دکتر محمدعلی توانایی- عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی نساجی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، قائم مقام سردبیر و مدیر اجرایی فصلنامه علوم و فناوری نساجی و پوشاک
به گزارش سرویس خبر و گزارش نساجی امروز، فصلنامه علوم و فناوری نساجی دارای مجوز انتشار با اعتبار علمی (ISC) از کمیسیون بررسی نشریات کشور، وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری توسط موسسه نساجی امروز، منتشر می‌شود. این مجله کلیه مقالات علمی دریافتی در محورهای مرتبط با علوم و مهندسی نساجی را پس از داوری توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و موسسات علمی، تحقیقاتی دارای مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در صورت پذیرش از نظر کیفیت ارائه مطالب، روزآمد بودن موضوع، و تناسب آن با اهداف مجله به چاپ می‌رساند.
از مهمترین اهداف انتشار این مجله می‌توان به مواردی مانند «معرفی آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی پژوهشگران دانشگاهی و صنعتی» ، «تلاش جهت توسعه و ترویج دانش علوم و مهندسی نساجی»، «افزایش روحیه پژوهشگری در محققین، دانشجویان و متخصصین واحدهای صنعتی» و ... اشاره کرد. برای آشنایی و معرفی بیشتر فصلنامه علوم و فناوری نساجی و پوشاک، گفت‌وگویی با دکتر توانایی- قائم مقام سردبیر و مدیر اجرایی این نشریه- انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:
*نساجی امروز: شکل‌گیری فصلنامه علوم و فناوری نساجی و پوشاک چگونه و توسط چه کسانی شکل گرفت؟
برای پاسخ این سوال باید برگردم به سال 1388 که یکسالی بیشتر از اتمام مقطع دکترای بنده نگذشته بود. در دوران تحصیل، همواره خلأ یک نشریه علمی معتبر به زبان فارسی در حوزه علوم و مهندسی نساجی، ذهنم را مشغول کرده بود. فضایی که اساتید، محققان و دانشجویان این رشته بتوانند نتایج پژوهش¬های علمی خود را در قالب مقاله به چاپ رسانده و ارتباط جامعه علمی و صنعتی بیشتر تقویت شود.
بعد از فراغت از تحصیل و پیش از شروع به کار در دانشگاه، با توجه به سابقه دوستی و همکاری که با آقای مهندس سیدشجاع‌الدین امامی رئوف داشتم به ایشان پیشنهاد راه‌اندازی یک نشریه دادم که بتواند مجوز اعتبار علمی از وزارت علوم، فناوری و تحقیقات اخذ کند و ایشان هم استقبال کردند و به عنوان صاحب امتیاز نشریه، مدیریت مسئولی آن را برعهده گرفتند. اوایل سال 1389 بعد از چندین نشست با ایشان، از آقای دکتر پرویز نورپناه دعوت کردیم تا به عنوان سردبیر نشریه، یاری‌مان دهند و بنده نیز به عنوان قائم مقام سردبیر و مدیر اجرایی فعالیت کردم.
سپس تعدادی از همکاران اعضای هیات علمی دانشگاه‌های دولتی و آزاد را نیز به عنوان اعضای هیئت تحریریه به همکاری دعوت کردیم و با اطلاع رسانی به دانشگاه‌ها و موسسات علمی و صنایع، دریافت مقالات را آغاز کردیم. اولین شماره نشریه در پاییز 1390 به چاپ رسید و بعد از انتشار سه شماره، با ارسال مدارک به کمیسیون نشریات وزارت علوم، تحیقات و فناوری، موفق به اخذ اعتبار علمی- ترویجی شدیم.
خوشبختانه از زمان تأسیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، نشریه به عضویت این پایگاه درآمده و از حدود 1/5 سال قبل نیز با توجه به تعداد مرجع‌دهی‌ها به مقالات آن، حائز دریافت ضریب‌تاثیر (impact factor) شد.
این نشریه جزو معدود نشریاتی است که توسط یک موسسه خصوصی، تاسیس و اداره شده است. خوشبختانه نشریه مورد استقبال همکاران دانشگاهی و صنعتگران قرار گرفت و پیشنهادات و انتقادهای سازنده‌ای به دستمان رسید که خود مایه دلگرمی و تلاش برای بهبود روز به روز آن بود.
