صنعت فرش ماشینی ایران؛ مزیت‌ها و مشکلات

از دهه 50 سرمایه‌گذاری در صنعت فرش ماشینی کشور آغاز شد و شاهد رشد و رونق این صنعت در کشور طی ده‌های گذشته بوده‌ایم. در حال حاضر حدود 1200 واحد صنعتی در زمینه فرش ماشینی به فعالیت می‌پردازند که به رغم مشکلات فراوان و رکود اقتصادی در صنایع مختلف‌، خوشبختانه صنعت فرش ماشینی به رشد قابل قبولی طی یک دهه اخیر دست یافته است و فعالان این صنعت توانستند با بهره‌گیری از تکنولوژی‌‌های به روز و ماشین‌آلات مدرن به ارائه محصولات باکیفیت در بازار بپردازند کما این‌که کشورهایی مانند چین و ترکیه اگرچه در بازار جهانی به دلیل ارتباطات مطلوب و گسترده تجاری توانستند سهم بیشتری از فرش ماشینی به دست آورند اما نتوانستند کیفیت فرش ماشینی ایران را کپی کنند. لازم به یادآوری است که طبق آمار، میزان صادرات فرش ماشینی 5-4 برابر میزان واردات این کالا به کشور است. 

به گزارش سرویس خبر و گزارش نساجی امروز، در برنامه تلویزیونی بارکد، احمد اخباری - مدیرعامل شرکت‌های «شادمان بافت کاشان» و «فرش شاهرخ» - گفت: سال 1361 شرکت ماشین‌سازی با هدف ساخت ماشین‌آلات فرش‌بافی 350 شانه با کپی‌برداری از دستگاه مشابه بلژیکی تأسیس کردیم و تا سال 1368 به فعالیت ادامه دادیم. بسیاری از شرکت‌ها در کاشان با مشاهده موفقیت ما در ساخت ماشین‌آلات مذکور، این کار را شروع کردند. سال‌های 1371 و1372 یک شرکت تکمیل فرش ماشینی راه‌اندازی کردیم که با گسترش آن، به دو شرکت (‌تکمیل شادمان و فرا تکمیل شادمان) تبدیل شد. شرکت فرش شاهرخ نیز از سال 1382خرید ماشین‌آلات فرش‌بافی را آغاز کرد و در حال حاضر با بهره‌گیری از پنج دستگاه بافندگی به تولید فرش ماشینی ادامه می‌دهد. 

وی ادامه داد: با توجه به پیشینه درخشان فرش دستباف در ایران، «شانه بالا» اهمیت فراوانی برای مصرف‌کنندگان دارد و همین امر باعث گسترش روزافزون طرح و نقشه فرش ماشینی می‌شود. 

اخباری، یکی از فرایندهای مهم تولید فرش ماشینی را طراحی نقشه عنوان کرد و افزود: در این زمینه ترکیه و سایر کشورها نمی‌توانند با ایران رقابت کنند.

این صنعتگر اذعان داشت: در حال حاضر بیش از هزار واحد فرش‌بافی در کاشان، آران و بیدگل مستقر هستند و کشورهای عربی، کاشان را به‌عنوان شهر سجاده (‌مدینه السجاده) می‌شناسند. 

مدیرعامل فرش شاهرخ، ضمن اعلام این مطلب که بیش از 50 درصد تولیدات کارخانه‌های فرش ماشینی کاشان (به‌عنوان قطب فرش ماشینی ایران) به چین، کشورهای عربی، استرالیا، مالزی و ... صادر می‌‌شوند، گفت: با توجه به افزایش نرخ ارز، اغلب تولیدکنندگان فرش ماشینی در صورت توقف صادرات، تعطیل خواهند شد. 

وی یادآور شد: با توجه به وضعیت نامساعد اقتصادی مردم، میزان خرید فرش ماشینی کاهش پیدا کرده است اما صادرات رونق خوبی دارد و براساس طرح‌، رنگ و اندازه‌های مورد پسند کشورهای مقصد به تولید می‌پردازیم.

به اعتقاد اخباری، در صورت تداوم تحریم‌ها و ممنوعیت واردات ماشین‌آلات صنعتی، این امکان وجود دارد که طی 4-3 سال آینده، در کاشان با اتکا به متخصصین و جوانان متعهد و توانمند، ماشین‌آلات جدید در سطح ماشین‌آلات خارجی ساخته شود.

