رییس کل بانک مرکزی با اشاره به آخرین تحولات مربوط به سیاست‌های پولی و ارزی، سیاست‌های اعتباری برای رونق تولید و روند ساماندهی نظام بانکی، از راه‌اندازی سامانه تکمیلی نیما با عنوان سامانه ایفای تعهدات واردات خبر داد.
دکتر عبدالناصر همتی در برنامه نگاه یک، در پاسخ به این پرسش که دغدغه مردم معیشت است که با مباحث ارز گره می‌خورد و ارز در صدر موضوعات تحلیل‌های اقتصادی قرار گرفته گفت: بحث معیشت دغدغه مسوولان و دست اندرکاران اقتصادی کشور است و اقدامات سال گذشته ترامپ برای برخورد با ایران و تحریم، فشارها را افزایش داد و به دنبال به هم زدن سیستم سیاسی و اقتصادی ایران بودند و هدف اصلی بهم زدن نرخ ارز و منبع درآمدی نفت و بستن مبادلات مالی و پولی برای افزایش نرخ ارز بود و نرخ‌های زیادی برای ارز هدف گرفتند اما باید توجه داشته باشیم که اتفاقی نخواهد افتاد و نمی‌توانند به هدف خود برسند و ثبات در بازار ارز ایجاد شده است.
نرخ ارز متغیر اقتصادی است که بر روی بخش تولید و سایر بخش‌ها تاثیر دارد و با افزایش نرخ ارز، رشد تورم داشته‌ایم و عمده فشار به طبقه متوسط و پایین می‌آید اما بر طبقات بالاتر اثر مثبت دارد.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از تعادل، رییس کل بانک مرکزی گفت: و تلاش داریم فشار را به حداقل برسانیم و در مقابل فشار حداکثری داریم مقاومت می‌کنیم و اجازه نمی‌دهیم وضع بدتر شود.
ترامپ در توییتی اعلام کرده که می‌خواهیم عظمت ایران را برگردانیم و تازه فهمید نمی‌توانند عظمت ایران را بگیرند و امیدواریم به تدریج این مشکلات حل شود. همتی با اشاره به اینکه دولت نمی‌خواهد اقتصاد کشور به هم بخورد، افزود: سال گذشته افزایش درآمد دولت از محل ارز نداشتیم ونتیجه عملکرد بانک مرکزی در بازار ارز منفی بود و در واقع خرید ارز در بازار بیشتر از فروش و عرضه بود. دولت از ناحیه افزایش نرخ ارز درآمدی نداشته است. کالاهای اساسی را با نرخ ۴۲۰۰ تومان تامین کردیم . لذا دولت به دنبال افزایش نرخ ارز نیست زیرا وقتی نرخ دلار بالا می‌رود خانه و ماشین گران می‌شود. اما نرخ نیمایی از طریق صادرکننده‌ها، بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی عرضه و تامین شده و دولت ارز خود را به نرخ رسمی 4200 تومانی عرضه کرده است.
وی تصریح کرد: رییس‌جمهور و مقام معظم رهبری بر حفظ ارزش پول ملی تاکید دارند و ما تلاش می‌کنیم که ارزش پول ملی تقویت شود و شرایط بهتر می‌شود و این دوره نیز تمام می‌شود و از این به بعد جمهوری اسلامی برای اداره اقتصاد کشور تصمیم می‌گیرد. هر زمان که بشود دلار را از نرخ فعلی نیز پایین‌تر می‌آوریم. در واقع بخشی از فشار به نرخ ارز تقاضایی است که در کشورهای همسایه ایران است و تقاضایی که از طریق نرخ‌سازی ایجاد می‌شود. وقتی در دوحه تقاضای سنگین برای درهم ایجاد می‌شود و در هرات و سلیمانیه و ... بر نرخ دلار تاثیر می‌گذارد.
چند ماه نرخ دلار 13 هزار تومانی
رییس کل بانک مرکزی بیان داشت: فشارها از جایی هدایت می‌شود ولی بانک مرکزی مقاومت می‌کند. بانک مرکزی تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد که در بازار و نرخ ارز اجازه آربیتراژ داده نشود و ما تقریبا نزدیک نرخ بازار حرکت می‌کنیم. در مواقعی که بانک مرکزی وارد می‌شود نرخ بازار کاهش می‌یابد.
