«با اروپایی‌ها کار می‌کنیم اما امیدی به آنها نبسته‌ایم.» این جمله محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در خصوص کانال مالی ایران و اروپا موسوم به اینستکس است.
این کانال پس از شروع تحریم‌های ایالات متحده آمریکا در جهت رفع مشکل انتقال پول ایران تشکیل شد که تاکنون محصولی برای اقتصاد ایران نداشته است.
این کانال مالی که توسط سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان تشکیل شد قرار بود در مرحله اول روند جابه‌جایی پول برای خرید غذا و دارو را تسهیل کند و در ادامه بخش‌های دیگر تجارت ایران را دربر گیرد اما اروپایی‌ها با بهانه‌های مختلف تاکنون موفق به راه‌اندازی آن نشدند.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، بخش عمده‌ای از فعالیت‌های اقتصادی کشورهای اروپایی توسط بخش خصوصی انجام می‌شود و این شرکت‌ها تحت تاثیر جریمه‌های آمریکا حاضر به همکاری با ایران در قالب هیچ کانالی نیستند. توقف برخی از اقدامات ایران در برجام در واکنش به تاخیر در راه‌اندازی همین کانال بود.
از طرفی آبان‌ماه سال گذشته خبرگزاری رویترز از قطع همکاری بانک کونلون که مهم‌ترین موسسه مالی تبادلات ارزی و تجاری میان ایران و چین است، با سه بانک ملت، پارسیان و سینا خبر داد. بانک‌های بین‌المللی تحت‌تاثیر جریمه‌های ایالات متحده عملا تمامی کانال‌های ارتباطی با ایران را قطع کردند و انتقال پول به ایران تقریبا ناممکن شد.
اکنون که حدود یک سال از خروج آمریکا از برجام می‌گذرد کانال مالی شروع به کار نکرده اما بانک کونلون چین همکاری خود با ایران را از سر گرفته است، آن هم در شرایطی که سه روز پیش تحریم‌های جدیدی علیه صنایع پتروشیمی کشور از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا وضع شد؛ صنایعی که ۳۲ درصد از صادرات غیرنفتی را تشکیل می‌دهد. حال نایب رییس اتاق بازرگانی ایران و چین اعلام کرده: «ارتباط ایران با بانک کونلون چین هیچ‌گاه قطع نشده و این ارتباط با رعایت چارچوب تحریم‌ها برقرار است.»
وضعیت بانک چینی
در همین رابطه مجیدرضا حریری گفت: ارتباط این بانک چینی هیچ‌گاه با ایران قطع نشده است و مشخص نیست چرا برخی اظهارنظر می‌کنند و خبر می‌دهند که قرار است این ارتباط دوباره برقرار شود!
نایب‌رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین افزود: از اردیبهشت سال گذشته که بحث تحریم‌ها مطرح و این موضوع جدی شد اگرچه تاثیراتی در برقراری ارتباطات بانکی با این بانک چینی داشت، اما هیچ‌گاه این مسائل موجب نشد که ارتباط ما با بانک کونلون چین، قطع شود.
حریری بیان کرد: معاملات بانکی ایران با این بانک چینی بر اساس لیست تحریم‌ها شامل اشخاص، نهادها و برخی کالاها برقرار است و برای برقراری این ارتباط از سوی بانک کونلون چین دقیقا بر اساس لیست تحریمی عمل می‌شود و غیر از آن لیست و خارج از چارچوب تحریم‌ها هیچ گونه ارتباطی برقرار نیست.
وی تصریح کرد: به هر حال مشکلات کار با این بانک نیز از سال گذشته که تحریم‌ها مجدد از سر گرفته شد بیشتر شده اما باید به این نکته هم توجه کرد که در دور جدید تحریم‌ها برای برقراری مبادلات تجاری و معاملات بانکی با سایر کشورها با مشکلات بسیار جدی‌تری مواجه شده‌ایم.
نایب‌رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین افزود: در برقراری مبادلات تجاری اگرچه با کشور چین مشکلاتی داریم اما این مشکلات در مقایسه با مشکلاتی که با طرف‌های دیگر تجاری داریم، کمتر است.
وی با ذکر این مطلب که در یک سال گذشته حتما در برقراری ارتباطات تجاری و مبادلات بانکی با چین دچار مشکلات بیشتری شده‌ایم، گفت: اما به هر حال بانک کونلون چین یکی از معدود راه‌های ارتباطی ما برای برقراری تجارت است.
به تازگی پدرام سلطانی نایب‌رییس اتاق بازرگانی در توئیتر نوشته است: «بانک کونلون چین اعلام کرده است که تا پایان سال جاری میلادی معاملات بانکی خود را با ایران، تنها با استفاده از یوآن چین و با رعایت کامل تحریم‌های آمریکا در خصوص کالاها، اشخاص، شرکت‌های حمل‌ونقل و بانک‌ها، ادامه خواهد داد.»
اینستکس
روز پنجشنبه ۱۱بهمن ایجاد کانال مالی اینستکس از سوی کشورهای آلمان، فرانسه و بریتانیا رسما اعلام شد. این نهاد نقش رابط را بین دولت و بخش خصوصی ایران و شرکت‌های اروپایی ایفا می‌کرد و قرار بود ایران پول صادرات نفتی و غیرنفتی خود را به شکل کالا و خدمات از سوی این نهاد مالی دریافت کند.
