پس از ماه‌ها کش‌وقوس در خصوص تمدید یا عدم تمدید معافیت‌های نفتی به مشتریان ایران در نهایت کاخ سفید روز گذشته و در حالی که تنها دو هفته دیگر تا پایان معافیت‌ها باقی مانده بود خیال همه را راحت کرد و در بیانیه‌ای تصمیم ترامپ مبنی بر تمدید نکردن تمدید‌های نفتی ایران را اعلام کرد.
این درحالی است که عربستان برای تامین نیاز بازار نفت اعلام آمادگی کرده است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، این تصمیم در حالی گرفته شد که برخی کارشناسان بین‌المللی بر این باور بودند که ترامپ از ترس افزایش قیمت نفت و بنزین از موضع خود کوتاه خواهد آمد و حداقل معافیت پنج مشتری اصلی نفت ایران را تمدید می‌کند اما به نظر می‌رسد ترامپ سرسختانه پای تعهداتی که در زمان انتخابات ریاست جمهوری‌اش داده ایستاده و برای افزایش فشارهای اقتصادی بر ایران شمشیر را از رو بسته است. اگرچه تحریم‌های ایران موضوع جدیدی نیست اما عدم تمدید معافیت‌ها دغدغه بزرگی برای بازار نفت به حساب می‌آید و تبعات بسیاری خواهد داشت.
بر اساس تحلیل گزارش STEO اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) درباره بازار نفت بدون ایران که هر دو ماه یک بار تهیه شده و یکی از مبانی تصمیم‌گیری درباره تحریم‌هاست، درمی‌یابیم که با احتساب ایران، کسری بازار حدود ۷/۰ میلیون بشکه در روز خواهد بود و با خروج کامل ایران از بازار، این کسری به دو میلیون بشکه در روز می‌رسد؛ رقمی که اگرچه کمتر از تخمین EIA از ظرفیت مازاد اوپک است اما در قیمت‌های حدود ۷۰ دلار بسیار بیشتر از آن است که ارزش ریسک داشته باشد.
با این وجود گفته می‌شود این تصمیم بنا بر تعهدی که از دیگر تامین‌کنندگان نفت خام مانند عربستان و امارات گرفته شده است، اعلام شد و طبق گزارش فوربس، عربستان سعودی ظرفیت فیزیکی لازم را برای گرفتن جایگاه فروش نفت ایران دارد. عربستان اکنون ۱۰ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه تولید دارد و می‌تواند این رقم را به ۱۲ میلیون بشکه در روز برساند.
البته در این میان رویترز به نقل از یکی از منابع نزدیک به حکومت عربستان اعلام کرده ریاض آماده است کمبود بازار را در صورت لغو معافیت‌های تحریمی مشتریان نفت ایران از سوی آمریکا، جبران کند ولی پیش از آن تاثیر این اقدام بر بازار نفت را سبک و سنگین خواهد کرد.
در این رابطه مرتضی بهروزی‌فر کارشناس حوزه انرژی با اشاره به رقابت عربستان و روسیه با ایران در بازار جهانی نفت گفت: اگرچه ماجرایی که در ونزوئلا و لیبی رخ داده است شرایط بازار برای حذف نفت ایران را سخت کرده است اما به نظر می‌رسد عربستان و روسیه برای حذف ایران نهایت همکاری را با آمریکا خواهند داشت.
بهروزی‌فر خاطرنشان کرد: در این صورت صادرات نفت ایران به زیر ۵۰۰ هزار بشکه خواهد رسید و عرصه بر اقتصاد ایران تنگ‌تر از گذشته خواهد شد. البته این در حالی است که سیدمهدی حسینی کارشناس ارشد حوزه انرژی معتقد است پیدا کردن جایگزین نفت ایران برای آمریکا، امری ناممکن است و دنیا به این نتیجه رسیده که حذف نفت ایران از بازارهای جهانی برای دوره بلندمدت امکان‌پذیر نیست.