در ماه‌های اخیر تلاش برای قطع کامل صادرات نفت، تروریستی اعلام کردن سپاه و ... برای این بود که نرخ ارز از کانال خود خارج شود ولی با تدابیر بانک مرکزی اجازه ندادیم این اتفاق بیفتد. چند ماه است که نرخ حول و حوش ۱۳ هزار تومان مانده و من این نرخ را نیز ارزش ذاتی دلار نمی‌دانم و ارزش ذاتی کمتر از 13 هزار تومان است.
وی افزود: کسانی که در این کارها نیستند در ارز سرمایه‌گذاری نکنند. ممکن است دو روز نفع ببرند ولی بعد از آن ضرر می‌کنند. مردم عادی در بازار نیستند و مطمئن هستم که با منابع درآمدی جدید از ناحیه صادرات نفت و ذخایر ارزی و ارز صادرکنندگان وضع بهتری داریم و وقتی در حواله و پرداخت‌های ارزی در تجارت دست بالا داشته باشیم نرخ ارز در صرافی‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرد. برای ۳ ماه اخیر ۱۱ میلیارد دلار تامین ارز کردیم و ۵ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی برای تامین کالاهای اساسی از این رقم بود و مابقی نرخ نیمایی بوده است.
ذخایر اسکناس چند سال اخیر بی‌سابقه است
رییس کل بانک مرکزی در پاسخ به اینکه کارشناسان معتقدند چند نرخی بودن ارز موجب رانت در بازار و اقتصاد کشور می‌شود، گفت: باید تک نرخی باشد اما در شرایطی که هستیم و نمی‌توان تمام این شرایط را توضیح داد، لازم است که برخی اقدامات را برای کنترل بازار انجام دهیم. در شرایطی که راه‌های بانکی ما بسته است، نمی‌توان از تک‌نرخی یا آزاد‌سازی صحبت کرد. درباره کالاهای اساسی خیلی بحث کردیم و نگرانی جدی که وجود دارد این است که اگر نرخ‌ها رها شود معلوم نیست تکلیف چه خواهد بود اما اگر کنترل درست و توزیع صحیح باشد مشکلی ایجاد نخواهد شد. اکنون در شرایط جنگی هستیم، برای جابه‌جایی و تامین هر دلار در کشور چه شرایط بسیار سختی وجود دارد و اگر اقدامی غیر از اقدامات فعلی انجام شود بطور حتم با مشکلاتی مواجه خواهیم شد و من این اطمینان را می‌دهم که هرگاه احساس نیاز شود و شرایط مهیا باشد به سمت تک‌نرخی شدن ارز حرکت خواهیم کرد.
نزدیک شدن به نرخ نیما
به گفته همتی، هم‌اکنون بازار آزاد به نرخ نیما بسیار نزدیک است در بازار آزاد نرخ اسکناس حدود ۱۳ تومان و در نیما حدود ۱۱ تومان است. تفاوت ۲ هزار تومانی نرخ بازار آزاد و نیما، به این دلیل است که اگر بخواهید یک پولی را از بانک خارجی خارج کنید و به دست صادرکننده یا فروشنده برسانید بین ۱۵ تا ۲۰ درصد هزینه صادراتی دارد اگر نرخ نیمایی به بازار آزاد برسد مجدد شاهد افزایش قیمت خواهیم بود.
سال گذشته نرخ 4200 تومانی اثرگذار بود به جز گوشت و مرغ که دلیل آن مشخص نشد زیرا گوشت ۱۰ درصد وارداتی و ۹۰ درصد تولید داخل است و نکته مهم این است که وقتی نرخ ارز گوشت و مرغ نمایی شد، قیمت آن کاهش یافت. مرغ تا رقم ۱۶ هزار تومان افزایش یافت و دوباره به ۱۱ هزار تومان رسید.
میانگین قیمت کالاهای مشمول ۴۲۰۰ تومان به جز مرغ و گوشت، سال گذشته ۴۰ درصد رشد داشته و میانگین کالاهای غیر مشمول دلار حمایتی، ۹۸ درصد افزایش داشته است یعنی رشد قیمت کالا با دلار 4200 تومانی، کمتر از ۵۰ درصد افزایش داشته و به معنای اثر دلار ارزان بر کنترل قیمت‌هاست به جز گوشت و مرغ... در موارد دیگر نیز که از فساد دلار ارز انتقاد می‌شود، باید با روش‌های دیگر این فسادها کنترل شود و نمی‌توان تنها با اتکا به موارد فساد، دلار رسمی را گران کرد.
