دنیم و چشم‌اندازهایش

تهمینه مولانا

درواقع  serge  نوعی پارچه  و Nîmes منطقه ای واقع درجنوب فرانسه می باشد. از قدیم پارچه مذکوربا نیل رنگ می شده تا جین آبی به دست آید. امروز، پارچه  دنیم برای تهیه  انواع البسه با عنوان مصطلح جین کاربرد دارد. 

به گزارش سرویس بین‌الملل نساجی امروز، نخستین بار، جاکوب دیویس و لوی اشتراس در1873 شلوارهایی ازدنیم، یا پارچه زبرکتانی، ابداع کردند که هنوزمحبوبیت و کاربری گسترده ای دارند ، بااین تفاوت که بافت‌های متنوع تری درقیاس باگذشته پیداکرده‌اند. درخصوص واژه  جین باید اشاره کنیم که ازشهرجنوا درایتالیا آمده ، شهری که دیرزمانی مرکزتولید پارچه مخمل کبریتی ازپنبه بوده است. 

به لحاظ ساختار؛ دنیم بافته ای محکم وسخت محسوب می شود که درآن پودها از بین 2 تاریا بیشترعبور می کنند. درفرآیند تهیه؛ الیاف تاردر نیل رنگ می شوند حال آنکه پودها کاملاً سفید می مانند، درنتیجه نمود یک طرف دنیم آبی و طرف دیگرسفید است.

اما نگاهی داشته باشیم به انواع پارچه های دنیم :

*دنیم رنگ نشده : پارچه ای که پس ازرنگرزی هنوزشسته نشده است. اصولاً شستشو لازم است تا پارچه نرم شده و آب رفتگی هم مشخص گردد. دراین مرحله پارچه کاملاً ساده است و شباهتی به جین رنگ و رو رفته و متداول ندارد. به هرحال قبل از دوخت شستشو ضروری است. 

دنیم سانیفورایزد : پارچه ای که فرآوری شده وپس ازشستن، آب رفتگی بیشتری اتفاق نمی افتد. دنیم ها عمدتاً خام نیستند و به اصطلاح سانیفورایزرشده اند.

*دنیم رنگ شده:  پارچه ای که تمام الیافش هم تار و هم پود رنگ شده یا اینکه امکان دارد طی فرآیند رنگرزی رنگ شوند. 

*دنیم بابلگام: پارچه  دنیم ی که حاوی لایکرا است و بین 35 الی 50 درصد حالت کشسان به خودگرفته است. 

*دنیم از الیاف فاکس: پارچه ی دنیم  که ازالیاف پنبه رنگ شده ساخته می شود که این پنبه به صورت طبیعی پرورش یافته و مورد تایید تشکیلات پرورش پنبه  کالیفرنیا sally fox قرار دارد. 

*دنیم کراشد: پارچه ای که بافته شده وسپس فرآوری شده وبه لحاظ ظاهرنیزچروک به نظرمی رسد.  

*دنیم وینتیج:  جین های وینتیج، کلاسیک های همیشگی هستند  اما درحال حاضر کمتر موردتوجه اند.

*دنیم اکرو:این دنیم با رنگ طبیعی پنبه یا دنیم تهیه می گردد واصولاًعملیات رنگرزی روی آن انجام نمی شود. اکرو،ارجاعی به دنیم رنگ نشده و تصویرطبیعی پنبه است یا به عبارت ساده : جین رنگ نشده با نیل را جین اکرو می نامند. 

*دنیم ماربل:دنیم اسید شوی شده را ماربل یا ماربل دنیم اطلاق می کنند یعنی ازمرحله ی تکمیل پارچه ی دنیم با استفاده از سنگ خیساندن درکلورین chlorine گذشته است.

