مترجم: تهمینه مولانا
به گزارش سرویس ترجمه نساجی امروز،. اذعان داریم؛ واژه "کارکرد" با مفهومی بسیارگسترده ای دارد که از«استفاده» تا «دوام» کالا را دربرمی گیرد. راحتی پوشاک به عنوان یک فاکتوراساسی، نه فقط مورد توجه بلکه یک ضرورت برای مصرف کننده امروزی تلقی می گردد.
درخصوص پارچه های دنیم کشی، جذب و نشستن بربدن ؛ تابع کیفیت کششی مواداولیه وقابلیت ارتجاعی آن درحد مطلوب و به تناسب حرکات بدنی می باشد.
طی طراحی دنیم کشی، وزن پارچه و بافت آن نقش مهمی درراحتی، عملکرد وصدالبته گرایشات مد دارند. در تحلیل پیش رو، تاثیرپارامترهای پارچه نظیرچگالی سطحی، مقدارلایکرا و بافت کشی پارچه دنیم بررسی می شوند. خواص متنوعی مانند ضخامت، مقاومت کششی، سختی خمشی، کشش و بازگشت وهمینطور نفوذ پذیری هوا درپارچه مورد ارزیابی قرارمی گیرند.
نتیجه آزمایش ها مشخص می کند که با افزایش وزن پارچه حتما مقاومت کششی، تراکم پذیری، کشش و بازگشت " تارپارچه" افزایش پیدا می کند، درصورتی که سختی خمشی و مقاومت کششی "پود پارچه" و البته نفوذ پذیری هوا کاهش می یابد.
باافزایش مقدارلایکرا درپارچه، ضخامت پارچه افزایش یافته که موجب افزایش سختی خمشی پارچه خواهد شد. ساختار و بافت پارچه ضمناً برسختی خمشی پارچه ونفوذپذیری هوا -مرتبط با عملکرد و راحتی پارچه دنیم کشی- تاثیرگذاراست.
دردهه هایی که گذشت، البسه محبوب "جین" با گام های آهسته و پیوسته حضورش را تداوم بخشید. هرساله قلمرو دنیم به شکل چشمگیری گسترش یافته و اکنون دنیم سهم بزرگی را دربازار جهانی به خود اختصاص داده است.
با توسعه لایکرا، گرایش ازدنیم به سمت دنیم کشی انتقال یافته است. استفاده از الیاف کشی( مثل الاستان) برای افزایش انعطاف درپوشاک جین طرفداران پرشماری پیداکرده است.
دنیم اصیل، بافته ای سنگین از 100درصد پنبه می باشد که تارآن با نیل رنگ شده و پودهایش به رنگ خاکستری هستند واصولاً دنیم به شکل سنتی سخت تر، با چگالی بالا و تراکم زیاد در واحد سطح می باشد. بافت جناغی به صورت 1/3 و 1/2 در ساختار دنیم به کاررفته است. دنیم با سایه های مختلف نیل ، برای کاربردهای متنوع و البته با کیفیت های گوناگون ارائه می گردد. دنیم پارچه ای راحت، مطابق مد، مقرون به صرفه و مقاوم برای تمام گروه های سنی محسوب می شود.
دنیم دروزن های متنوعی از 200 تا 300 گرم درمتربه عنوان دنیم سبک و از 300 تا 600 گرم درمتردنیم سنگین طبقه بندی شده است. مقاومت دنیم بستگی به ترکیب نخ وبافت آن دارد. بافت های جناغی دارای استحکام دربرابرخراشیدگی اند، یعنی پارچه ساییدگی زیادی را تحمل می کند قبل ازاینکه پاره شود.
چنین مقاومتی حاصل نحوه ی قرارگرفتن نخ های بافته می باشد: یک مجموعه نخ با 2الی 3 مجموعه ازنخ پود پوشیده می شود تا سطح پارچه نسجی اریب پیدا کرده وساییدگی به این شکل کاهش یابد. به لحاظ وزن ، استحکام وضخامت، دنیم همواره جهت البسه ی کاری استفاده می شده است. به مدد پیشرفت های اخیردرحوزه ی تکمیل نساجی، دنیم نیزازتنوع بیشترو کیفیت بهتربهره مند گردیده، به طوریکه درقیمت های بالا وبا تزیینات چشمگیرتری قابل تولید وعرضه گردیده است.