احمد اخباری-مدیرعامل شرکت‌های «شادمان بافت کاشان» و «فرش شاهرخ»

* صنعت فرش ماشینی و خلق ارزش افزوده چشمگیر

مجتبی محمدی - مدیرعامل شرکت آسان فرش تجار- که دارای دوازده سال سابقه فعالیت در صنعت فرش ماشینی است، اساس تولید هر محصولی را تجارت و بازار عنوان کرد و گفت: در زمینه تولید فرش ماشینی با نام «شرکت فرش مرینوس»، در بخش توزیع با نام «شرکت آسان فرش تجار» و در بخش ارتباط مستقیم با مشتریان (فروشگاه‌های سراسر کشور) با نام «مجتمع فرش زندیه» شناخته می‌شویم و در زمینه طراحی نیز تلاش می‌کنیم به سمت طرح‌‌های فرش دستباف حرکت کنیم. 

وی تصریح کرد: در دهه 50 شمسی که فرش ماشینی وارد میدان شد، شباهت فراوان آن به فرش دستباف، پذیرش مردم را به همراه داشت و حس لمس فرش ماشینی‌، مشابه حسی بود که مردم هنگام لمس فرش دستباف تجربه می‌کردند؛ ضمن این‌که با افزایش جمعیت و نیاز مردم به کف‌پوش، فرش دستباف قادر به تأمین تمام نیازهای مصرف‌کنندگان نبود لذا فرش ماشینی توانست بخشی از نیاز بازار را برطرف نماید.

محمدی اذعان داشت: به مرور زمان، فرش ماشینی جا پای فرش دستباف گذاشت و نهایت تلاش خود را به عمل ‌آورد که به فرش دستباف نزدیک‌تر شود تا وقتی مشتری این محصول را لمس می‌کند، حس لمس فرش دستباف را به یاد آورد. 

به گفته مدیرعامل شرکت آسان فرش تجار، هنوز هیچ کشوری به هنر دست طراحان ما نرسیده است.

این صنعتگر اظهار داشت: فرش ماشینی محدودیت‌هایی (مانند تعداد رنگ) نسبت به فرش دستباف دارد البته به تازگی تکنولوژی جدیدی وارد کشور شده که در آن هیچ‌گونه محدودیت رنگی وجود ندارد و طی یک‌ماه آینده شرکت فرش مرینوس، نمونه‌های اولیه را به بازار ارائه خواهد داد. 

وی اطمینان داد که فرش ماشینی قابلیت خلق ارزش‌افزوده چشمگیری دارد اما نکته اینجاست که برخی مواقع به دلایلی مانند ناکارآمدی، حرفه‌ای نبودن تصمیم‌گیران، اشتباهات نادرست و سیاست‌زدگی اقتصاد کشور،‌ ارزش اقتصادی با تورم اشتباه گرفته می‌شود. شاید در 6-5 سال گذشته تولیدکنندگان می‌توانستند از رشد اقتصادی مجموعه خود ابراز خشنودی نمایند اما امروز که قیمت مواد اولیه نسبت به سال گذشته چندبرابر بیشتر شده، نشانگر رشد اقتصادی نیست بلکه به معنای کاهش ارزش پول ملی ماست!

مجتبی محمدی - مدیرعامل شرکت آسان فرش تجار-

*بومی‌سازی ساخت دستگاه‌های فرش بافی

رضا کاظمی- کارشناس فرش- طی تماس تلفنی با برنامه بارکد گفت: در کارخانه‌های تولید فرش ماشینی کاشان و آران و بیدگل، حدود 30 هزار نفر کارگر تحت بیمه تأمین اجتماعی مشغول کار هستند که مجموع میزان حقوق آنها حدود 60 میلیارد تومان و رقم قابل توجهی است اما صنعتی که می‌تواند در بازارهای صادراتی حضور موثر داشته باشد از دریافت یارانه‌های ارزی ( ‌ارز 4200 تومانی) محروم است. 

وی از مسئولان دولتی خواست تدابیری اتخاذ شود تا مواد اولیه تولید فرش ماشینی (که به‌عنوان نماد صنعت ایران محسوب می‌شود)، به طور کامل در داخل کشور تهیه گردد. 

کاظمی در مورد طراحی و ساخت ماشین‌آلات فرش‌بافی نیز گفت: آقای اخباری، 40 سال پیش به‌عنوان اولین تولیدکننده دستگاه‌های فرش ماشینی 350 شانه‌، حدود 150 دستگاه به صنعتگران فرش ماشینی فروختند پس زنجیره تولید از تهیه مواد اولیه تا ساخت ماشین‌آلات و عرضه فرش ماشینی را می‌توان به طور کامل بومی‌سازی کرد مشروط بر حمایت واقعی و صحیح دولتمردان از صنعت و صنعتگر. 

این کارشناس فرش، دغدغه اصلی صنعتگران را خطر بیکاری کارگران اعلام کرد.