اگرچه آمارهای تجاری حاکی از آن است که تراز تجاری ایران در تجارت با بسیاری از کشورهای همسایه، مثبت بوده است اما به گفته سرپرست سازمان توسعه تجارت، سهم کالاهای ایرانی در بازار منطقه، تنها سه درصد از کل واردات همسایه‌ها را تشکیل می‌دهد.
در حالی که استفاده از ظرفیت بازار کشورهای همسایه امروزه برای ایران بسیار حائز‌اهمیت است و با وجود تحریم‌ها، باید از تمام ابزارها برای حضور بیشتر در بازار کشورهای همسایه استفاده کرد.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، این در حالی است که نبود زیرساخت‌های لازم برای تجار شرایط را برای حضور در بازارهای صادراتی دشوار کرده به طوری که می‌توان گفت در حال حاضر امکان عرض اندام برای فعالان اقتصادی مقابل رقبای صادراتی وجود ندارد.
اما نکته مهم‌تر در این میان این است که طرف‌های تجاری ایران نیز آنطور که انتظار می‌رود شرایط را برای حضور کالاها و سرمایه‌گذاران ایرانی مهیا نکرده‌اند. نه تنها کشورهای همسایه بلکه کشورهای دوست و متحد ایران نیز آنطور که باید و شاید شرایط را برای افزایش مبادلات تجاری دوجانبه فراهم نکرده‌اند و از رقبای صادراتی ایران بیشتر از آنچه تصور می‌شود، استقبال می‌کنند.
به عنوان مثال سوریه با اینکه دارای حوزه‌های نفتی مشترک یا بازار مشترک با ایران نیست اما در دوران جنگ از خدمات جنگی و نظامی ایران به خوبی بهره‌مند شده، اما حالا که زمان جبران فرا رسیده، فضا را برای واردات کالا از کشورهایی همچون ترکیه و امارات مهیا کرده و حاضر نیست تعرفه‌های وارداتی را برای کالاهای ایرانی حذف کند.
سهم ۳ درصدی از کل واردات همسایه‌ها
از طرفی شاهد این هستیم که کشورهایی همچون عراق با وجود اینکه جزو اصلی‌ترین شرکای تجاری ایران به حساب می‌آیند اما هر چند وقت یک بار تصمیماتی را در حوزه تجارت اتخاذ می‌کنند که به ضرر تجار ایرانی تمام می‌شود.
همین چند وقت پیش بود که عراق در جدیدترین تصمیم خود واردات گروهی از محصولات را به داخل مرزهای خود متوقف کرد در حالی که تجار ایرانی در برخی از این گروه‌های کالایی دارای بازار مناسب و گسترده‌ای در عراق بودند. البته در مورد عراق هم تمام تصمیمات تجاری به صورت هماهنگ اعمال نمی‌شود به طوری که شرایط برای واردات کالا از عربستان به نسبت کالاهای ایرانی ساده‌تر است.
از این رو نظر کارشناسان بر این است که باید ایران هرچه زودتر در حوزه قراردادهای آزاد و تعرفه ترجیحی با کشورهای مورد نظر خود وارد عمل شود. در غیر این صورت، تا چند سال دیگر جایی برای کالاهای ایرانی در بازارهای هدف باقی نخواهد ماند.
بر همین اساس سرپرست سازمان توسعه تجارت گفت: امروز آمارهای تجارت جهانی نشان می‌دهد که با وجود عضویت ۱۶۴ کشور در سازمان تجارت جهانی، همچنان بالغ بر ۸۰ درصد از تجارت جهان در سطح منطقه‌ای انجام می‌شود و این در حالی است که سهم کالاهای ایرانی در بازار منطقه، تنها سه درصد از کل واردات همسایه‌ها را تشکیل می‌دهد.
محمدرضا مودودی اظهار کرد: ایران باید تلاش کند با برقراری پیمان‌ها و قراردادهای جدید، به سمت تعرفه ترجیحی حرکت کند و از این طریق نفوذ خود در منطقه را بالا ببرد.
اثر مثبت تعرفه ترجیحی
سرپرست سازمان توسعه تجارت با اشاره به دو گروه متفاوت از همسایه‌های ایران تصریح کرد: گروهی از همسایگان ما در شرایطی نیستند که بتوان با آنها تجارت با تعرفه ترجیحی را پیش برد. برای مثال افغانستان یا عراق در حال حاضر کالای صادراتی خاصی ندارند که بتوان در ازای دریافت امتیاز صادراتی، برای واردات کالاهایشان امتیازی در نظر گرفت. جدای از آن ایران حضوری قدرتمند در این بازارها دارد و در صورت حفظ هوشیاری می‌توان همین شرایط را حفظ کرد.مودودی ادامه داد: برخی از دیگر کشورها همچون ترکیه جزو بهترین گزینه‌های ایران برای تجارت با تعرفه ترجیحی هستند. با وجود انتقاداتی که صورت گرفته، قراردادی که از چند سال قبل میان ایران و ترکیه نهایی شده، به هیچ عنوان منفی نیست و نتایج مثبت خود را نشان داده است.
وی در این باره توضیح داد: در طول سه سال، میزان صادرات ترکیه به ایران تنها ۲۰۰ میلیون دلار افزایش یافته و این در حالی است که اگر ما قرارداد جدیدی امضا نمی‌کردیم نیز همین روال اتفاق می‌افتاد.به گفته مودودی، صادرات ما به ترکیه افزایش یافته است. جدای از آن کالاهای وارداتی ما از ترکیه، در گروه‌هایی بودند که تعرفه پایینی داشتند؛ یعنی مواد اولیه یا کالاهایی که ورودشان به کشور نیاز بود. از این رو با کنار گذاشتن تعرفه‌ها یا تغییر در آنها، اتفاق منفی رخ نداد و حتی به تعمیق حضور ایران در بازار ترکیه کمک کرد.