دنیم کشی بدون ایجاد محدودیت درحرکات فیزیکی، دارای انعطاف بوده وجذب بدن می شود. افزودن 1الی 5 درصد لایکرا به پنبه؛ کشش دنیم را بالا برده وخاصیت برگشت پذیری را میسرمی سازد.
روشن است که؛ نسبت اسپاندکس برخواص فیزیکی ومکانیکی پارچه ازجمله مقاومت برابرپارگی، مقاومت برابرانبساط ، چروک وکش آمدن پارچه تاثیرمی گذارد. یافته های این تحقیق مشخص می کند که نسبت لایکرا اثرشاخصی برخواص فیزیکی پارچه ی بافته شده دارد.
همچنین خواص کشی ودوخت پارچه های دنیم با مقادیرگوناگون الاستان مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج آزمایش مؤیداین است که افزایش میزان الاستان درپارچه ی دنیم ، خواص راحتی -مرتبط با کشش را- ارتقامی بخشد.
جهت افزایش قابلیت کشی دنیم، می توان ازنخ مغزی داربا مغزی فیلامنت لایکرا و پوسته ی الیاف پنبه استفاده نمود. فاکتورهای عملکرد وراحتی این البسه طی مصرف، بسیارحایزاهمیت می باشند.
راحت کش آمدن پارچه ها براساس حرکات بدنی و برگشت پذیری پس ازکشیده شدن، به مرغوبیت محصول می افزاید. درسال های اخیر، به علت تقاضا برای لباس های راحت تر، پارچه های دنیم حاوی الاستان محبوبیت زیادی پیدا کرده اند. تحقیقات متعددی نیز برخواص آنتی باکتریال پارچه های دنیم صورت پذیرفته وتعدادمحدودی نیزپژوهش برتاثیردرصد لایکرا ونوع بافت برعملکرد و خواص راحتی پارچه های دنیم انجام گرفته است.
این تحقیق قراراست تا تاثیرچگالی سطح، درصد لایکرا و بافت برخواص کشش و برگشت پذیری به علاوه خواص فیزیکی و راحتی را بررسی نماید. به این منظور، با تغییر مقدارالاستان استفاده شده درهسته نخ مغزی دار درپودپارچه، ویژگی های مختلف دنیم اندازه گیری می شوند.
ویژگی های راحتی مرتبط با کشش، فاکتورهای عملکرد و راحتی مرتبط با نفوذپذیری هوا اندازه گیری می شوند. بنابراین، اثرمقدار لایکرا برضخامت پارچه، سختی خمشی، استحکام ، کشش و برگشت پذیری پارچه ارزیابی می شوند. تاثیربافت بر خواص فیزیکی و کششی پارچه نیز بررسی مشخص می گردند.
آزمایش
با تغییرمیزان کشش (بسته به میزان لایکرا)، چهارپارچه ی دنیم با بافت یکسان تولید شدند. نمونه ها با نام های L2, L1, L0 و L3 و به ترتیب 1.5, 1, 0 و2 درصد لایکرا مشخص شده اند. جدول 1 حاوی ویژگی های پارچه های دنیم تولیدشده است.
شماره گذاری طرح های دنیم( مانند 3/1 )حاکی ازتعداد پودهای قرارگرفته میان هرنخ تاراست. دراین مورد، هرنخ تار اول ازروی سه نخ پود عبور کرده وسپس از زیرسه نخ پود عبورمی کند، این حالت مکررپیش می رود تا بافت جناغی را شکل بخشد. اگرخط جناغی به سمت راست بالا برود، پارچه جناغی راست یا RHT 1در تصویر1a خواهدبود. چنانچه خط جناغی به سمت چپ برود آنگاه طرح بافت جناغی چپ یا LHT 2خواهد بود یعنی تصویر 1b.
جناغی های شکسته با ایجاد انفصال میان خط جناغی طراحی می شوند بنابراین خطوط جناغی مستقیم را طی نمی کنند.
روش ها
درادامه، روش های ارزیابی نمونه های پارچه آمده است. جزییات فرآیند ومحاسبه ی هرآزمایش نیزتوضیح داده شده است.
