نقل‌و‌انتقال پول از راه‌های رسمی در حالی نقش مهمی در تجارت خارجی بازی می‌کند که با قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF، این موضوع به رویایی دوردست تبدیل شد.
اگرچه بیشتر تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که برای تداوم تجارت با دنیا، ایران باید به کارگروه اقدام مالی FATF بپیوندد اما متاسفانه اختلاف‌نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام در این‌باره در نهایت باعث شد کارگروه اقدام مالی، ایران را به دلیل آنچه عدم انطباق با هنجار‌های بین‌المللی مقابله با تامین مالی تروریسم خوانده است به فهرست سیاه بازگرداند؛ موضوعی که به طور حتم می‌تواند تجارت خارجی و بازار ایران در حوزه‌های مختلف را تحت تاثیر قرار دهد.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، این در حالی است که رییس کل بانک مرکزی تصور می‌کند بازگشت ایران به لیست سیاه FATF مشکلی برای تجارت خارجی ایران و ثبات نرخ ارز ایجاد نخواهد کرد چراکه عملکرد بانک مرکزی در یک سال گذشته این اطمینان‌خاطر را ایجاد کرده است.
اطمینان‌خاطر عبدالناصر همتی از ثبات نرخ ارز و عدم تاثیر قرار گرفتن ایران در لیست سیاه بر تجارت خارجی کشور در حالی است که شاهد نوسانات قابل توجهی در بازار ارز هستیم که می‌تواند علاوه بر تجارت خارجی، بازار را هم با گرانی‌های جدیدی همراه کند. اگرچه روند افزایشی نرخ دلار تحت تاثیر همین موضوع از چند روز پیش آغاز شده، اما تعیین‌تکلیف قطعی در این خصوص باعث شد دلار در بازار با افزایش بیشتری روبه‌رو شود به طوری که نرخ دلار در بازارهای غیر‌رسمی به ۱۵ هزار تومان رسید.
البته به اعتقاد فعالان بازار این افزایش قیمت ادامه‌دار خواهد بود و حتی منجر به افزایش قیمت دلار تا ۱۸ هزار تومان در اوایل سال آینده خواهد شد. افزایش نرخ ارز اگرچه می‌تواند افزایش ارزش صادرات را به دنبال داشته باشد اما از آنجایی که واردات مواد اولیه را با هزینه بیشتری همراه خواهد کرد، به طور حتم می‌تواند بر افزایش قیمت تمام‌شده کالاها و حتی کمبود آنها در بازار تاثیر قابل توجهی داشته باشد.
در این خصوص پدرام سلطانی نایب رییس سابق اتاق بازرگانی ایران، بازگشت کشور به لیست سیاه را «کابوس اقتصاد ایران» می‌داند و معتقد است که در این صورت کمیابی کالا در کشور محتمل می‌شود و این موضوع حتی شامل غذا و دارو نیز خواهد شد.
ترس از همکاری با شرکت‌های ایرانی
اما گذشته از نوسانات ارزی که تحت تاثیر قرار گرفتن ایران در لیست سیاه ایجاد شده باید به این نکته اشاره کرد که از این پس ایران به شدت در محاصره اقتصادی جدی قرار خواهد گرفت.
در این خصوص لعیا جنیدی، معاون حقوقی رییس‌جمهوری در واکنش به احتمال بازگشت ایران به فهرست سیاه FATF گفته بود: «در صورت نپذیرفتن لوایح چهارگانه گروه اقدام مالی مشترک، تقریبا تمامی روابط پولی و مالی بین‌المللی خود را با خطر مواجه خواهیم کرد. این در حالی است که ایران برای ورود به اقتصاد بین‌المللی باید به این سیستم متصل شود.»