یکی از خبرگزاری‌های آلمانی در مورد نحوه عملکرد این کانال نوشته بود: «به عنوان مثال ایران می‌تواند نفت و سایر کالاهای خود را به کشورهای اروپایی صادر کند. پول این صادرات اما از طریق شبکه بانکی به ایران پرداخت نمی‌شود، بلکه به شرکت‌های اروپایی پرداخت می‌شود. به شرکت‌هایی که مثلا دارو، مواد غذایی و فرآورده‌های صنعتی به ایران می‌فروشند.»
بنا به ادعای اروپایی‌ها هدف بلندمدت اینستکس گشایش کانال‌های اقتصادی برای کشورهای ثالثی است که تمایل به تجارت با ایران دارند و سه کشور اروپایی همچنان تلاش می‌کنند که به چنین هدفی دست یابند. اما بنا بر گزارش مقامات کشورمان، با گذشت چند ماه از ثبت این سازوکار مالی، هیچ اقدام موثر و عملی در زمینه روابط تجاری ایران و اروپا انجام نشده است.
اما مهم‌ترین مانع این نهاد ویژه مالی آن بود که این نهاد نمی‌توانست مانع از تحریم و مجازات شرکت‌های اروپایی از سوی آمریکا شود. بنابراین این نهاد مالی می‌توانست تنها در مورد آن دسته از شرکت‌هایی عمل کند که هیچ‌گونه فعالیت اقتصادی با شرکت‌های آمریکایی نداشته باشند.
نماینده دائم روسیه در اتحادیه اروپا نیز گفته بود: «ساز و کار مالی اروپا با ایران نمی‌تواند به سطح موثری دست یابد.»ولادیمیر چیوزف، نماینده دائم روسیه در اتحادیه اروپا گفته بود: ساز و کار مالی اروپا تحت عنوان اینستکس نمی‌تواند به سطح موثری دست یابد. این مکانیسم وجود دارد، اما هنوز به طور کامل کار نمی‌کند. تنها موضوع قابل افتخار این است که نهایتا منجر به معاملات اولیه‌ای می‌شود، اما این معاملات غذایی هستند که در هر صورت تحت تحریم قرار ندارند.
چیوزف گفته بود: «در این مورد دور زدن تحریم‌ها اتفاق نمی‌افتد. در اینجا به طور طبیعی یک سوال منطقی مطرح می‌شود: خب، اگر این (ساز و کار) برای پرداخت هزینه کالاهای غیرتحریمی ایجاد شده است، پس در کل چرا این مکانیسم لازم است؟»
روسیه پس از گذشت نزدیک به پنج ماه درخواست پیوستن به این کانال را کرد.
ناتوان در اجرا
محسن جلیلوند کارشناس مسائل بین‌الملل در خصوص مواضع اروپا در قبال بیانیه ایران و تصمیم به کاهش برخی تعهدات برجامی از سوی ایران گفت: اروپایی‌ها مدام بر حفظ برجام و اجرای تعهداتشان در قبال آن تاکید می‌کنند اما حقیقت این است که آنها دنباله‌روی سیاست‌های آمریکا هستند. در واقع منافع اروپا با منافع آمریکا همسو است و در تحلیل نهایی باید گفت که اروپا در کنار آمریکا قرار خواهد گرفت. بنابراین امید بستن به اروپا برای اجرای تعهدات برجامی یا اجرای کانال مالی اینستکس از سوی آنها اشتباه است.
جلیلوند افزود: تصور من این است که اروپایی‌ها نمی‌خواهند و توان لازم را هم ندارند که در قالب برجام و اجرای تعهداتشان نسبت به ایران گامی بردارند، چون در آن صورت، منافعشان در تضاد با منافع آمریکا قرار می‌گیرد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: از طرفی باید به این نکته توجه کرد که اروپا مشکلات درونی هم دارد و یکی از آنها عدم اجماع در تصمیمات و سیاستگذاری‌های آنهاست. در واقع تصمیماتی که در اتحادیه اروپا گرفته می‌شود باید به اجماع همه اعضا برسد. در چنین شرایطی کافی است برای یک تصمیم‌گیری، کشوری کوچک نظرش خلاف باقی اعضا باشد، بدین ترتیب آن موضوع کلا منتفی می‌شود.
وی بیان کرد: درست است که ایران غنی‌سازی را افزایش و برخی تعهدات خود را هم کاهش داده است، اما این اقدامات ما در حدی نیست که اروپایی‌ها بخواهند برای آن با آمریکا وارد چالش شوند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: شاید اروپا برای ما کارتی باشد برای بازی در مقابل آمریکا که در این صورت ابزارهای ما هم برجام، ارتباطات اقتصادی، بحث‌هایی چون روانه شدن سیل مهاجران یا مواد مخدر به اروپاست که به نظر من علیرغم اینکه آنها از این موارد آسیب خواهند دید، اما چندان نگران هم نیستند.
به نظر می‌رسد بازگشت بانک کونلون چین به تجارت ایران و خیز روسیه برای حضور در کانال مالی ایران و اروپا را می‌توان محصول برنامه‌های دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه همراه با مقاومت در برابر فشارهای ایالات متحده آمریکا دانست.
آن هم در شرایطی که عملا تنها درآمد ارزی کشور پس از تحریم‌ها که صنایع پتروشیمی بود به لیست تحریم‌های آمریکا اضافه شد. اما این موضوع که این کانال‌ها توانایی بازگرداندن آرامش به بازار را دارند یا خیر را زمان باید مشخص کند چراکه معلول دو عامل مهم است؛ نحوه عملکرد کانال‌های مالی و مدیریت داخلی بازار.