آماده سازی: تمامی پارچه های دنیم، برای خواص فیزیکی وسایرویژگی هایشان، درشکل خام مورد ارزیابی قرارمی گیرند. درغیراینصورت، نمونه های آزمایش باید دردمای استاندارد اتمسفر 20 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 65 درصد بررسی شوند.
وزن و ضخامت پارچه : ضخامت پارچه های کشی دنیم باضخامت سنج مطابق استاندارد ISO 7211/2-1984 قابل تعیین هستند. وزن هرواحد (g/m2) با نمونه ی چرخشی 100 سانتیمترمربع با روش آزمایش استاندارد 3801-1977 ISO اندازه گیری می شود.
قابلیت فشرده شدن و بازگشت5: جهت ارزیابی قابلیت بازگشت، ضخامت پارچه تحت فشار2.0 & 4.0 kPa)) اندازه گیری می شود. درصد قابلیت فشردگی وبازگشت با استفاده ازفرمول زیربه دست می آیند:
سختی خمشی: میزان مقاومت پارچه دربرابر خمش است. پارچه های دنیم برای سختی خمشی مطابق استاندارد سختی ASTM D1388-08 آزمایش می شوند. آزمایش توسط خمش سنجShirley انجام می شود. پنج نمونه 20 cm × 2.5 cm از جهت تاروازجهت پود بریده و 10 نمونه قرائت می شود. نتایج خمش سنج ها در جدول 2 نشان داده شده اند:
مقاومت پارگی: مقاومت پارگی و کشیدگی دردستگاه سنجش کشش و با نوسان 300 mm/minآزمایش می شود. نمونه های پارچه به ابعاد 25 mm × 150 mm درآمده ومطابق استاندارد ASTM D 5035-11 بررسی انجام می گردد. پنج قرائت برای هر نمونه ی پارچه گرفته ومیانگین آن به عنوان نتیجه اعلام می شود.
خواص کششی: خواص کششی بستگی به انبساط وبازگشت درزمان مصرف پارچه دارد. خواص کششی پارچه مطابق بااستاندارد ASTM D 3107-07 سنجیده می شود.
ابتدا نمونه های آزمایش 65 mm × 560 mmاز پارچه جدا می گردند. نمونه ها، پس ازنشانه گذاری شاخص 250 mm ، درجهت پود بردستگاه آویزان می شوند. پس ازاینکه دربخش مرکزی هرنمونه شاخص 250 mm نشانه گذاری می شود ، نمونه ها درجهت پود آویزان می گردند.
نیروی 1.8 kg، براساس وزن پارچه ، چهار مرتبه وارد می شود ومرتبه ی چهارم ، فاصله ی علامت گذاری شده اندازه گیری می گردد. نمونه ها به مدت 30 دقیقه آویزان هستند و فاصله ها دوباره اندازه گیری می شوند. نمونه هاازروی دستگاه برداشته شده و به مدت یک ساعت دروضعیت عادی می مانند. مجموعاً لازم است تا 10 بار این چرخه تکرار شود. میزان کشش، افزایش طول، وبازگشت پارچه ازاین نتایج به ترتیب زیر محاسبه می شود:
این جا ، Aفاصله ی بین بالاترین و پایین ترین قسمت های پارچه (250 mm)هستند، B فاصله ی بین نقاط علامت گذاری شده پس ازآویختن نمونه ها برای 30 دقیقه با نیروبرآن (برحسب mm ) و C فاصله ی بین نقاط علامت گذاری شده پس ازیک ساعت استراحت است.
نفوذپذیری هوا: اندازه گیری میزان جابه جایی جریان هوا در فشارهای مختلف بین دوسطح می باشد. درطی آزمایش، نمونه ای ازپارچه ی دنیم محکم به مدخل هوای دستگاه بسته و هوا ازمیان آن به وسیله ی یک پمپ مکیده می شود. پنج نمونه پارچه هرکدام به اندازه mm2 508 انتخاب می گردند.
تحلیل آماری : تفاوت بین نتایج میانگین برای هرآزمایش ازطریق آنالیز یکطرفه ی واریانس (ANOVA) برآورد می شود. تفاوت بین پارچه ها ، درصورت بالاتربودن ارزش F ازF critical قابل ملاحظه است.