حسینی گفت: باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که از لحاظ فنی، پالایشگاه‌هایی که از نفت ایران تغذیه می‌کنند به سختی می‌توانند تغییر خوراک دهند و این امر زمانبر و پرهزینه است که توجیه اقتصادی تولیدات این پالایشگاه‌ها را از بین خواهد برد. این کارشناس انرژی معتقد است آمریکا تنها شاید برای کوتاه‌مدت بتواند با خرج کردن از ذخایر استراتژیک خود، از تبعات منفی صفر کردن فروش نفت ایران جلوگیری کند. اما هزینه سنگین تولید نفت شیل از یک سو و همچنین عدم پایداری در تولید این نوع نفت در آمریکا از سوی دیگر به این کشور اجازه نخواهد داد در بلندمدت بتواند بدون حضور ایران، ثبات را به قیمت‌های جهانی نفت بازگرداند. وی تاکید کرد: آمریکا شاید با آزاد کردن ذخایر نفتی خود بتواند در کوتاه‌مدت خلأ حضور ایران را پر کند اما این امر فقط از جنبه کمی امکان‌پذیر بوده و از لحاظ کیفی، مشخصات فنی نفت ایران تقریبا منحصر به فرد بوده و این امر سبب وابستگی شدید پالایشگاه‌های خریدار نفت ایران به کشورمان شده است.
مقابله با اقدام آمریکا
در همین راستا گزارش شده برخی کشورها از جمله ترکیه در حال بررسی ایجاد یک سازوکار جدید تجاری با ایران هستند که مشابه سیستم اینستکس اروپایی عمل کند. گنگ شوانگ، سخنگوی وزارت خارجه چین نیز در یک کنفرانس مطبوعاتی اظهار کرده است: همکاری چین با ایران در چارچوب قانون بوده است. چین و هند که از جمله بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران هستند روابط استراتژیکی با این کشور داشته و برای تامین منابع انرژی خود به این کشور وابسته هستند.
ابراهیم کلین، سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه نیز گفته است کشورش از سیاست تحریم علیه ایران حمایت نمی‌کند و معتقد است این کار به نتیجه مورد نظر نمی‌رسد. وی اضافه کرد: «ما واضح گفتیم که می‌خواهیم به واردات نفت از ایران ادامه دهیم. ولی ایران کشور همسایه ما هم هست، مردم نباید انتظار داشته باشند به ایران پشت کنیم.»
حال باید دید با این شرایط مشتریان نفت ایران تا چه اندازه تحت فرمان ترامپ خواهند بود؟
توکیو سعی دارد درگیر جدال ژئوپلیتیکی بین واشنگتن و تهران نشود. هیروشیک سکو، وزیر اقتصاد، بازرگانی و صنعت ژاپن گفت کشورش حامی جلوگیری از تاثیر مخرب تحریم‌های آمریکا بر ایران است. به‌نظر می‌رسد این کشور عضو اوپک اهمیت زیادی برای امنیت عرضه انرژی ژاپن داشته باشد.
سکو گفت: «رابطه ژاپن با ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان اهمیت دارد، چون ژاپن نیاز به واردات تقریبا تمام نفت مصرفی خود دارد.» سکو ماهیت گفت‌وگوهای ژاپن با آمریکا را در مورد تحریم‌های ایران فاش نکرد ولی گفت: «ما قصد داریم مذاکرات نزدیکی با آمریکا داشته باشیم تا جلوی تاثیرات مخرب اقدامات آمریکا را بر ثبات عرضه انرژی ژاپن و فعالیت شرکت‌های آن بگیریم.»
ژاپن یکی از هشت کشوری بود که در نوامبر معافیت ۱۸۰روزه از تحریم‌های ایران دریافت کرد تا به خرید نفت این کشور ادامه دهد. سایر کشورهایی که معافیت گرفتند شامل بزرگ‌ترین مشتریان نفت ایران می‌شدند: چین، هند، کره‌جنوبی، تایوان، ایتالیا، یونان و ترکیه. مهلت این معافیت‌ها در دوم ماه می تمام می‌شود، در نتیجه پالایشگاه‌های ژاپن پس از خرید ۳/۱۵ میلیون بشکه نفت ایران از ژانویه تا می، به واردات نفت این کشور پایان می‌دهند. ژاپنی‌ها زودت ر واردات را متوقف کردند تا زمان کافی برای رسیدن نفت بارگیری‌شده به ژاپن و تکمیل روند پرداخت پول آنها داشته باشند.
