واردکنندگان از ترخیص کالا بدون کد رهگیری بانکی استقبال نکردند؛ دور باطل ارزی

 فرآیند تخصیص ارز تا ترخیص کالا به دور باطلی بدل شده که نه‌تنها سرمایه وارد‌کنندگان را نشانه گرفته بلکه موجب افزایش قیمت در تولید و تامین مواد اولیه شده، به گرانی بی‌رویه دامن زده و معیشت مردم را بیش از پیش تهدید می‌کند.

در این میان به گفته معاون فنی گمرک ایران، گمرک با هماهنگی بانک مرکزی و وزارت صنعت، ترخیص پنج گروه از اقلام وارداتی را بدون ارائه کد رهگیری بلامانع اعلام کرده است. این در حالی است که واردکنندگان تمایلی نسبت به این موضوع از خود نشان نداده‌اند و گویا تا ارز تامین نشود، اقدام به ترخیص کالای خود نخواهند کرد.

نتیجه روند‌های فعلی منجر به دپوی حجم قابل توجهی از مواد اولیه در گمرکات ورودی کشور شده و در نتیجه منجر به عدم تامین به موقع مواد اولیه برای واحد‌های تولیدی که نیازمند مواد اولیه از خارج هستند، شده است. دلیل دپو شدن این حجم از کالا، عدم تخصیص ارز توسط بانک مرکزی و در نهایت عدم ترخیص کالا توسط گمرک است.

تخصیص ارز بر عهده بانک مرکزی است اما وارد‌کنندگان مواد اولیه که عموما نسبت به تولید محصول نهایی در واحد‌های تولیدی خود اقدام می‌کنند با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند و عملا بین بانک مرکزی، وزارت صمت و گمرک سرگردان شده‌اند. از یک طرف بانک مرکزی نسبت به تخصیص ارز اقدام نمی‌کند و از طرف دیگر گمرک ترخیص کالا را منوط به تامین ارز کرده است؛ دور باطلی که ظاهرا تمامی ندارد.

گفتنی است پروسه واردات کالا به کشور یا از طریق تخصیص ارز از طریق سامانه نیماست و یا از طریق واردات در مقابل صادرات. در شرایط فعلی طراحی سیستم به نحوی صورت گرفته است که هر دو روش منتظر تایید بانک مرکزی است. این در حالی است که حتی اگر شرکتی خودش هم صادر‌کننده کالا باشد و بخواهد واردات کالا را بر اساس صادرات خود و روی کارت بازرگانی خود انجام دهد، باز هم باید در صف تخصیص ارز از بانک مرکزی قرار گیرد و جالب است که چنین شرکتی هیچ اولویتی در مقابل سایر واردکنندگان ندارد و باید مانند همه در صف بی‌انتهای تخصیص ارز توسط بانک مرکزی قرار گیرد.

معمولا صف تخصیص ارز از ابتدای سال جاری به شکل فزاینده‌ای از نظر زمان‌بندی غیرقابل پیش‌بینی شده است. این امر به این معناست که هیچ واردکننده‌ای نمی‌تواند زمان مشخصی برای واردات کالای خود از زمانی که در صف برای تخصیص ارز در بانک عامل قرار می‌گیرد پیش‌بینی کند.

این در حالی است که به گفته معاون فنی گمرک ایران با وجود اینکه گمرک، بانک مرکزی و وزارت صنعت، ترخیص پنج قلم کالای اساسی شامل ذرت، جو، کنجاله سویا، دانه‌های روغنی و روغن خام را بدون ارائه کد رهگیری بانک بلامانع اعلام کرده‌اند، به نظر می‌رسد صاحبان کالا علاقه‌ای به ترخیص این اقلام تا تامین ارز این کالاها ندارند.

معاون فنی گمرک ایران با بیان اینکه واردکنندگان از تسهیلات ترخیص کالا، بدون کد رهگیری بانکی استقبال نکردند، آخرین وضعیت کالاهای موجود در بنادر که معطل تخصیص ارز هستند را تشریح کرد.