آقایان دکتر پرویز نورپناه، دکتر پیمان ولی پور، دکتر محسن هادیزاده، دکتر داریوش سمنانی، دکتر علیرضا تهرانی بقا، دکتر مهدی صفی، دکتر شهرام ارباب، دکتر سعید آجلی نیز از روزهای نخستین به عنوان اعضای هیئت تحریریه نشریه همراه ما بودند و همواره نشریه را از حمایت‌های خود بهره‌مند کردند. همچنین لازم می‌دانم از زحمات آقای مهندس سعید جلال قدیری (سردبیر مجله نساجی امروز)، خانم‌ها مهندس هاجر جمشیدی، مهندس آزاده میربها و آقای مهندس ابوالفضل محمودی نیز که در مقاطع مختلف زمانی در امور اجرایی نشریه کمک‌های شایانی کرده‌اند، تشکر و قدردانی نمایم.
*نساجی امروز: انتشار این فصلنامه با چه اهدافی دنبال می‌شود؟
مهمترین هدف فصلنامه علوم و فناوری نساجی و پوشاک، کمک به ارتقا و پیشرفت پژوهش‌های علمی و صنعتی در حوزه صنایع نساجی کشور است. نشریه در محورهای مختلفی از نویسندگان دعوت به ارسال مقاله کرده که برخی از آنها عبارتند از: علوم و مهندسی الیاف، تکسچرایزینگ، ریسندگی و بافندگی، علم رنگ، چاپ و تکمیل، منسوجات بی‌بافت و کفپوش‌ها، فناوری نانو و بایو، منسوجات هوشمند، پلیمرها و کامپوزیت‌های نساجی، پردازش تصویر در نساجی، مدل سازی و شبیه سازی در نساجی، تکنیک‌های آماری در نساجی، کنترل کیفیت و مدیریت نساجی
یکی دیگر از اهداف نشریه، ارتباط بیشتر پژوهشگران دانشگاهی و صنعتی و ایجاد بستری برای انتشار نتایج آخرین پژوهش¬های آنها بوده است که خوشبختانه به زعم خود این عزیزان در نشست‌ها یا برخوردهایی که داشته‌ایم، این هدف نیز ظاهراً به خوبی محقق شد.
*نساجی امروز: مخاطبان آن چه قشری هستند و تاچه میران از آن استقبال به عمل آورده‌اند؟
مخاطبان نشریه اغلب اعضای هیئت علمی و اساتید، محققان و دانشجویان دانشگاه‌ها در رشته مهندسی نساجی و پژوهشگران واحدهای تحقیق و توسعه شاغل در صنایع نساجی هستند. البته بعد از تصویبِ امکان انتشار حداکثر یک مقاله در هر شماره، از بخش صنعت، که با فرایند داوری متفاوتی پذیرش می‌شوند، مخاطبینی از مدیران نهادهای تصمیم‌ساز و متخصصین شاغل در بخش‌های تولید نیز به جمع مخاطبان افزوده شدند.
آمار مقالات دانلود شده از سامانه نشریه نشان می‌دهد، مقالات پذیرفته و چاپ شده از توجه بسیار خوبی برخوردار بوده است. ولیکن در کل تعداد مقالات با کیفیت ارسالی به نشریه در طول یک سال از آنچه پیش‌بینی می‌شد کمتر بوده است و انشا ا... با برخی راهکارهای درنظر گرفته شده، امید می رود به تعداد مقالات دریافتی افزوده شود.
*نساجی امروز: در مورد سیستم ارسال مقالات، داوری و نهایتا چاپ مقالات توضیحاتی ارائه نمایید.
تقریبا از سال دوم انتشار مقالات، به این جمع‌بندی رسیدیم که نشریه به سامانه آنلاین ارسال و دریافت مقالات احتیاج دارد تا فرایندِ دریافت، داوری، مکاتبات و چاپ مقالات در مدت زمان کوتاهتر و ساده‌تری انجام شود. از این رو نشریه، چندین سال است که از طریق سامانه آنلاین دریافت و انتشار مقالات به آدرس www.jtst.ir مقالات نویسندگان را دریافت و با اعضای هیات تحریریه، داوران و نویسندگان در ارتباط است.