همچنین سیدکمال سیدعلی، معاون اسبق بانک مرکزی در این خصوص معتقد است که با این تصمیم باید با نقل‌و‌انتقال پول از طریق بانک‌ها خداحافظی کنیم. در حالی که طبیعی است این وضعیت صادرات و واردات کالا به ایران را دچار اختلال خواهد کرد. وی معتقد است که در حال حاضر مشکلات متعددی در مراودات بین‌المللی کشور ایجاد شده، اما باید توجه داشت حتی کشورهای دوستی که با ایران همکاری می‌کنند نیز اعلام کرده‌اند که در صورت نپیوستن به FATF کار با سیستم بانکی آنها نیز به حالت تعلیق درمی‌آید چرا که اغلب این بانک‌ها خصوصی هستند و از ترس قرار گرفتن در فهرست سیاه، با ایران همکاری نخواهند کرد.
کارشناسان پیش از این پیش‌بینی کرده بودند که اگر دو لایحه CFT و پالرمو از سوی ایران تصویب نشود، به سمت تحریم‌های بین‌المللی خواهیم رفت و هیچ‌یک از کشورها با ایران همکاری نمی‌کنند. در این زمینه حتی روسیه و چین به صورت رسمی به ایران پیغام داده بودند که اگر این لوایح تصویب نشود، در آینده نمی‌توانند با ایران همکاری کنند.
از این رو برخی از تحلیلگران اقتصادی معتقدند که این موضوع در بلندمدت اثرات خود را ایجاد و صادرات را محدودتر می‌کند. به طوری که هیچ بنگاه داخلی و خارجی حاضر به برقراری ارتباط با ایران نمی‌شود. در واقع می‌توان گفت که از این پس ایران در یک محاصره اقتصادی جدی قرار خواهد گرفت که برای بازار و تجارت خارجی کشور بسیار زیانبار خواهد بود.
ناامیدی از مذاکره با ایران علامت خوبی نیست
با این حال برخی دیگر از کارشناسان معتقدند که قرار گرفتن ایران در لیست سیاه اگرچه تاسف‌آور است اما نمی‌تواند تاثیر خاصی بر تجارت خارجی کشور داشته باشد چرا که همین حالا نیز ایران زیر سایه شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد.
از این رو نقل‌وانتقالات پولی و مالی خود را از طریق راه‌های غیر‌رسمی و از راه دور زدن تحریم‌ها انجام می‌دهد. به عبارت دیگر برای کشوری که بانک مرکزی آن نیز تحریم است، نمی‌توان گفت که قرار گرفتن در لیست سیاه می‌تواند تاثیر قابل توجه‌تری از تحریم بر تجارت خارجی کشور داشته باشد.
براساس آنچه کارشناسان می‌گویند، ایران در حال حاضر با تحریم‌های داخلی و خارجی روبه‌رو است و چیزی برای از دست دادن ندارد. از این رو از این پس نیز نقل‌وانتقالات مالی به همان روال گذشته ادامه پیدا خواهد و نگرانی خاصی وجود نخواهد داشت.
بر همین اساس رییس اتاق بازرگانی ایران و چین با بیان اینکه پذیرفتن قواعد FATF شرط لازم برای بازی در سیستم بانکی است اما شرط کافی نیست، گفت: در واقع شرط کافی مربوط به اجازه آمریکاست و بدون آن نمی‌توانیم در سیستم بانکی حضور داشته باشیم. حتی پس از برجام مشاهده کردیم که با وجود آنکه تحریمی نبود، به دلیل عدم عضویت در FATF نمی‌توانستیم در فضای بانکی فعالیت کنیم.
مجیدرضا حریری در مورد قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF اظهار کرد: اینکه هر سازمان بین‌المللی از مذاکره با ایران ناامید شود، علامت خوبی نیست. علاوه بر آن یک‌سری از ایرانی‌های خارج از کشور مانند دانشجویان و شرکت‌ها در صفحه اول این خطر حضور داشته و دچار مشکل می‌شوند.
وی ادامه داد: این تصمیم بر تجارت خارجی ما تاثیر زیادی نخواهد گذاشت چون بیشتر تجارت ما از مبادی غیربانکی انجام می‌شود، از همین رو به نظرم در کوتاه‌مدت نگران‌کننده نیست. اما در سایر مسائل حتما تاثیرگذار خواهد بود. البته نباید فراموش کرد که این موضوع اثر روانی بسیار بالایی نیز دارد یعنی شرکت‌ها و کشورهایی که تا امروز حاضر به همکاری با ما بودند، امکان دارد ترس‌شان افزایش یابد و سطح تعامل با ما را کاهش دهند.