مهرداد جمال‌ارونقی در تشریح آخرین وضعیت کالاهای موجود در بنادر و گمرکات کشور گفت: موجودی گمرکات در سه دسته کالاهای اساسی، کالاهای غیراساسی غیرکانتینری و کالاهای کانتینری قرار می‌گیرند که در دسته‌بندی اول، از ابتدای سال جاری بیش از ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تن کالای اساسی وارداتی به ارزش بیش از پنج میلیارد دلار از گمرکات کشور ترخیص شده است.

او اضافه کرد: در حال حاضر میزان موجودی کالاهای اساسی در بنادر و گمرکات کشور به بیش از سه میلیون و ۲۹۲ هزار تن می‌رسد که بیش از دو میلیون و ۱۴۰ هزار تن از این اقلام در بندر امام‌خمینی‌(ره) دپو شده است.

معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران ادامه داد: حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن از موجودی کالاهای اساسی را ذرت به خود اختصاص داده است. قسمتی از کالاهای اساسی که در حال حاضر ترخیص نشده‌اند، در انتظار تامین ارز هستند، بعضی از این اقلام به‌صورت اعتباری خریداری و به بنادر حمل شده‌اند و اسناد مالکیت نیز در اختیار خریدار داخلی قرار دارد و در خصوص مقداری از این کالاها، هنوز مالکیت به صاحب کالا منتقل نشده است.

جمال ارونقی اظهار کرد: با وجود اینکه گمرک، بانک مرکزی و وزارت صنعت، ترخیص پنج قلم کالای اساسی «ذرت، جو، کنجاله سویا، دانه‌های روغنی و روغن خام» را بدون ارائه کد رهگیری بانک بلامانع اعلام کرده‌اند اما به نظر می‌رسد صاحبان کالا علاقه‌ای به ترخیص این اقلام تا تامین ارز این کالاها ندارند.

به گفته او تعداد شناورهای منتظر در لنگرگاه بنادر کشور ۱۸ فروند کشتی حاوی ۹۱۲ هزار تن کالای اساسی و تعداد شناورهای در حال تخلیه در بنادر ۱۰ فروند کشتی حاوی ۳۱۹ هزار تن کالای اساسی است.

معاون فنی گمرک درباره کالاهای غیراساسی غیرکانتینری نیز گفت: در دسته‌بندی دوم، کالاهای غیراساسی غیرکانتینری قرار دارد که بیش از ۸۰ درصد این کالاها مواد اولیه و یا واسطه‌ای واحدهای تولیدی، ماشین‌آلات مرتبط با تولید، تجهیزات پروژه‌های راهبردی و ملی است.

میزان این کالاها در بنادر و گمرکات کشور به بیش از سه میلیون و ۶۳۰ هزار تن می‌رسد که در گروه کالایی ۲۱ تا ۲۷ قرار گرفته و اصلی‌ترین مشکل جهت ترخیص این اقلام، عدم انتقال ارز و مالکیت این کالاهاست.

او با اشاره به لزوم اختیار گمرک برای ترخیص اقلام در صف تخصیص ارز اضافه کرد: باید توجه داشت هیچ اختیاری به گمرک در خصوص ترخیص اقلام در صف تخصیص ارز حتی به ‌صورت درصدی داده نشده و این امر باعث ایستایی در انجام تشریفات گمرکی و ترخیص کالاهای این دسته که دارای اهمیت ویژه‌ای نیز هستند، شده است.

جمال ارونقی تصریح کرد: تشخیص اولویت ترخیص کالاهای این دسته مرتبط با تولید، با وزارت صنعت، معدن و تجارت است که فهرست اقلام مربوطه توسط گمرک و وزارتخانه مزبور احصا و به بانک مرکزی اعلام شده که در صورت تایید منشأ ارز این اقلام، ترخیص این کالاها در حداقل زمان ممکن صورت خواهد گرفت.