به‌طور کلی فرایند چاپ یک مقاله به شرح زیر است:
1- ارسال مقاله توسط نویسنده در سامانه نشریه
2- بررسی اولیه توسط سردبیر یا جانشین وی برای تعیین قابلیت بررسی داوری
3- ارسال مقاله به داوران تخصصی و دریافت نظرات ایشان
4- ارسال نظرات اصلاحی به نویسندگان درصورت رد نشدن مقاله توسط داوران
5- دریافت مقاله اصلاح شده به همراه پاسخهای نویسنده به نظرات داوران
6- ارسال مجدد به داوران برای تایید نهایی
7- ارسال مقاله به ویراستار فنی پس از تایید نهایی داوران
8- پذیرش مقاله درصورت تایید انجام اصلاحات ویراستاری توسط نویسنده
9- ارسال مقاله به صفحه¬آرا برای تهیه ماکت مقاله
10- ارسال ماکت مقاله به نویسنده برای تایید نهایی شکل و محتوای قابل چاپ
11- انتشار آنلاین و چاپی مقاله به ترتیب در سامانه نشریه و به شکل مجله صحافی شده
در هریک از مراحل یک تا هشت اگر مقاله مورد تایید قرار نگیرد برای اصلاحات به نویسنده برگردانده می شود و این چرخه تا زمان تایید آن مرحله، تکرار خواهد شد.
*نساجی امروز: یک مقاله چه مدت طول می‌کشد تا مورد داوری قرار گیرد و چاپ شود؟
فرایند چاپ مقاله در نشریات علمی کمی طولانی تر از آن‌چیزی است که در مجلات غیر علمی وجود دارد بنابراین فرایند داوری به دلیل اینکه در هریک از موارد بالا ممکن است تاخیرهایی رخ دهد می‌تواند از 3 هفته تا 4 ماه نیز به طول بیانجامد. البته مهمترین نکاتی که باعث تاخیر در فرایند داوری و چاپ می‌شوند به‌طور عمده، تاخیر در داوری هایی است که توسط همکاران دانشگاهی‌مان بوجود می‌آید و دیگری تاخیرهای است که توسط نویسندگان عزیز در اصلاحات و ویرایش های داوران و ویراستار نشریه بوجود می‌آید.
.jpg)
*نساجی امروز: در مورد امتیاز این فصلنامه در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری توضیحاتی ارائه نمایید.
اولین شماره نشریه علوم و فناوری نساجی و پوشاک در پاییز 1390 به چاپ رسید و بعد از انتشار سه شماره، با ارسال مدارک به کمیسیون نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، موفق به اخذ اعتبار علمی-ترویجی شدیم.
خوشبختانه از زمان تاسیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، نشریه به عضویت این پایگاه نیز درآمده است و عناوین و چکیده مقالات از طریق این پایگاه در فضای مجازی منتشر و قابل دسترسی است. از حدود 1/5 سال قبل با توجه به مرجع‌دهی به مقالات آن، حائز دریافت ضریب تاثیر(impact factor) شد.
*نساجی امروز: برای انتشار فصلنامه با چه چالش‌هایی مواجه هستید؟
در مجموع اغلب نشریات علمی اعم از آنهایی که وابسته به یک موسسه، تشکل یا دانشگاه دولتی هستند یا آنهایی که به صورت خصوصی اداره می‌شوند با چالشهای مختلفی روبرو هستند که به‌طور عمده می‌توان به مواردی همچون، کمبود منابع مالی و حامیان مالی، تعداد مقالات کمِ با کیفیت دریافت شده، تاخیرهای داوری و ویرایش توسط داوران و نویسندگان اشاره کرد. اما نشریاتی که توسط موسسات خصوصی اداره می شوند با مشکلات حادتری دست و پنجه نرم می‌کنند.
از جمله، عدم حمایت مالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از آنها و هزینه های چاپ بیشتر به دلیل عدم تخصیص سهمیه کاغذ دولتی است. نشریه علوم و فناوری نساجی و پوشاک، علاوه بر موارد گفته شده با برخی چالشهای دیگری هم روبرو است.