دلایل عدم پذیرش را به مردم بگویید
رییس اتاق بازرگانی ایران و چین در مورد دلایل مخالفان تصویب لوایح FATF گفت: گروهی براساس نگاه سیاسی باور داشتند که حتی اگر عدم پذیرش FATF به قیمت رفتن به لیست سیاه باشد، نباید آن را بپذیریم. کسانی که در تشخیص مصلحت نظام حضور دارند، حتما عواقب این تصمیم را می‌دانند و مسوولیت آن را می‌پذیرند. البته به نظرم خوب است که دلایل عدم پذیرش را به مردم بگویند.
وی اظهار کرد: همیشه پیوستن به FATF را به قوانین فیفا تشبیه می‌کنند یعنی اگر ما قواعد فیفا را نپذیریم تنها می‌توانیم در داخل مرزهای خود بازی کنیم. اما براساس تحریم‌های یکجانبه آمریکا عملا ما در شرایطی هستیم که حتی اگر آن قواعد را بپذیریم، با توجه به دیواری که کشیده شده است اجازه ورود هیچ تیمی به ایران وجود نخواهد داشت یعنی کسی بزرگ‌تر از قواعد فیفا نیز وجود دارد.
به گفته حریری، در مورد رابطه سیستم بانکی نیز همین‌گونه است. ما به هیچ عنوان یک رابطه بانکی در تجارت نداشتیم حتی پس از برجام نیز همین‌طور بود. بنابراین پذیرفتن قواعد FATF شرط لازم برای برای بازی در سیستم بانکی است اما شرط کافی نیست.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه این بار نیز امکان گرفتن مهلت وجود داشت، افزود: این دفعه نیز امکان گرفتن مهلت به شرط بررسی لوایح وجود داشت اما تشخیص مصلحت نظام تصمیم گرفت آب پاکی را روی دست آنها بریزد به طوری که چشم‌اندازی برای بررسی در نظر نگرفتند.
رییس اتاق بازرگانی ایران و چین بیان کرد: از نظر اقتصادی برای بازپس‌گیری هر کدام از ابزارهایی که ما امروز از دست می‌دهیم، باید زمان و زحمت زیادی صرف کنیم. به همین دلیل هیچ‌کدام از کارشناسان اقتصادی باتجربه کشور در پذیرش آن شکی نداشتند به جز کارشناسان جوانی که جویای نام هستند. اما از نظر سیاسی بنده نمی‌توانم نظری بدهم و حتما سیاستمداران عواقب آن را بهتر از ما می‌دانند که این تصمیم را گرفتند.
به گفته وی، اصول تجارت خارجی کشور بر مبنای حذف سیستم بانکی دنیا طراحی شده و نبود در این سیستم نمی‌تواند ضرری به تجارت خارجی کشور وارد کند.
دلیلی برای ترسیدن از لیست سیاه وجود ندارد
در این خصوص همچنین رییس مرکز تجارت جهانی ایران در واکنش به قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF گفت: کشوری را باید از «لیست سیاه» بترسانند که درگیر تحریم و مشکلات اقتصادی نباشد و روابط سیاسی و اقتصادی آن با جهان مثل ساعت منظم کار کند نه کشوری مثل ایران که درگیر جنگ اقتصادی بوده و تحت فشار شدیدترین تحریم‌های اقتصادی قرار دارد.
محمدرضا سبزعلیپور اظهار کرد: عضویت ایران در تمام نهادها و سازمان‌های بین‌المللی، معاهدات و کنوانسیون‌های جهانی، همچنین همکاری با گروه‌ها و مجموعه‌های معتبر فراملیتی، امری ضروری و لازم است اما با شروط خاص.