۲۰۰ هزار تن برنج در انتظار ترخیص

جمال ارونقی با بیان اینکه در دسته‌بندی سوم کالاهای موجود در بنادر، کانتینرهای پر وارداتی موجود در بنادر و گمرکات مدنظر است گفت: تعداد این کانتینرها به بیش از ۲۴ هزار دستگاه کانتینر برآورد می‌شود. البته در داخل این کانتینرها ممکن است علاوه بر کالاهای از نوع اقلام دسته دوم، کالاهای اساسی مانند برنج نیز موجود باشد چراکه در سال قبل، تا این مدت‌ زمان بیش از ۹۵۰ هزار تن برنج از گمرکات کشور ترخیص شده بود اما در سال جاری و در این مدت ‌زمان فقط حدود ۵۵۰ هزار تن برنج، از گمرکات کشور ترخیص و مابقی (بیش از ۲۰۰ هزار تن) در انتظار تخصیص ارز و متعاقب آن، تایید منشأ ارز هستند که وفق مصوبات ستاد تنظیم بازار، مقرر شده به قید فوریت در این خصوص اقدام لازم انجام شود.

او اظهار کرد: باید توجه داشت که ترخیص کالاهای اساسی وارداتی که دارای ثبت سفارش و قبض انبار تا تاریخ ۲۰ تیر ۹۹ باشند، به ‌صورت اعتباری سه‌ماهه به تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت امکان‌پذیر است و بانک مرکزی نسبت به تعهد تامین ارز کالاهای اساسی گروه یک، به نرخ رسمی ظرف سه ماه آینده اقدام کرده است.

وضعیت سه دسته کالای

دپو شده در گمرک

در دسته‌بندی «‌اول‌» کالاهای اساسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. از ابتدای سال‌جاری بیش از ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تن کالای اساسی وارداتی به ارزش بیش از پنج میلیارد دلار از گمرکات کشور ترخیص شده است. در حال حاضر میزان موجودی کالاهای اساسی در بنادر و گمرکات کشور به بیش از سه میلیون و ۲۰۰ هزار تن می‌رسد که بیش از دو میلیون تن از این اقلام در بندر امام‌خمینی‌(ره) دپو شده است.

حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن از موجودی کالاهای اساسی را ذرت به خود اختصاص داده است. قسمتی از کالاهای اساسی که در حال حاضر ترخیص نشده‌اند، در انتظار تامین ارز هستند. بعضی از این اقلام به ‌صورت اعتباری خریداری شده و به بنادر حمل شده‌اند و اسناد مالکیت نیز در اختیار خریدار داخلی قرار دارد و درخصوص مقداری از این کالاها، هنوز مالکیت به صاحب کالا منتقل نشده است. با وجود اینکه گمرک، بانک مرکزی و وزارت صمت، ترخیص پنج قلم کالای اساسی «ذرت، جو، کنجاله سویا، دانه‌های روغنی و روغن خام» را بدون ارائه کد رهگیری بانک بلامانع اعلام کرده‌اند اما به نظر می‌رسد صاحبان کالا علاقه‌ای به ترخیص این اقلام تا تامین ارز این کالاها ندارند.

جمال ارونقی تعداد شناورهای منتظر در لنگرگاه بنادر کشور را ۱۶ فروند حاوی ۷۳۶ هزار تن کالای اساسی و تعداد شناورهای در حال تخلیه در بنادر را شش فروند حاوی ۸۵ هزارتن کالای اساسی برشمرد و عنوان کرد تخلیه کالاهای اساسی در بنادر به‌صورت شبانه‌روزی انجام می‌پذیرد.

در همین راستا نیز رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران گفته است: ۸۴ درصد اقلام وارداتی شامل مواد اولیه، واسطه‌ای و سرمایه‌ای است که برای تولید و ادامه فعالیت واحدها، ضروری هستند و بیش از ۱۴ درصد نیز شامل کالاهای مصرفی شدند که برنج و موبایل به‌عنوان کالاهای ضروری برای کشور از جمله آنها محسوب می‌شود. حمید زادبوم همچنین اظهار کرده است: تلاش داریم با رصد هفتگی کالاهای وارداتی ثبت‌سفارش کالاهایی که مشابه داخلی آنها وجود دارد را کاهش دهیم و به تدریج در آینده‌ای نزدیک به طور کلی واردات این محصولات را در جهت رونق تولید داخل ممنوع اعلام کنیم.

