موضوع صادرات اقلام و خدمات تولید شده ایرانی و یافتن بازارهای جدید به سایر کشورها؛ یکی از مهم‌ترین گزاره‌هایی است که تحقق آن به‌طور موازی با تولید در نهایت رونق تولید و بهبود وضعیت معیشتی را برای ایرانیان به ارمغان می‌آورد.
در این میان توجه به صادرات به کشورهای همسایه، به دلیل مرزهای مشترک و تاریخ و اقلیم مشابه، از اهمیت برجسته‌تری برخوردار است.
واقعیت آن است که ایران در یکی از بهترین موقعیت‌های ژئوپلیتیکی جهان قرار گرفته و طبیعی است که سهم اقتصادی این منطقه باید تناسبی با اعداد و ارقام ذکر شده داشته باشد، اما بنا به دلایل گوناگون سهم واقعی ایران از صادرات به کشورهای همسایه هرگز بر اساس ظرفیت‌ها، جمعیت و... این منطقه محقق نشده است.
با توجه به آنکه کشورهای همسایه ایران، از نظر اقتصادی کشورهایی در حال توسعه محسوب می‌شوند، بنابراین تقاضا در این کشورها بالا بوده و برای تامین آن، نیازمند واردات گسترده‌ای هستند، اما از آنجا که دانش تکمیل زنجیره ارزش در این کشورها به‌صورت کامل شکل نگرفته است، بنابراین عموما واردات آنها نیز به شکل مواد اولیه و واسطه‌ای نبوده است. این درحالی است که متاسفانه عمده صادرات ایران را مواد اولیه و واسطه‌ای تشکیل می‌دهد. با توجه به اهمیت موضوع سراغ دیدگاه‌های اهالی اقتصاد و کارشناسان رفتیم تا درباره مشکلاتی که در مسیر صادرات محصولات تولیدی ایرانی به کشورهای همسایه وجود دارد، گفت‌وگو کنیم.
ضرورت اصلاحات در وضعیت خرید همسایگان
رییس اتاق بازرگانی البرز با بیان اینکه باید اصلاحاتی در وضعیت خرید کشورهای همسایه از ایران صورت بگیرد، خاطرنشان کرد: اغلب کشورهای همسایه به ریال از ما خرید می‌کنند و ارزی در حال رد و بدل شدن نیست.
رحیم بنامولایی در ادامه اظهار کرد: متاسفانه طی یکسال گذشته قفل بزرگی به صادرات کشور خورده است. سیاست‌گذاری نادرست از طرف بانک مرکزی و ابلاغ بخش نامه‌های لحظه‌ای از مهم‌ترین عوامل بروز مشکلات صادراتی در کشور شده است. نداشتن برنامه‌ریزی مناسب برای کنترل بازار و تصمیمات لحظه‌ای آسیب‌های جدی به صادرات زده که این امر در نهایت به ضرر اقتصاد کشور تمام می‌شود.
این مسوول با اشاره به اینکه تاکنون بخش خصوصی از تصمیمات لحظه‌ای بخش دولتی ضررهای زیادی دیده، تصریح کرد: این تصمیمات لحظه‌ای باعث از دست دادن بازارهای بخش خصوصی در داخل و خارج از کشور شده است .
رییس اتاق البرز در ادامه با اشاره به مشکلاتی که صادرکنندگان برای واردات مواد اولیه دارند، افزود: تولیدکنندگان مواد اولیه خود را در بازاری تهیه می‌کنند که قیمت‌های آن روز به روز تغییر می‌کند که این امر باعث بالا رفتن مداوم هزینه‌های تولید می‌شود.
بنامولایی همچنین از تعرفه‌های گمرکی بالا گلایه کرد و گفت: این تعرفه‌های بالا مشکلات زیادی برای صادرکنندگان ایجاد کرده که باید با نگاهی کارشناسانه اقداماتی برای اصلاح آن صورت بگیرد . این مسوول گفت: با توجه به اینکه صادرکننده از مالیات ارزش افزوده و عملکرد در سود معاف است، تا چندی پیش صادرکنندگان توجه چندانی به عددی که گمرک ثبت می‌کرد نداشتند، ولی همین تعرفه‌ها الان دردسر ساز شده که این نشان می‌دهد عدد و رقمی که دولت برای صادرات و واردات اعلام می‌کند، غلط است و بر اساس نرخ واقعی نیست.