*دنیم ریورس: در کاربرد جدید؛ دنیم را پشت و رو می کنند تا محصول نهایی شکلی کاملاً متفاوت پیداکند. ریورس دنیم فرآورده ای است که نخ های تارآن دیده شده و هیچ رنگی ندارند، درحالیکه پشت آن نخ های پود رنگ شده اند. 

*دنیم استرچ  : این پارچه با الیاف مصنوعی لایکرا یا اسپاندکس تولید می شود که حالت کشسانی بیشتری ایجاد می کنند. کشسانی پارچه بسته به درصد ارتجاعی بودن آن دارد. 

* دنیم سلودج : پارچه  دنیم با حاشیه هایی از نوار زرد یا قرمز را دنیم سلودج می نامند. این دنیم محبوب تر و به نظر باکیفیت ترازهردنیم دیگری است. 

* دنیم وکس ریورس : زمانی که پشت پارچه ی دنیم با موم پوشانیده می شود تا ضدآب گردد محصولی تحت عنوان دنیم وکس ریورس تولید می شود. این دنیم در کیف وهرگونه ادواتی استفاده می شودکه مصارف بیرون از منزل دارند. 

* پلی دنیم: دراین پارچه درصد زیادی پلی استر استفاده شده است. پارچه نرم، راحت و با قابلیت کشسانی عالی می باشد. ازاین محصول برای تهیه ی کت و بلوزوکلاه هم استفاده می گردد. وجود پلی استربه منظورافزایش مقاومت و صافی پارچه قطعی است.

*دنیم بول : این نوع دنیم ، بسیاربا دوام و سخت ولیکن نه به زخامت کتان است. دنیم بول با بافت جناغی بیش ازپوشاک ، برای مبلمان و دکوراسیون کاربرد دارد. 

* دنیم ترمو: این دنیم را دنیم دوبل هم می نامند. دراین محصول پارچه ای سبک به دنیم چسبیده است. وشکل آن باعث می شود تا لباس آستردار به نظربرسد. 

درحال حاضر، دنیم درصنعت مد وپوشاک  بیش ازهرزمان دیگری؛ نقش کلیدی رادراختیارگرفته است، اگر این حضورو نقش کلیدی را نوعی توفیق تلقی کنیم آنگاه این پرسش مطرح می شود که دلیل این موفقیت چیست و شرایط تداوم آن به چه ترتیب میسر می شود. دراین راستا تحلیلی از گرایشات دنیم و نگاهی بر آینده ی آن داریم.

دردورانی به سرمی بریم که دنیم بیش ازهرزمان دیگری به گرایشات پوشاک نزدیک شده، طراحان دنیم  قرابت بیشتری با دنیای مد پیدا کرده و به متخصصین دنیم بهای بیشتری داده شود. 

فلسفه ابداع وکاربری دنیم که روزگاری درسال های 1850، صرفاً به عنوان پارچه ای مقاوم برای شلوارهای کار و درحوزه ی معادن در ایالات متحده ی امریکا بود، صدسال بعد تبدیل به جین آبی محبوب جوانان گردید و طوری رواج یافت که تولید آن تضمینی برای فروش سالانه ی تولید کنندگان شد. پس واضح است که با برخورداری ازتوانمندی درطراحی کاربردی و زیباسازی بصری، جنبش دنیم در مد شکل گرفته باشد.

دنیم به عنوان "پارچه" - متریال اصلی مد- می تواند کارکرد نوینی را درصنعت پوشاک ایجاد نماید. به معنایی دیگر، شناخت درست یک طراح لباس ازقابلیت ها وانعطاف پذیری این نوع از پارچه، به موازات اشراف برشرایط بازارهدف، دو اصل اساسی درمسیرتوفیق خواهندبود. 

