در سال های اخیر صنایع نساجی از نظر تولید ضایعات و پایا بودن تحت فشارهای زیادی قرار گرفته است.
ترجمه: آزاده موحد
بسیاری از تولید کنندگان همچنان از رنگزاهای سمی در فرایندهای رنگرزی خود استفاده می کنند و فست فشن یا مد سریع هم منجر به دور ریختن چندین تن لباس در زمین های دفن زباله می شود حتی شستشوی لباس ها در خانه هم باعث رها شدن میکروالیاف در اقیانوس ها و خورده شدن توسط موجودات دریایی می گردد.
به گزارش سرویس ترجمه نساجی امروز، پایا شدن آن قدرها هم ساده نیست و نیازمند شیوه های تولیدی و ایده های جدید است که این امر پول، زمان و تلاش زیادی را می طلبد. حتی اگر محصولات پایا با موفقیت هم تولید شوند باز هم چالش تولید آن در مقیاس بزرگ و توان مالی برای خرید آن مطرح است.
کمپانی ژلاتکس یکی از کمپانی هایی است که در حال حاضر در مرحله تولید یک ماده اولیه دوستدار محیط زیست قرار دارد که هم پتانسیل تولید انبوه را دارد و هم مقرون به صرفه است.
موسس و مدیر عامل کمپانی ژلاتکس، ماری آن فونسکا ضمن کار در عرصه پوشاک دریافت که چه حجم بالایی از ضایعات در صنعت مد تولید می شود و در نتیجه تصمیم به شروع تحقیقات در مورد مواد اولیه نوآورانه گرفت.
او می گوید در زمان فعالیت خود در صنعت مد متوجه شدم که ضایعات زیادی در این بخش تولید می شود البته طراحانی هم هستند که برای تولید لباس از مواد اولیه جالب و نوآورانه مثل کاغذ استفاده می کنند. فونسکا سپس در جستجوی افرادی رفت که مواد اولیه جدید تولید می کردند و در همان دانشگاهی که خود در آن تحصیل می کرد دانشمندانی را یافت که منسوجات بر پایه ژلاتین تولید می کردند و مارت اریک، دیگر موسس کمپانی یکی از آن ها بود.
بیشتر تمرکز دانشمندان در آن زمان بر صنعت پزشکی بود و مشغول بررسی استفاده از مواد اولیه ژلاتینی برای رشد سلول های پوستی بودند اما آن ها عقیده داشتند که این ماده دارای پتانسیل های کاربردی دیگری نیز هست نظیر تولید محصولی به جای چرم و این گونه بود که فونسکا و اریک تحقیقات خود را آغاز کردند.
دباغی با مواد گیاهی احتمالا متداول ترین روش زیست سازگار برای تولید چرم است اما این فرایند بسیار کند بوده و هنوز قابلیت تولید انبوه را ندارد. فونسکا و اریک با تحقیق بیشتر دریافتند که با ارتقای فناوری های موجود برای تولید منسوجات بر پایه ژلاتین می توان کارایی را افزایش داد و آن را به تولید انبوه رساند.
بیست و پنج درصد ضایعات گوشتی بدون استفاده هستند چون ارزش تجاری ندارند. فونسکا می گوید در حال حاضر ژلاتین دارای کاربردهای زیادی است اما پتانسیل آن از این هم بیشتر است. تا زمانی که مردم گوشت مصرف می کنند باید این امکان فراهم شود تا از ضایعات گوشتی نیز بیشترین استفاده را به عمل آورد.
کمپانی ژلاتکس ژلاتین را به صورت پودر از کارخانه ژلیتا در آلمان تامین می کند. کارخانجاتی نظیر ژلیتا از ضایعات گوشتی نظیر پوست و استخوان، ژلاتین تهیه می کنند.
فونسکا می گوید که در آینده و پس از افزایش ظرفیت تولید کمپانی ژلاتکس و آزمایش و بررسی کامل فناوری جدید، ژلاتین هم در خود ژلاتکس تولید خواهد شد. در حال حاضر ژلاتین به مایع تبدیل شده و پس از آن برای این که در انبار شرایط بهتری داشته باشد خشک و سپس برای خریدار فرستاده می شود اما ما به ژلاتین جامد و خشک نیازی نداریم و ژلاتین مایع مورد نیاز ما است. در نتیجه در آینده خودمان اقدام به تولید ژلاتین خواهیم کرد و با حذف بخشی از فرایند می توانیم حتی انرژی بیشتری هم ذخیره کنیم.