او با اشاره به محدود کردن ثبت‌سفارش در سال‌جاری برای کالاهای دارای مشابه داخلی اظهار کرده است: سال گذشته هزار و ۶۰۰ کالا با کد هشت رقمی اچ.‌اس ممنوعیت واردات داشتند که این رقم در سال‌جاری به دو هزار و ۴۰۰ کالا رسیده است که به‌دلیل نبود ارز قابل‌تخصیص به این اقلام ورود آنها با محدودیت مواجه شده است.

دسته دوم: کالاهای غیراساسی غیرکانتینری

در دسته‌بندی «دوم»، کالاهای غیراساسی غیرکانتینری قرار دارند که بیش از ۸۰ درصد این کالاها مواد اولیه یا واسطه‌ای واحدهای تولیدی، ماشین‌آلات مرتبط با تولید، تجهیزات پروژه‌های راهبردی و ملی است که از نظر گمرک بسیار حائزاهمیت است. میزان این کالاها در بنادر و گمرکات کشور به بیش از سه میلیون و ۴۸۰ هزار تن می‌رسد که در گروه کالایی ۲۱ تا ۲۷ قرار گرفته و اصلی‌ترین مشکل جهت ترخیص این اقلام، قرار نگرفتن در صف تخصیص ارز و عدم تایید منشأ ارز این کالاها است. باید توجه داشت هیچ اختیاری به گمرک درخصوص ترخیص اقلام در صف تخصیص ارز حتی به‌صورت درصدی داده نشده و این امر باعث ایستایی در انجام تشریفات گمرکی و ترخیص کالاهای این دسته شده است.

ارونقی گفت: تشخیص اولویت ترخیص کالاهای این دسته مرتبط با تولید، با وزارت صنعت، معدن و تجارت است که فهرست اقلام مربوطه توسط گمرک و وزارتخانه مزبور احصا و به بانک مرکزی اعلام شده که درصورت تایید منشأ ارز این اقلام، ترخیص این کالاها در حداقل زمان ممکن صورت خواهد پذیرفت.

این مقام مسوول اظهار امیدواری کرد با توجه به لزوم ارائه تسهیلات لازم برای واحدهای تولیدی، متعاقب پیگیری‌های صورت گرفته، مشکلات این واحدها مرتفع شود و کالاهای دپو شده در این دسته قابلیت ترخیص پیدا کنند.

دسته سوم: کانتینرهای پر وارداتی

معاون گمرک ایران درخصوص دسته سوم کالاهای موجود در بنادر و گمرکات به تعداد کانتینرهای موجود در بنادر و گمرکات پرداخت و اعلام کرد: در دسته‌بندی «سوم»، کانتینرهای پروارداتی موجود در بنادر و گمرکات مدنظر است که تعداد این کانتینرها بیش از ۲۳ هزار دستگاه کانتینر برآورد می‌شود. البته در داخل این کانتینرها ممکن است علاوه بر کالاهایی از نوع اقلام دسته دوم، کالاهای اساسی مانند برنج نیز موجود باشد چرا که در سال قبل، تا این مدت زمان، بیش از ۹۳۰ هزارتن برنج از گمرکات کشور ترخیص شده بوده اما در سال‌جاری و در این مدت زمان، فقط حدود ۵۰۰ هزارتن برنج از گمرکات کشور ترخیص شده و مابقی (بیش از ۲۰۰ هزار تن) در انتظار تخصیص ارز و متعاقب آن تایید منشأ ارز هستند که وفق مصوبات ستاد تنظیم بازار، مقرر شده است با قید فوریت در این خصوص اقدام لازم صورت گیرد.