از جمله، عدم تمرکز همه عوامل اجرایی نشریه در یک مرکز یا موقعیت جغرافیایی که باعث کمی طولانی¬تر شدن فرایند چاپ مقالات می‌شود، همچنین، تخصصی بودن رشته مهندسی نساجی و به همین دلیل، کمتر بودن تعداد مقالات نگارش شده توسط محققین آن که باعث می‌شود تعداد مقالات قابل دریافت به نسبت بسیاری از رشته های علمی و فنی کاهش یابد، درحالیکه طبق آیین نامه جدید وزارت عتف، هر نشریه اعم از ماهنامه، فصلنامه یا دو فصلنامه ملزم به چاپ حداقل 24 مقاله در سال هستند.
*نساجی امروز: تا چه میزان در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی شناخته شده است و برای آشنایی بیشتر مخاطبان چه اقداماتی انجام می‌شود؟
نشریه در بین دانشکده ها و گروه های مهندسی نساجی و رشته های مرتبط از طریق اساتید محترم این مراکز که اغلب از دوستان و همکاران ما هستند در همان سالهای نخست راه‌اندازی شناخته شده و از طریق انها نیز به دانشجویان و سایر محققین اطلاع رسانی شده است. در چند برهه زمانی نیز اطلاع‌رسانی از طریق ایمیل به جامعه متخصصین نساجی و مشترکین مجله نساجی امروز شده است. لیکن این مهم بطور پیوسته انجام نشده است تا مخاطبان جدید و ناآشنا نیز به وجود این نشریه آگاه شوند و بتوانند در صورت نیاز استفاده کنند.
از جمله برنامه‌های این نشریه اطلاع رسانی به دانشکده های مرتبط با اهداف مجله و غیر نساجی است تا درصورتی که در این مراکز هم پژوهش هایی در این حوزه انجام می شود قابل پوشش گردد. بطور مثال در دانشکده های مدیریت و مهندسی صنایع، دانشکده های مهندسی شیمی و مهندسی پلیمر و ......
همچنین برنامه‌ای که از چندی پیش آغاز کردیم، رایزنی با کنفرانس‌های معتبر تخصصی مهندسی نساجی است تا مقالات برتر این کنفرانس‌ها بعد از خاتمه جهت چاپ در این نشریه مورد ارزیابی سریع قرار گیرند.
*نساجی امروز: چه برنامه هایی برای توسعه و ارتقاء نشریه مدنظر دارید؟
همانطور که در پاسخ به سوال هم اشاره کردم، خدا را شاکریم با همکاری دست اندرکاران اجرایی نشریه، اعضای هیات تحریریه و همکارانمان که زحمت داوری‌ها را می‌پذیرند و محققینی که نتایج پژوهش‌هایشان را به این نشریه ارسال کرده‌اند، با وجود همه مشکلات و محدودیت‌ها، با انتشار تقریبا منظم و با کیفیت مقالات، نشریه علاوه بر اخذ اعتبار علمی، در پایگاه استنادی جهان اسلام (ISC) هم ثبت شده و اخیراً ضریب تاثیر نیز دریافت نموده است که نشان از ارتقا قابل توجه آن در طی این سال‌ها بوده است.
اخیراً هم با ابلاغ آیین نامه جدید کمیسیون نشریات وزارت عتف، کلیه نشریات دارای امتیاز علمی اعم از ترویجی یا پژوهشی به عنوان مجله علمی معتبر و همسان شناخته می شوند و طی فرایند ارزیابی جدید، بر اساس این آیین نامه، نشریات از رتبه خاص خود برخوردار خواهند شد که در محاسبه امتیازات پژوهشی برای نویسندگان مقالات آنها به صورت ضریبی درنظر گرفته خواهد شد.
در این راستا نیز یکی از اقدامات انجام شد، دعوت از تعدادی همکاران شناخته شده و فعال که عضو هیدت علمی دانشکده‌های مهندسی نساجی هستند بوده تا با عضویت در هیات تحریریه نشریه به غنای علمی آن افزوده شود.
خوشبختانه عملکرد قابل قبول نشریه در این سال‌ها باعث شد تا برخی تشکل‌های علمی یا دانشگاه‌ها برای همکاری مشترک یا دریافت امتیاز چاپ آن مذاکراتی داشته باشند که این مهم نیز با آقای مهندس امامی رئوف در دست بررسی است.