ژاپن تنها کشوری نیست که منتظر تعیین تکلیف از سوی ترامپ بود. پالایشگاه‌های هندی نیز برای بارگیری نفت ایران در ماه می سفارشی ندادند. در همین حال وزیر خارجه آمریکا روز گذشته در نشست خبری خود در واشنگتن اعلام کرد: مجوز‌های صادر شده برای خرید نفت از ایران در اول ماه می (اردیبهشت) به پایان می‌رسد و پس از آن هیچ‌گونه مجوزی برای ادامه معافیت‌ها وجود نخواهد داشت.
به گفته مایک پمپئو اگر معامله‌ای در کار باشد و خیلی استثنایی باشد به آن کار نگاه می‌کنیم و تصمیم می‌گیریم ولی به صورت کلی دیگر معافیتی در کار نخواهد بود.
پمپئو همچنین تاکید کرد عدم رعایت این موضوع باعث می‌شود که تحریم شامل حال آنها شود. آنها اگر پیروی نکنند این اتفاق برای آنها رخ می‌دهد. ما تحریم‌ها را پیگیری می‌کنیم و دیگر کشورها را تشویق می‌کنیم که در این زمینه با ما همکاری کنند.
درآمد نفتی ایران
وی در مورد قول اماراتی‌ها و عربستانی‌ها به آمریکا مبنی بر اینکه با افزایش تولید نفت خود تلاش خواهند کرد کمبود نفت در بازار جهانی را به خاطر اعمال تحریم‌ها علیه ایران جبران کنند و اجازه ندهند که در بازار انرژی به خاطر تصمیم آمریکا خللی ایجاد شود، گفت: جزئیات مربوط به این موضوع به خود امارات و عربستانی‌ها مربوط می‌شود.
ما صحبت‌های خوبی با آنها در این زمینه انجام داده‌ایم تا آنها برای تامین نفت برای بازارهای جهانی اقدامات لازم را انجام دهند و در واقع باید گفت که سیاست ما با اهداف عربستان و امارات در یک راستاست. وزیر خارجه آمریکا در این نشست تاکید کرد: ما در تلاش هستیم که درآمد نفتی ایران را به صفر برسانیم و در این ارتباط هیچ معافیت نفتی را دیگر برای هیچ کشوری تمدید نمی‌کنیم.
مایک پمپئو با اعلام این خبر گفت: در تلاش هستیم که درآمد نفتی ایران صفر شود. بر تحریم‌های اعمال شده نظارت داریم و آن را با دقت به پیش می‌بریم.
پمپئو گفت: حدود یک سال پیش آمریکا از برجام خارج شد و در پی آن رییس‌جمهور ترامپ یک کارزار بزرگ علیه ایران را آغاز کرد.
وی اظهار کرد: ما این کارزار را ادامه می‌دهیم تا ایران از دستیابی به منابعی که از آنها جهت ایجاد بی‌ثباتی در منطقه استفاده می‌کند محروم و به یک کشور عادی تبدیل شود.
وضعیت نفت آمریکا
وی در ادامه مدعی شد: پیش از خروج آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها، ایران حدود ۱۵ میلیارد دلار از صدور نفت درآمد داشت که طبق بررسی‌های ما تحریم‌ها باعث شده که بیش از ۱۰ میلیارد دلار از این درآمدها را ایران از دست بدهد. درآمدهایی که برای حمایت از گروه‌های تروریستی از جمله حزب‌الله استفاده می‌شد و ایران با استفاده از این درآمد تلاش می‌کرد که برنامه موشکی خود را به پیش ببرد.