لذا نمایشگاه های بین المللی نقش به سزایی درمعرفی آخرین گرایش به طراحان، تولید کنندگان ومصرف کنندگان خواهدداشت. نمایشگاه های اختصاصی دنیم ، پتانسیلی برای شتاب بخشی به خلاقیت طراحان و کمک به تبین راهکارهای جدید تولید اقلام پارچه های دنیم مهیا می کنند. الهام بخشی دراین عرصه ی محبوب، به مثابه ی جاده ای دوطرفه است چراکه طراحان نیزضمن مواجهه با تولیدکنندگان ومصرف کنندگان الهام می گیرند. 
پس شکی نمی ماند که امروزدنیم جایگاه مهمی درصنعت مد دنیا به خوداختصاص داده اما امتداد راه دنیم  چگونه توصیف می شود.

درحال حاضرپوشاک به اصطلاح "جین" ، بیش ازهرزمان مورد توجه هستند. پوشاک جین؛ ویژگی های مردانه، زنانه وحتی بین نسلی را دربردارند. چنین امتیازی حاصل DNA پوشاک جین می باشد.

دنیم محصولی منحصربه فردو اصالتاً ساده است لیکن همین سادگی اجازه داده تا وفق پذیرگردد و درست به مانند یک بوم نقاشی ، طراح بتواند تا منطبق برخواسته مصرف کنندگان و همراستا با گرایشات صنعتی وهمچنین مد، دراین محصول ناب تغییرات را اعمال نماید.

پوشاک دنیم ، بابرخورداری ازانعطاف پذیری و گستره ی وسیع کاربرد ، تعجبی نیست که جزوحتمی هر کمد لباس باشند. امروزه پوشاک دنیم نه فقط محصول تولیدی های عمده، بلکه محصول خیاطی ها و تکدوزی ها هم شده اند و دیگر به شلوارمحدود نشده و تنوع آن درکت و بلوز وسایر اقلام خیره کننده گردیده است.  

شکوفایی روزافزون در طراحی و تحقیق و توسعه

به لحاظ ساختاری، دنیم نیازمند تخصص گرایی درابعاد صنعتی می باشد، دقت کنید که این نیاز شاید مبحث خلاقیت را تا حدودی به تاخیر بیاندازد. تاکنون درتولید پارچه های جدید وبخش تکمیل دنیم روند توسعه و بهبود آغازشده و ماشین آلات وبدیع ترین تکنولوژی ها درراه هستند یا عبارتی حوزه ی دنیم شاهد یک شکوفایی همه جانبه خواهدبود.

از نظرگرایشات نیز، درفصل های آتی ابداعات تازه ای هم درطراحی مد و هم درتکنولوژی های پایداررا می بینیم چراکه انعطاف پذیری و تنوع دردنیم و بهبود کیفی دنیم سرشارازپتانسیل می باشد. طیف گوناگون مواد اولیه، دوخت های ماهرانه، بافت های زیبا و آمیزه های جذاب با کشمیر و لینن و غیره ، شاهد بهره وری روزافزون و کابردهای چندگانه هستیم و به زودی ایده های نوین درمراقبت وتمهیدات نگاهداری این محصول معرفی می شوند.  

روش های نوین تولید، نگهداری و بازیافت با تکیه بر اصل  پایداری

دنیم راه درازی را پیموده تا امروز برای همه ی سنین، جنسیت ها، درتمام کشورها و نیزهرسبک و سیاقی ازپوشش، محبوب باشد. اما درگذشته تولید دنیم یک از" آب بر" ترین و"انرژی بر" ترین شاخه های صنعت نساجی محسوب می شد ومضرترین موادشیمیایی درفرآیند های رنگرزی یا تکمیل این محصول مورد استفاده بودند حال آنکه امروز به مدد بخشنامه های مختلف و پیگیری های متخصصین و سیاستگزاران، صنعت دنیم می رود تادرزمره ی پیشگامان توسعه  پایدار قرارگیرد. 

اینک، موسسات متعددی به ویژه دراروپا درتلاشند تا مدل های جدید به هدف بازیافت و چرخه سالم پارچه های دنیم و پوشاک جین راارائه نمایند.