مودودی خاطرنشان کرد: برای آنکه بازار کالاهای صادراتی ایران، تضمین شود باید از تمام ابزارها استفاده کنیم و یکی از بهترین گزینه‌ها در این زمینه، استفاده از ظرفیت بازار کشورهای همسایه است.
سوریه حاضر به حذف تعرفه برای کالاهای ایرانی نیست
کارشکنی برخی کشورهای همسایه در خصوص تجارت با ایران در حالی است که کشورهای دوست و متحد ایران نیز که در دوران ناخوشی به شدت از مزایای تعامل با کشور ما بهره‌مند شده‌اند، در حال حاضر با رقبای تجاری ایران رابطه نزدیک‌تری دارند.
بر همین اساس رییس کنفدراسیون صادرات گفت: یک کالای مصری بدون تعرفه و پرداخت عوارض گمرکی وارد سوریه می‌شود در حالی که کالای ایرانی حداقل ۲۰ درصد عوارض پرداخت می‌کند. دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشور ما اینجا باید وارد شود و خواستار حذف هرگونه تعرفه برای کالاهای ایرانی باشد زیرا در حال حاضر سوریه هیچ تولیدی ندارد. بنابراین برای اعمال تعرفه روی کالاها الزامی نیست. اما با اینکه این موضوع را دو سال قبل هم گفتیم اما سوریه حاضر به اجرای آن نشد.
محمد لاهوتی با اشاره به آخرین وضعیت حضور صادرکنندگان و صادرات کالای ساخته شده و خدمات فنی- مهندسی به سوریه گفت: ورود به یک بازار آن هم در کشوری که تازه جنگ در آن تمام شده و زیرساخت‌های آن از بین رفته آسان نیست و باید علاوه بر حضور فعال تاجران و بخش خصوصی، دولت نیز از آنها حمایت کامل کند.
رییس کنفدراسیون صادرات با اشاره به فعالیت‌های اتاق بازرگانی برای حضور در بازار سوریه گفت: به نظر من اتاق بازرگانی عملکرد خوبی برای حضور در بازار سوریه داشته و جای پای خود را از همان ابتدای کار سفت کرده است. اکنون اتاق ایران یک ساختمان مجهز در دمشق خریداری کرده و یکی از اعضای هیات رییسه مسوول مستقیم هماهنگی صادرکنندگان برای حضور در بازار سوریه است.
از ترکیه و امارات عقب‌تریم
وی افزود: با توجه به موقعیت این کشور بازار سوریه علاوه بر اینکه ظرفیت صادرات کالاهای ساخته شده و اقلام غذایی را دارد در حوزه خدمات فنی و مهندسی نیز شدیدا نیازمند حضور سرمایه‌گذاران و کارشناسان خارجی است که می‌توانیم در این بخش با توجه به مزیت‌هایی که داریم با قدرت ظاهر شویم.
لاهوتی ادامه داد: ما در جنگ سوریه کنار دولت این کشور بودیم و هزینه زیادی بابت آن پرداخت کردیم و اکنون که سازندگی این کشور آغاز شده طبیعی است که سهم مناسبی از بازار آنجا داشته باشیم.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه کشورهایی مانند ترکیه و امارات وضعیت به مراتب بهتر و فعال‌تری در سوریه دارند، گفت: این مساله را نباید فراموش کرد که ما تحریم هستیم و نسبت به آن کشورها یک قدم عقب‌تر. در سوریه سیستم بانکی وجود ندارد و از سیستم‌های مالی خارجی نیز نمی‌توانیم استفاده کنیم همانطور که در عراق نیز ما از سیستم بانکی هیچ بهره‌ای نبرده‌ایم.
وی ادامه داد: با توجه به این شرایط ما نیاز داریم با استفاده از قدرت دیپلماسی خود فضا را برای بخش خصوصی و فعالان اقتصادی آماده کنیم. نباید فراموش کرد امارات و ترکیه غیرمستقیم علیه دولت سوریه فعالیت می‌کردند اما ما کنار آنها بودیم بنابراین اکنون دولت سوریه باید اولویت را به ما بدهد.
دو عامل حضور در بازارهای خارجی
لاهوتی در ادامه با بیان اینکه حضور در بازار یک کشور خارجی به دو عامل دیپلماسی و کیفیت کالاهای صادراتی بستگی دارد، گفت: رییس‌جمهور ترکیه در هر سفر حداقل ۱۰۰ نفر از فعالان اقتصادی کشور را با خود می‌برد و در تمامی مذاکرات و گفت‌وگوها، آنها در کنار رییس‌جمهور هستند. به گفته وی، حاکمیت ترکیه به این نتیجه رسیده است که راه پیشرفت کشور حضور بخش خصوصی در کنار دولت است. امروزه کشورها موضوعات کلان سیاسی را منوط به توافق‌های اقتصادی می‌کنند به طوری که اگر در ابتدا مثلا قرارداد احداث فلان نیروگاه یا پل امضا نشود هیچ‌گونه امتیاز سیاسی داده نخواهد شد. این در حالی است که در کشور ما کاملا بر‌عکس این موضوع است و سیاست روی تصمیمات اقتصادی ارجحیت دارد.
وی تصریح کرد: با وضعیت فعلی شرایط اقتصادی کشور اگر می‌خواهیم در بازار سوریه حضور داشته باشیم باید از قدرت سیاسی و دیپلماسی خود استفاده کنیم و در قدم اول تعرفه‌ها را درست کنیم. در آن صورت است که تازه در شرایط برابر با سایر کشورهای عربی قرار خواهیم گرفت.