20 درصد تورم هزینه‌های مبادلاتی است
همتی افزود: ارز کالاهای اساسی سال ۹۶، قیمت ارز ۳۷۰۰ تا ۳۸۰۰ تومان بود که از این سال تا سال ۹۷ قیمت ارز رسمی رشد ۲۰ درصدی داشته، پس ۲۰ درصد از این ۴۰ درصد مربوط به نرخ ارز رسمی و ۲۰ درصد مابقی هم به هزینه‌های مبادلاتی است. میانگین رشد قیمت ۴۰ درصدی کالاهای مشمول به کنترل نرخ‌ها کمک کرد اما ضعف‌هایی بود که در حال تقویت و رفع است.
به گفته وی، اخیرا مقرر شده تا توزیع و واردات در یک جا انجام شود. الان که صحبت می‌شود ارز ۴۲۰۰ تومان حذف شود، ما تاکنون ۵ میلیارد دلار تامین کرده‌ایم و اتفاق افتاده و حدود ۳ میلیارد دلار از ۱۴ میلیارد دلار نیمایی است بنابراین اگر ۵ میلیارد دلار را کنار بگذاریم و دارو نیز از این دسته جدا شود آنچه باقی می‌ماند، حدود ۳ میلیارد دلار است و به خاطر این میزان نمی‌توانیم شوک قیمتی در جامعه ایجاد کنیم.
کاهش تورم در خردادماه
همتی در ادامه تاکید کرد: همانطور که آمار نشان می‌دهد آمار تورم نقطه به نقطه و ۱۲ ماهه در خردادماه کاهش یافت که این اتفاق نشان می‌دهد که تورم حاصل از شوک ارز در حال تخلیه است و ایجاد شوک جدید در این شرایط به صلاح نیست و آرامش و ثباتی که در اقتصاد وجود دارد نباید برهم خورد.
امتیازات بزرگی به صادرکنندگان داده‌ایم
همتی درباره بازار متشکل معاملات ارز، گفت: خیلی از نرخ‌های ارز کنونی در بازار در کشورهای همسایه شکل می‌گیرد و بازار متشکل بدنبال واقعی‌سازی نرخ ارز است و می‌خواهیم محوریت تعیین نرخ ارز در داخل کشور باشد.
امتیازات بزرگی به صادرکنندگان داده‌ایم
وی با بیان اینکه عرضه و تقاضای عمده اسکناس صرافی‌ها در بازار متشکل ارزی اتفاق خواهد افتاد، افزود: امسال امتیازات بزرگی را به صادرکنندگان داده‌ایم و عرضه خیلی خوبی هم در جریان است. هرکجا صادرکنندگان نتوانند ارز صادراتی خود را در بازار بفروشند، بانک مرکزی آن را خریداری خواهد کرد زیرا ما می‌خواهیم خرید و فروش‌ها شفاف باشد و نمی‌خواهیم این طور باشد که خرید ۱۰ هزار دلاری مبنای تعیین نرخ خرید یک میلیون دلاری باشد.
نیما و بازار متشکل روی یک پلتفرم قرار می‌گیرند
وی با بیان اینکه در سامانه نیما حواله‌های ارزی خرید و فروش شده و در بازار متشکل اسکناس معامله خواهد شد، اظهار داشت: هدف ما در میان مدت آن است که سامانه نیما و بازار متشکل ارزی بر روی یک پلتفرم قرار بگیرد. سامانه تکمیلی نیما با عنوان سامانه ایفای تعهدات واردات راه‌اندازی می‌شود که این سامانه به سامانه جامع تجارت وصل خواهد بود و باعث شفافیت خواهد شد.
همتی با برشمردن دلایل عدم راه‌اندازی بازار متشکل معاملات ارز گفت: بانک مرکزی شرکت بازار متشکل را راه‌اندازی کرده است اما این شرکت برای راه‌اندازی نیاز به یکسری از حداقل‌ها دارد. از جمله اینکه بانک‌ها باید حساب‌های ریالی و ارزی باز کنند و سوئیچ‌های آنها با هم هماهنگ شود. برخی از بانک‌ها برای حضور در بازار متشکل آمادگی نداشتند و برخی از صرافی‌ها نیز نیاز به آموزش داشتند. هدف از راه‌اندازی این بازار واقعی شدن نرخ ارز و سر و سامان دادن به نرخ‌های کوچه و بازار است.
وی در ادامه با اشاره به فشارهای زیاد برای تعطیلی سامانه نیما، گفت: بانک مرکزی برای تعطیل نشدن سامانه نیما مقاومت کرد و من ایستادگی کردم و از اول سال تا الان نیز در این سامانه مقدار قابل توجهی پول جابه‌جا شده است. برخی مدعی بودند که نرخ در این بازار بسته است اما صادرکننده و واردکننده بر روی نرخ‌ها با هم توافق می‌کنند و یکی از اقدامات موفق بانک مرکزی راه‌اندازی سامانه نیما بود.