نتایج و بحث (تاثیر لایکرا بر خواص پارچه)
قابلیت فشردگی و بازگشت :
یکی از پارامترهای مهم تاثیرگذاربرخواص مکانیکی پارچه ، قابلیت فشردگی پارچه می باشد. خواص فشردگی برنرمی و تراکم پارچه تاثیر گذارده و با زیردست پارچه ارتباط دارند. خواص فشردگی پارچه با خواص الیاف و نخ وساختارپارچه بستگی دارد. اثرمحتوای لایکرا برقابلیت فشردگی و خواص بازگشت پذیری پارچه ی دنیم در تصویر2 نشان داده شده است.
مشخص است که افزایش درمحتوای لایکرا به طرزچشمگیری برقابلیت فشردگی وخواص بازگشت پذیری نمونه های پارچه های دنیم اثرمی گذارد. همین که میزان لایکرا اضافه می شود، قابلیت فشردگی پارچه افزایش می یابد که منتسب به رفتار ارتجاعی نخ لایکرا و تمایل به بازگشت به ابعاد اولیه پس از برداشتن فشاراست.
به علاوه با افزایش میزان لایکرا، همانطور که درجدول 1 نشان داده شده میزان ضخامت پارچه افزایش پیدامی کند، که نتیجه ی آن افزایش قابلیت فشردگی وخواص بازگشت می باشد. آنالیزANOVA، تفاوت عمده ای در قابلیت فشردگی پارچه و بازگشت پذیری پارچه ی دنیم که محتوای لایکرا دارد رانمایش می دهد.
سختی خمشی :
سختی خمشی میزان مقاومت پارچه دربرابرخمش شدگی است. خمش پارچه برشکل وراحتی آن تاثیرمی گذارد. پارچه ای که خمش آسان ندارد احتمالاً برای پوشیدن هم راحت نیست. تاثیرمقادیرلایکرا بر سختی خمشی دنیم کشی در تصویر 3 نمایش داده شده است. مشاهده می شود که سختی خمشی پارچه های دنیم با افزایش میزان لایکرا بالا می روند.
ساختارفیلامنت لایکرا ، نخ را محکم ترمی کند. از سوی دیگر، با افزایش ضخامت پارچه ، سختی خمشی هم بیشترمی شود. روشن است که زیردست پارچه هم راحت نیست. سختی خمشی بالاتردرجهت تارپارچه ممکن است به نخ خهای پود حاوی لایکرا (با ساختارمارپیچ پونه) وتمایل آن به بازگشت به ابعاد اولیه ، بستگی داشته باشد. نخ تارباید نزدیک ترشود تا جمع شدگی رامیسر نماید.
بنابراین سختی خمشی وسیع تری درجهت تار نسبت به جهت پود پارچه ها دیده می شود. درآنالیز یکطرفه ANOVA ، تفاوت عمده ای بین سختی خمشی پارچه ازنمونه های پارچه ی دنیم با مقادیرمتفاوت لایکرا دیده می شود(F=101220.81, p ≤ 0.001).
مقاومت پارگی:
مقاومت پارگی پارچه ، معیاری برای کارکردآن درحین استفاده محسوب می شود. پارچه ی پوشاک ضروری است تا دربرابرفرسودگی مقاوم باشد. تاثیرمقدارلایکرا برمقاومت پارگی درهردو جهت تار و پود در تصویر 4 نشان داده شده است. می توان مشاهده کرد که مقاومت پارگی، با مقدارلایکرا تدریجاً درجهت تارافزایش پیدا می کند، برعکس به طرز چشمگیری با مقدارلایکرا درجهت پود کاهش می یابد.
این افزایش مقاومت پارگی درجهت تارپارچه، به استحکام پارچه، به واسطه ی نخ های پود دراثرافزایش میزان لایکرا، مربوط می باشد. همین که درصد لایکرا تدریجاً افزایش داده شود، به همان اندازه استحکام بیشتری به نخ تار می دهند که نتیجه اش مقاومت کشی بیشتر در جهت تاراست.