وی ادامه داد: عضویت و همکاری چشم‌بسته نه‌تنها مفید نیست بلکه خطراتی را نیز برای کشور در پی دارد. به عبارت دیگر چنانچه این همکاری با چشم باز و با برنامه و همچنین فارغ از مسائل حزبی و جناحی انجام شود، فواید زیادی را برای ایران در پی خواهد داشت.
به گفته این اقتصاددان، عضویت ایران در سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی باید توسط مدیران مجرب و متخصص و آن هم فارغ از مسائل حزبی و جناحی بررسی و پیگیری شود نه توسط عده‌ای از مدیران بی‌تجربه و ناآشنا به امور جهانی و جمعی لجباز که فقط به فکر انتقام گرفتن از جناح‌های سیاسی مخالف خود هستند.
سبزعلیپور اظهار کرد: متن کنوانسیون پالرمو و حتی FATF آنقدر پیچیده، طولانی و بلندبالاست که درک و فهم آن برای هر کسی راحت نیست. در ضمن مفاد آن طوری تنظیم شده که از آن می‌توان برداشت‌های مختلفی کرد که همین برداشت‌های گوناگون می‌تواند منشأ اختلاف و تنش بین کشورهای عضو باشد.وی ادامه داد: در حال حاضر سوال مردم و فعالان اقتصادی این است که از فردا چه بلایی بر سر اقتصاد خواهد آمد و این لیست سیاه با ما چه خواهد کرد؟
سبزعلیپور بیان کرد: اگر این کشور، کشوری بود که در جنگ اقتصادی با آمریکا و غرب نبود و هیچ مورد خاص و ویژه‌ای بر اقتصادش حاکم نبود، تحت تاثیر قرار می‌گرفت اما در حال حاضر هیچ اتفاق خاصی برای اقتصاد ما رخ نخواهد داد.
به گفته وی، در صورتی که کشور ما بدون هیچ محدودیتی با تمام کشورهای جهان مراودات اقتصادی و مبادلات مالی داشت در آن صورت قرار گرفتن آن در لیست سیاه FATF منجر به پنچر شدن چهارچرخ اقتصاد می‌شد و همه چیز به هم می‌ریخت.
سبزعلیپور اظهار کرد: کشوری همچون ایران که ۴۰ سال است تحت بدترین تحریم‌ها و فشارهای سیاسی و اقتصادی است و در سال‌های اخیر نیز شدیدترین تحریم‌های پولی، بانکی، اقتصادی، نفتی، حمل‌ونقل، بیمه‌ای، مسافرتی و… ده‌ها مورد بدتر از اینها علیه آن اعمال شده، دیگر چه چیزی برای از دست دادن دارد؟
سیاست‌های غلط
وی گفت: در شرایط فعلی با کدام‌یک از بانک‌های کوچک و بزرگ جهان مراوده پولی و بانکی داریم که از توقف آنها باید بترسیم؟
این اقتصاددان با طرح این سوال که چه چیزی مانده که بر سرمان نیاورده باشند که قرار است باقی‌مانده آن را از فردا بر سر اقتصاد ایران بیاورند، اضافه کرد: با سیاست‌های غلط و سوء‌مدیریت‌های دولتی، مشکلات اقتصادی زیادی در داخل کشور داریم.
وی با بیان اینکه ایران در این روزها درگیر مشکلات شدید اقتصادی است، گفت: «برجام» و «اینستکس» به سرانجام نرسیده‌اند و از همه مهم‌تر اینکه سایه تحریم‌های قدیم و جدید و خصومت آمریکا و هم‌پیمانانش بر سر ما به شدت سنگینی می‌کند.
سبزعلیپور ادامه داد: از این رو بهتر آن است ابتدا مشکلات داخلی و بین‌المللی کشور از جمله مساله «برجام»، «اینستکس» و تعهدات اروپاییان به ایران را حل‌وفصل کنیم و سپس بحث الحاق به این سازمان‌ها و معاهدات جهانی را پیگیری کنیم تا به نتیجه مطلوب دست یابیم. به گفته وی، دولت اصلا زمان مناسبی را جهت الحاق به این مجامع انتخاب نکرده است.