فرایند تولید چرم کمپانی ژلاتکس از فرایند معمول تولید چرم سریع تر است. اگرچه این فرایند همچنان در مرحله آزمایش قرار دارد اما فرایند تولیدی آن بسیار سریع تر و مصرف آب و انرژی آن کمتر است.
فونسکا می گوید: "ما برای انجام فرایند خود به آب نیاز داریم تا بتوانیم از ضایعات، ژلاتین تهیه کنیم اما این آب بازیابی شده و مجددا مورد استفاده قرار می گیرد. پس از تهیه ژلاتین و منسوج در واقع چندان نیازی به آب نیست. همچنین چرم تهیه شده به این روش مقرون به صرفه تر و خرید آن آسان تر است. هزینه چرم تهیه شده از ژلاتین 25-20 یورو برای هر متر مربع است که احتمالا نصف میانگین قیمت چرم معمولی می باشد. البته قیمت بعضی از چرم ها نیز همینطور است اما میانگین قیمت چرم 50-40 یورو برای هر متر مربع می باشد."
محصول نهایی تهیه شده از چرم ژلاتینی بسیار شبیه محصول چرمی واقعی است. هدف کمپانی نیز تولید چرمی است که از نظر ظاهر و زیردست مشابه چرم واقعی باشد. نمونه های اولیه ظاهری بسیار شبیه به چرم داشتند. با اعمال تغییرات اندک در شیوه تولید، سختی چرم بیشتر شد. تیم تحقیقاتی همچنان مشغول کار بر روی زیردست پارچه می باشد.
تولید هر محصول جدیدی همواره با چالش هایی روبرو است و در مورد ژلاتکس این چالش ها شامل بهبود خصوصیات ماده اولیه و تامین مواد شیمیایی غیرسمی می باشد.
به گفته فونسکا مقاومت محصول جدید در برابر پارگی و آب خوب است اما همچنان دارای مقاومت سایشی ضعیفی می باشد چون مالش دادن ماده اولیه باعث از بین رفتن دوام آن می شود. مهم ترین موضوع برای کمپانی عدم استفاده از مواد شیمیایی سمی در ماده اولیه است. برای مثال ممکن است بعضی از تولید کنندگان مواد اولیه دوستدار محیط زیست مواد شیمیایی بر پایه نفت به آن اضافه کنند که کمپانی ژلاتکس مایل به انجام آن نیست. به همین دلیل است که فرایند تولید ممکن است کمی به طول بینجامد چون آن ها به دنبال مواد جایگین زیست سازگار هستند که نتایج مشابهی داشته باشد.
کمپانی ژلاتکس در حال حاضر مشغول کار بر روی فرایند رنگرزی چرم می باشد. کمپانی قصد دارد برای این کار تنها از رنگزاهای طبیعی و غیرمضر استفاده کند و اکنون نیز در حال بررسی استفاده از چغندر برای ایجاد شید صورتی است.
ژلاتکس همچنان راه زیادی را در مسیر تحقیق و توسعه پیش رو دارد هر چند که فونسکا امیدوار است که چرم ژلاتینی ظرف مدت یک سال آماده تولید شود. او امیدوار است که تا پایان سال آینده(2019) محصولات دیگری را نیز تولید کند و حتی در سال 2020 بتواند بعضی از محصولات ژلاتکس را در فروشگاه ها مشاهده نماید. این کمپانی تا الان چند محصول را از چرم ژلاتینی تولید کرده و صحبت هایی را نیز با چند طراح از استونی و فنلاند انجام داده است. ژلاتکس در این دو کشور کالاهایی را عرضه کرده و بازخوردهایی را نیز از برندها دریافت داشته است. بعضی از این محصولات عبارتند از کیف های کلاچ، کیف پول و پاپیون.
در حال حاضر علاقه به مواد اولیه دوستدار محیط زیست بیشتر در طراحان کوچک تر به چشم می خورد، آن هایی که به دنبال مواد اولیه نوآورانه هستند. کمپانی های خودرو و مبلمان نیز به این مواد علاقمند هستند چون استفاده از آن باعث افزایش کارایی می شود.