۱۵۰ متخلف با 4 میلیارد دلار صادرات
رییس شورای پول و اعتبار درباره روند بازگشت ارز صادراتی از جمله ارز حاصل از فروش نفت و صادرات غیرنفتی گفت: برخی از صادرکنندگان ارز خود را به کشور باز نگردانده‌اند و ما نیز بر اساس مصوبه سران قوا اسامی شخصیت‌های حقوقی و حقیقی را به قوه قضاییه داده‌ایم. ۱۵۰ شرکت حقیقی و حقوقی حدود ۴ میلیارد دلار صادرات داشته‌اند که حتی یک دلار آن را به کشور بازنگردانده‌اند و پرونده آنها بطور جدی در حال پیگیری است.
وی از پتروشیمی‌ها برای بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور قدردانی کرد و اظهار داشت: بیشترین ارزی که به کشور بازنگشته، برای صادرکنندگان غیرنفتی است.
کنترل ارز صادراتی‌ها
رییس کل بانک مرکزی افزود: کشور نمی‌تواند اجازه خروج سرمایه را بدهد و بانک مرکزی باید مطمئن شود که ارز صادراتی کجا رفته است و به هر ترتیب بانک مرکزی بر اساس سیاست‌های تعریف شده جلوی خروج ارز را می‌گیرد و آن چیزی که مشخص است باید یا کالا یا سرمایه وارد کشور شود و این مسیر به‌شدت رصد می‌شود.
رییس کل بانک مرکزی گفت: در حال حاضر اتحادیه خشکبار، پتروشیمی‌ها و فولادی با هماهنگی کامل با بانک مرکزی به فعالیت‌های صادراتی خود مشغول هستند و همه رویدادهای خود را به اطلاع بانک مرکزی می‌رسانند.
وی افزود: طبیعی است که کاهش درآمد نفتی در بودجه تاثیرگذار است اما افزایش صادرات نفت با تلاش‌های وزارت نفت و با روش‌های متفاوت و متنوع از مسیر‌های گوناگون در جریان است و در اواسط سال می‌توانیم شاهد احیای وضعیت فعلی باشیم تا مشکلات کسری کمتری داشته باشیم. برداشت از صندوق توسعه ملی که در سال ۹۷ که برای وضعیت اضطراری در نظر گرفته شده بود استفاده نشد و ما برای سال جاری این اجازه را داریم تا در صورت لزوم بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم. در عین حال انتشار اوراق اسناد خزانه نیز دیگر ابزاری است که می‌تواند به بانک مرکزی کمک کند.
اجرای عملیات بازار باز
رییس کل بانک مرکزی گفت: امسال اجرای عملیات بازار باز را نیز در نظر داریم عملیاتی کنیم که این ابزار به به عنوان یک سیاست پولی در همه بانک‌های مرکزی در دنیا اجرایی می‌شود بطوری که وقتی اوراق خرید می‌شود نرخ‌ها سقوط می‌کند و وقتی به فروش می‌رسند نرخ‌ها افزایش پیدا می‌کند. طبق نظر شورای هماهنگی اقتصادی و کمک مجلس در تصویب قوانین مورد نیاز و تایید رهبری اهداف مورد نظر بانک مرکزی را در جهت متعادل‌سازی بازار و کاهش نوسان‌ها به کار می‌گیریم تا آرامش در بازار تقویت شود.
کنترل کسری بودجه
همتی اظهار داشت: کسری بودجه نباید پولی شود و از سویی دیگر در حال اندیشیدن تدبیری هستیم که از محل فروش ارزهای صندوق و با هماهنگی با سازمان برنامه بودجه و دولت موارد را حل و فصل کنیم و باید سیاستی اتخاذ کنیم که رونق تولید بر اساس شعار سال رهبری به سمت توسعه حرکت کند و در کمیته نقدینگی بانک مرکزی برای این اهداف برنامه‌ریزی‌های مورد نظر را انجام می‌دهیم تا بخش‌های مولد فعال‌تر از همیشه بتوانند سیاست‌های تولیدی خود را با سرعت بیشتری به پیش ببرند.
رییس کل بانک مرکزی در خصوص اینستکس و همکاری با کشورهای اروپایی برای کاهش اثرات تحریم گفت: بانک مرکزی در خصوص اینستکس اقدامات لازم را انجام داده و در همین راستا نیز ساتما به عنوان نهاد متناظر اینستکس آماده شده و مذاکراتی میان دو طرف انجام شده است.