به هرحال، کاهش مقاومت پارگی درجهت پود به مقاومت پایین لایکرا در قیاس با پنبه مربوط است. مشاهده می شود که مقداربیشتر لایکرا، مقاومت پارگی را در قیاس با پارچه ی 100درصد پنبه، پایین می آورد(L0). این یکی از ویژگی های منفی الیاف لایکرا محسوب می شود که قابلیت کشش با درازای مقاومت پارچه به دست می آید. از آنالیزیکطرفه ANOVA مشخص می شود که تفاوت عمده ای درمقاومت پارگی سه پارچه ی مورد آزمایش با محتوای مختلف لایکرا وجود دارد(F=4013.55, p ≤ 0.001).
خواص کششی :
قابلیت کششی پارچه ، تعیین کننده ی میزان راحتی لباس بربدن بوده و پارچه ای با قابلیت کشش بیشترحرکات بدن را تسهیل می نماید. درعین حال، بازگشت پذیری پارچه ی کشی به ابعاد اولیه نیزبه همان اندازه حایزاهمیت شمرده می شود. ارزش پارچه ی حاوی لایکرا به کشش وبازگشت پذیری آن است.
تصویر5، تاثیرمحتوای لایکرا بر خواص کشش و بازگشت پارچه ی دنیم را نشان می دهد. افزایش لایکرا موجب افزایش انبساط پذیری پارچه خواهد بود. بازگشت پذیری نیزبا افزایش میزان لایکرا درپارچه به دلیل حضورلایکرا افزایش پیدامی کند.
ازآنالیز ANOVA مشاهده می شود که تفاوت عمده ای بین خواص کشی پارچه در سه دنیم نمونه با مقدار لایکرا مختلف وجوددارد (F=408.02, p ≤ 0.001).
نفوذپذیری هوا:
قابلیت نفوذپذیری یک پارچه؛ امکان عبورجریان هوا وتماس هواباپوست بدن می باشد. بسته به نوع کاربری پارچه، ارزش قابلیت نفوذپذیری هوا تعیین می شود. برای مثال، اهمیت نفوذ پذیری هوا درالبسه ی مناسب آب و هوای گرم با آب و هواهای سرد متفاوت است.
تاثیر میزان لایکرا در نفوذ پذیری هوا درپارچه ی دنیم در تصویر 6 نشان داده شده است. تاثیربه سزای میزان لایکرا برنفوذپذیری هوا مشخص است. با کاهش مقدار لایکرا، میزان نفوذپذیری هوا افزایش دارد و برعکس.
همین که محتوای لایکرا در پارچه افزایش پیدا کند، انقباض امکان پارچه شده بیشترشده، پارچه متراکم تر و ضخیم ترشده، پس مقاوت آن نسبت به جریان هوا بیشترمی گردد.
چون نتیجه نفوذپذیری کمترهوا ، مقاومت در برابر تبخیر خواهدبود طبیعی است که موجب نارات بودن لباس در بدن خواهدشد. با تحلیل آ ماری می توان متوجه شد که تفاوت چشمگیری درنفوذپذیری هوا در سه نمونه دنیم دارای لایکرا وجوددارد(F=3366.718, p ≤ 0.001).
نتایج
نتایج به دست آمده در این پژوهش تاثیرچشمگیر میزان لایکرا بر خواص فیزیکی وکششی پارچه های دنیم را مشخص می کند. مقاومت کششی پارچه، درجهت پود با محتوای لایکرا کم می شود درحالی که مقاومت کششی پارچه درجهت تاربا محتوای لایکرا، زیادمی شود.
با افزایش ضخامت پارچه ، قابلیت فشردگی، بازگشت پذیری و سختی خمشی افزایش می یابند. قابلیت فشردگی، بازگشت پذیری، افزایش می یابد همین که میزان لایکرا در پارچه افزایش می یابد. سختی خمشی نیز با افزایش مقدار لایکرا در پارچه ی دنیم افزایش پیدا می کند.
به علاوه، چون مقدارلایکرا نفوذپذیری هوا راافزایش می دهد و چون پارچه با افزایش میزان لایکرا؛ ضخیم تر و متراکم تر خواهدشد. تحلیل آماری تفاوت میان نتایج سه نمونه پارچه را ثابت می نماید. براساس هرنتیجه ارزیابی؛ دنیم برای اینکه اولین انتخاب لباس بانوان به لحاظ مد و استایل باشد بی شک ازارجحیت برخوردارمی باشد.
منابع دردفتر مجله موجود است.