به همین بهانه، سه دیدگاه پیرامون تحولات اخیررا در زیرمطرح می کنیم:

دیدگاه 1- چرخه ی سالم

اندکی درحرکت سریع گرایشات دقیق باشید. سرعت تغییر "مد" گرچه انکارناپذیر است ولی روند رشد تقاضا برای محصولی "مونومتریال" مانند دنیم و حتی دنیم فرآوری نشده نیزجای تامل دارد. دنیم فرآوری نشده با همان ساختاربدون انعطاف وخشک برای مصرف کنندگان ازاصالت خاصی برخوردارست. لیکن بیشتر پوشاک دنیم ارائه شده دربازار، تحت فرآیند های شستشو و تکمیل وطراحی های جذاب قرارمی گیرند. اما زمانیکه نوبت به موضوع چرخه سالم می رسد، "اتلاف کمتر" آب است که مزیت عمده  دنیم خام با دیگرمحصولات فرآوری شده  دنیم را مشخص می کند.   

دیدگاه دوم –بازیافت 

هدف ازبرنامه ریزی های آینده تولید، استفاده، جمع آوری وعرضه  مجدد منسوجات، به زنجیره  تامین مواد اولیه است. برای حصول به این هدف ، دنیم نباید، به محض اینکه غیرقابل پوشیدن شد، دورانداخته شود.

ازدیدگاه یک کارشناس بازیافت، دنیم ماده ای ایده آل، بارنگ ماندگار والیاف ترکیبی پنبه و البته ساختار زیپ و دکمه محسوب می شود، هرچند درمجموعه  پوشاک برخی آن را درجه سوم قرارداده اند.

در این خصوص به یکی از تلاش های صورت گرفته در راستای بازیافت این پارچه اشاره ای داریم؛ دو شرکت جین  MUD و Recover طی یک همکاری، جین های قدیمی MUD را به جین های جدید MUD تبدیل کنند.

تحقیقات قبلی نشان داده که افزودن 12 درصد محتوای بازیافت شده درهرشلوارجین جدید ، استفاده از آب را 9.8 درصد ، مصرف انرژی را 4.2 درصد ، واثر دی اکسید کربن تا3.8 درصد کاهش داده است. می توان تصورکرد افزودن 40 درصد یا حتی بیشتر ازموادبازیافت به این فرآیند چه نتیجه ای خواهد داشت. 

ضمن اینکه، بازیافت کنندگان مواد شیمیایی نیزدراینجا نقش تازه ای یافته اند. دوشرکت Levi Strauss و Evrnu ( استارتآپ تکنولوژی شیمی)،  برای تبدیل پنبه ی مصرف شده به دنیم همکاری نموده اند. طی این همکاری ازطریق فرآوری مواد شیمیایی، الیاف پنبه  قبل از تابانده شدن وتولید نخ جدید وسپس تبدیل به پارچه؛ ابتدا حل شده و دوباره به حال اول برگردانیده شده اند.

دیدگاه سوم- پاک سازی فرآیندتولید 

درچرخه ی حیات، دنیم آب بسیار زیادی را مصرف می کند. براساس بررسی های انجام شده در شرکت Levi Strauss ، طی تولید درحدود 3.781 لیتر آب مصرف می شود. این شامل پرورش پنبه، فرآوری دنیم و تکمیل می باشد به علاوه اینکه شستشومداوم نزد مصرف کننده، مقادیری بیشتری نیزبه این میزان آب می افزاید.

پس به منظوربه حداقل رسانیدن تاثیرات منفی، لازم است تا تولید کنندگان تدابیر مبتنی برتکنولوژی های خود را وسعت بخشند و ازطرف دیگر ؛ مصرف کنندگان هم اهمیت بیشتری به چرخه ی حیات این محصول بدهند. سازمان های بین المللی مشاوره  محیط زیست مانند MADE-BY 20تلاش های مستمری درارائه ی الگوهای نوین و ارتقای دانش تولید کنندگان مبذول می دارند.

