این در حالی است که سهم مالیات اشخاص حقوقی از کل درآمدهای مالیاتی دولت به 30 درصد بالغ می‌شود که نشان‌دهنده اهمیت آن در دخل و خرج دولت دارد. در این بخش بیشترین درآمد مالیاتی به مالیات اشخاص حقوقی غیر دولتی تعلق گرفت که 13 هزار و 470 میلیارد تومان پرداخته بودند.
همچنین مجموع مالیات بر درآمدهای اخذ شده از مردم تا پایان فصل پاییز بالغ بر 13 هزار و 120 میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته از رشد، 17.8 درصدی آن خبر می‌دهد.
در این بخش کارکنان بخش خصوصی با پرداخت چهار هزار میلیارد تومان و کارکنان بخش عمومی نیز با پرداخت سه هزار و 810 میلیارد تومان مالیات، مجموعا برای دولت درآمدی حدود هشت هزار میلیارد تومان درآمدزایی کردند. حال آنکه مجموع درآمد دولت از محل مالیات مستغلات 960 میلیارد تومان و از مالیات مشاغل نیز چهار هزار و 240 میلیارد تومان بوده است.
علاوه بر این دولت از محل مالیات بر ثروت دو هزار و 640 میلیارد تومان درآمدزایی کرد که مجموعا سهمی کمتر از سه و نیم درصد از کل درآمدهای مالیاتی دولت را به خود اختصاص داد.
در بخش مالیات‌های غیرمستقیم، مالیات بر واردات 9 هزار و 940 میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته از افزایش 14.1 درصدی نسبت به سال گذشته خبر می‌دهد. سهم مالیات بر واردات از کل درآمدهای مالیاتی کشور در 9 ماهه نخست امسال به 12.9 درصد می‌رسد که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته از افزایش 0.2 درصدی خبر می‌دهد.
همچنین مجموع درآمدهای مالیاتی دولت از محل فروش کالاها و خدمات نیز 30 هزار و 530 میلیارد تومان اعلام شده که نسبت به رقم مصوب دو هزار میلیارد تومان کمتر بوده است. در این بخش سهم اصلی درآمدی را مالیات بر ارزش افزوده با 19 هزار و 180 میلیارد تومان از آن خود کرده است.