اینستکس معجزه نمی‌کند
وی تاکید کرد: معتقدم که اینستکس قرار نیست معجزه کند و باید در آن مبادلات مالی انجام شود؛ در این بخش یا باید اروپایی‌ها از ما نفت خریداری کنند مانند ایتالیا و یونان که در گذشته نیز از ایران نفت خریداری می‌کردند یا در صورتی که مشتری نفت ایران نیستند، به جمهوری اسلامی ایران خط اعتباری ۱۰ یا ۱۵ میلیارد دلاری بدهند تا همکاری در این بخش و مبادلات انجام شود تا نیازهای ایران در زمان تحریم‌های امریکا برطرف شود.
همتی افزود: در صورتی که نفت ایران از سوی اروپایی‌ها خریداری نشود یا خط اعتباری ایجاد و به ایران ارایه نشود، هیچ اتفاقی در حوزه اینستکس نخواهد افتاد؛ به عنوان رییس کل بانک مرکزی در خصوص همکاری اروپایی‌ها بدبین نیستم اما منتظر همکاری اروپایی‌ها نیستیم و در صورتی که اقداماتی انجام دهند بسیار موثر و خوب خواهد بود ولی جمهوری اسلامی ایران اقدامات لازم را انجام خواهد داد.
تعامل روسیه برای خرید نفت ایران خبری خوب است
رییس کل بانک مرکزی در خصوص همکاری با روسیه برای کاهش اثرات تحریمی اظهار داشت: تمایل روسیه برای همکاری با ایران را در اخبار مرور کرده‌ام و در صورتی که قرار باشد روسیه در این بخش اقداماتی انجام دهد و خط اعتباری یا خرید نفت را عملیاتی کند، خبری خوب است چرا که جمهوری اسلامی ایران بر روی ظرفیت‌های روسیه و تامین بخشی از کالاهای اساسی از طریق این کشور حساب کرده؛ در صورت عملیاتی شدن، قدم مثبتی در راستای توسعه روابط با روسیه خواهد بود.
اصلاح نظام بانکی
همتی با اشاره به اصلاح نظام بانکی گفت: مسائل در کشور اولویت‌بندی شده و در شرایط حادی که وجود دارد، نمی‌توانیم تا همه مشکلات را در یک روز حل کنیم و اصلاح نظام کارمزدی با چالش‌هایی که در یک ساختار که در طول سه دهه شکل گرفته را نمی‌توان در یک سال حل کرد. پروسه سختی به شمار می‌رود که بانک مرکزی برای آن برنامه‌ریزی داشته تا بتواند اقدامات لازم را انجام دهد.
وی خاطرنشان کرد: مشکل بنگاه داری از اهمیت بالایی برخوردار است و باید به آن توجه شود؛ بانک مرکزی در این زمینه و حتی نرخ سود برخورد انجام می‌دهد و پیگیری‌های لازم را دارد، طبق عادتی که دارم در زمانی که در خصوص یک بانک و اقدامات متخلفانه‌ای که انجام داده به جمع‌بندی رسیدم قطعا در خصوص مدیریت بانک اقدامات لازم انجام خواهد شد و بر همین اساس نیز در چند بانک و موسسه هیات سرپرستی قرار داده شده است.
نظارت جدی بانک مرکزی در بخش ناترازی بانک‌ها
وی تاکید کرد: چند بانک که ناترازی جدی دارند به صورت روزانه در حال نظارت آنها هستیم و به دنبال آن هستیم تا ناترازی را در نظام بانکی و در این بانک‌ها از بین ببریم تا عملیات بازار باز را انجام دهیم؛ این فرآیند زمان بر است و بانک مرکزی نسبت به اعمال محدودیت‌هایی از جمله استفاده از مطالبات مشکوک الوصول استفاده کرده تا مشکلات را حل کند.
رشد نقدینگی
همتی افزود: بانک‌ها دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی دارند، در واقع بانک‌ها باید منابع را با نرخ ۷ هزار و ۵۰۰ تومان تسویه کنند، مفهوم این نیست که بانک‌ها سود داشته‌اند بلکه باید این منابع در بخش اندوخته‌ها قرار گیرد تا بانک مرکزی برای افزایش سرمایه تصمیم‌گیری کند؛ منابع ارزی یعنی وام‌هایی که به صورت ارزی قرار دادند یا منابع با نرخ نیمایی وصول می‌شود و اتفاقات موسسات مالی و اعتباری دیگر رخ نخواهد داد.