همچنین شرکت های تولیدی مثل Jean logia (شریک جین MUD) درفرآیند تولید تغییرات اساسی را اعمال می کنند از جمله اینکه؛ با ایجاد راهکار" تکنولوژی اوزن" 21به جای سنگ شوربا آب، میزان قابل ملاحطه‌ای از انرژی و آب صرفه جویی کرده و ضمناً استفاده ازمواد شیمیایی را درمرحله  تولید کاهش داده است. 

از میان راهکارهای جدید صرفه جویی؛ ابداع نوینی توسط محققین استرالیایی معرفی شده است؛ به این دلیل که رنگرزی دائم دنیم بازیافتی بسیار دشوار می گردد و نیاز به انرژی و آب قابل توجهی دارد، راهکار  denim-dyed denim مطرح گردیده و با حمایت بنیاد H&M پیگیری شده تا تکنولوژی مذکوربه عنوان شیوه ی نوین رنگرزی دنیم بازیافتی به مرحله ی تجاری شدن برسد.

نقش مصرف کنندگان

1-مواد خاص، فرآوری نشده ومونو متریالی بخرید. دنیم فرآوری نشده 100درصد پنبه است وآب کمترو مواد شیمیایی کمتری درحین تولید نیازدارد. کالای مونومتریالی بی شک پس ازبی مصرف شدن با سهولت بیشتری وارد چرخه ی بازیافت خواهدشد. 

2-شستشو را به حداقل برسانید. نیازی نیست هربارکه پس ازپوشیدن ، پوشاک جین شسته شوند. چنانچه لکه ای ندارند ، حتی می شود با24 ساعت قراردادن درفریزر کلیه ی میکروب های آن را ازبین برد.
3-دنیم را ترمیم کنید. برندهایی مثل Nudie Jeans این خدمات را به مصرف کننده می دهند تا پوشاک را حتی پس از فروش درصورت نیاز، ترمیم کنند. 

4-جین های کهنه را درمعرض استفاده ی مجدد یا بازیافت قراردهید. بسیاری ازبرند ها، جین های کهنه تولید خودشان را جمع آوری می کنند، درغیراین صورت می توان محصول بلااستفاده در سطل های مخصوص بازیافت رها کرد.

صنعت دنیم راهی طولانی را تا اینجا آمده است و پیشرفت های تکنولوژیکی به کاهش تاثیرات منفی زیست محیطی فرآیند تولید دنیم تداوم بخشیده اند لیکن گام بعدی، تبین مدل های چرخه ای مفیدتر و دقیق ترمی باشد. 
نکته ی آخر اینکه؛ ازمجموع 513 کارخانه ی متمرکز برحوزه  تولید دنیم ؛ 297 واحد درچین ، 23 واحد درهند و بقیه ی بخش های آسیا مجموعاً 81 واحد، درامریکای شمالی 9 واحد ، اروپا 41 واحد، امریکای لاتین 46 واحد، افریقا15 واحد و استرالیا 1 واحد فعال می باشند.

1-Jacob Davis 
2-Levi Strauss
3- uncolored denim 
4-Sanifirized
5-colored
6- Bubble gum denim
7- denim from fox fiber
8- Crushed denim
9- Vintage denim
10- Ecru denim
11- Marble denim
12- Reverse denim 
13- Stretch denim
14-Selvedge denim
15-waxed reversed denim
16- Poly Denim
17- Bull Denim
18- Thermo denim
19-Monomaterial
20- Made-By consulting group
موسسه ی مشاوره ی هلندی که "معیارفرآیند مرطوب " یا wet processing benchmark را به منظور اندازه گیری تاثیرزیست محیطی فرآیند مرطوب در زنجیره  تولید را تدوین کرده است.
21- Ozone technology