وزیر خارجه آمریکا ادامه داد: در راستای پیشبرد تحریم‌ها علیه ایران تحریم‌های نفتی علیه تهران اعمال شد و در ابتدا ما به هفت کشور در مورد این تحریم‌ها معافیت دادیم که بتوانند وابستگی خود را به نفت ایران کاهش دهند و به دنبال منابع دیگری باشند. ما اکنون تصمیم گرفته‌ایم که دیگر به هیچ کشوری معافیت ندهیم و در راستای صفر کردن درآمد نفتی ایران حرکت کنیم. ما این تحریم‌ها را به پیش خواهیم برد و با دقت بر روند اجرای آن نظارت داریم.
وزیر خارجه آمریکا تصریح کرد: تاکید می‌کنم ما از نهایت تلاش‌مان استفاده می‌کنیم که بازارها تحت این تصمیم دچار تلاطم نشود و با کشورهای تولید‌کننده نفت همکاری کردیم که خلأ نفت ایران را جبران کنیم. آمریکا الان خودش یک تولید‌کننده بزرگ نفت است و علاوه بر تولیدکنندگان نفت با مشتریان نفت ایران همکاری می‌شود تا خلأ آنها نیز جبران شود.
وی گفت: ما درآمد نفت ایران را به صفر می‌رسانیم اما اینکه چقدر این مساله ایران را تغییر دهد به تصمیم مسوولان ایران بستگی دارد.
پمپئو با این ادعا که «این تقاضای آمریکا، متحدان و شرکایمان و نیز مردم ایران است که حکومت ایران تغییر کند» درباره اینکه هدف آمریکا یعنی بازگشت ایران به میز مذاکره محقق می‌شود با این فشارها یا خیر و آیا مذاکره درباره برجام را می‌خواهید یا اینکه آنها رفتارشان را تغییر بدهند؟ گفت: ما به نتیجه مدنظرمان از هر طریقی برسیم خوشحال می‌شویم.
ما به ایرانی‌ها اعلام کردیم از آمریکایی‌ها فاصله بگیرند و از هدف قرار دادن آنها بپرهیزند در غیر این صورت واکنش نشان می‌دهیم و در این مساله نباید تردید کنند چون ما مقابله به مثل می‌کنیم. وی گفت: ما ۱۲ شرط را مطرح کردیم که می‌خواهیم به آنها برسیم و اگر ایران به آنها تن بدهد، عالی است وگرنه کارزار فشار ما به قوت خود باقی خواهد ماند. ما ائتلاف بزرگی از کشورهای حوزه خلیج فارس و اسرائیل علیه ایران داریم و اروپایی‌ها هم در کارزار مقابله با ترور در اروپا علیه ایران هستند.
وزیر خارجه آمریکا درباره آنچه حمایت از رهبران ایرانی تبعیدی در تگزاس است اظهار کرد: ما از هیچ تبعیدی ایرانی حمایت نکردیم. ما از مردم ایران حمایت می‌کنیم. درباره گروه‌های ایرانی خارج از کشور مثل مجاهدین چند بار از من سوال شده است اما من می‌گویم ما از هیچ گروه ایرانی خارج از ایران حمایت نمی‌کنیم بلکه از مردم ایران حمایت می‌کنیم.
وی درباره تغییر در رفتار ایران با فشارهایی که تا الان وارد شده است گفت: ما دیدیم که قدرت ایران و ظرفیتش برای تخریب کم شده است.
پمپئو درباره انتصاب فرمانده جدید سپاه که گفته شده فردی تندرو است با بیان اینکه «حرفی در این‌باره ندارم» اظهار کرد: اما شما می‌گویید گفته‌اند که او فردی تندرو است.
واقعیت این است که هر رهبر ایرانی از رییس‌جمهور گرفته تا ظریف این ایده را دارند که حکومت ایران باید پابرجا بماند و قبول دارند جمهوری اسلامی ایران یک دکترین مناسب برای تعامل با دنیاست و در این شرایط دیگر کسی برای ما تندرو و غیرتندرو نیست. از نظر ما همه آنها یک دیدگاه دارند.