وی با بیان اینکه باید اصلاحاتی در وضعیت خرید کشورهای همسایه از ایران صورت بگیرد، خاطرنشان کرد: اغلب کشورهای همسایه به ریال از ما خرید می‌کنند و ارزی در حال رد و بدل شدن نیست. بنا مولایی توضیح داد: اشتباه دولت این است که بالا رفتن و پایین آمدن نرخ ارز تاثیری در قیمت‌های صادراتی در کشورهای همسایه ندارد.
وی ادامه داد: راهکار ما در شرایط تحریم تهاتر است و اتاق‌های بازرگانی این آمادگی را دارند تا با تعامل با رایزن‌های اقتصادی و بازرگانی سفارتخانه‌ها شرایط فروش کالاهای ایرانی را تغییر دهند. بدون شک با اجرای سیاست‌های هوشمندانه می‌توانیم از شرایط اقتصادی سخت امروز گذر کنیم.
چالش صادرات در دوران تحریم‌ها
عضو اتاق بازرگانی خوزستان با اشاره به اهمیت موضوع صادرات کالا در دوران تحریم‌ها، ادامه داد: صادرات در شرایط کنونی کشور با توجه به تحریم‌های اقتصادی امریکا، بسیار مورد اهمیت است. شرایط امروز کشور و صادرکنندگان وضعیتی نیست که فرصت و زمان را از دست داد. با اطمینان می‌توان گفت که هر محدودیتی که در حوزه صادرات ایجاد شود به از دست رفتن بازار صادراتی منتهی می‌شود و محدود شدن صادرات، مسیر ورود ارز به کشور را در شرایط تحریم‌ها دشوارتر خواهد کرد.
این فعال اقتصادی و تجاری اضافه کرد: نکته بسیار مهم در شرایط تحریم، ارز‌آوری حوزه صادرات است. با این حال اصل باید این باشد که صادرکنندگان شناخته شده و شناسنامه‌دار که سال‌ها قبل مشغول فعالیت در حوزه هستند، برای اعتبار و جایگاه خود اهمیت بالایی قائل هستند و ارز حاصل از فعالیت صادراتی خود را بطور حتم به کشور باز می‌گردانند، اما در حال حاضر مشکلاتی بر سر راه صادرات وجود دارد که بازگشت ارز حاصل از صادرات را سخت کرده است.
موسی‌پور با اشاره به برخی مشکلات پیش روی صادرکنندگان در شرایط فعلی ادامه داد: محدودیت‌های بین‌المللی ایجاد شده در سطح روابط بانکی با سایر کشورها موجب شده تا روند بازگشت ارز حاصل از صادرات به داخل کشور با کندی انجام شود. از طرف دیگر تعدد بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های ارزی موجب کاهش انگیزه برخی از صادرکنندگان مطرح و شناسنامه‌دار شده و در این شرایط صادرکنندگان خرد و حتی صادرکننده نماها بیشتر میدان‌داری می‌کنند.
عضو اتاق بازرگانی خوزستان تصریح کرد: مشوق‌های صادراتی در شرایط امروز می‌تواند در راستای ایجاد انگیزه برای صادرکنندگان عمل کند، اما نکته دارای اهمیت درباره مشوق‌های صادراتی این است که باید به روز به صادرکننده پرداخت شود تا اثرگذاری آن در فعالیت بازرگانان مشاهده شود. این در حالی است که با یک بررسی ساده می‌توانیم ببینیم که صادرکنندگان مشمول دریافت مشوق‌های صادراتی در سال ٩٥ شوند ولی در سال ٩٦ هم بودجه آن تامین نشود و در سال ٩٧ هم پرونده‌های مربوط به این حوزه بلاتکلیف بود.
موسی‌پور در پایان گفت: درست است که تحریم‌ها شرایط را برای فعالیت صادرکنندگان تا اندازه‌ای با مشکل مواجه می‌کند، اما می‌توان با برنامه‌ریزی برای بهبود کیفیت و تولید محصولات صادرات محور در داخل کشور به حضور در بازارهای صادراتی بخش خصوص ادامه داد. در شرایط امروز حفظ بازارهای صادراتی به ویژه در میان کشورهای همسایه و منطقه دارای اهمیت بالایی است که با برنامه‌ریزی باید به دنبال عملی شدن آن باشیم.