صنعت نساجی کشور در سال‌های اخیر تحولات بسیاری را شاهد بوده و در یک سال گذشته به‌دلیل افزایش نرخ ارز و دشواری‌های مربوط به واردات، این صنعت، بیش از گذشته در کانون توجه دست‌اندرکاران کشور برای خودکفایی قرار گرفته است.
اما یکی از مواردی که در تمام این سال‌ها بهانه‌ای برای صحبت درباره تولید پارچه در کشور بوده، موضوع تولید یا واردات «چادر مشکی» بوده که محل گفت‌وگو و بحث بسیاری از فعالان این حوزه است.
عده‌ای بر این اعتقادند که متولی واردات این پارچه پرمصرف در کشور در این سال‌ها آنقدر پرقدرت بوده که اجازه تولید داخلی را به فعالان این صنعت نداده و در مقابل عده‌ای معتقدند دست نیافتن ما به تولید ملی چادر مشکی ناشی از ضعف در دانش فنی تولید این کالا بوده است.
خبرهای این روزهای حوزه نساجی کشور حکایت از حرکت‌های خوبی در حوزه تولید چادر مشکی دارد. این موضوع بهانه‌ای شد تا در گزارش این شماره روزنامه صمت حال و روز این کالای تجاری را از زبان فعالان حوزه نساجی جویا شویم؛ با ما همراه باشید.
می‌توانیم خودکفا شویم
محمدحسن میری، مدیرعامل کارخانه نساجی حجاب شهرکرد درباره وضعیت تولید و مصرف چادر مشکی در کشور اظهار کرد: باتوجه به وضعیت فعلی ارز در کشور، واردات در حوزه پارچه دشوارتر از گذشته شده و در عین حال مردم نیز مانند گذشته توانایی خرید این کالای وارداتی را ندارند؛ بنابراین به‌دلیل اینکه صرفه اقتصادی واردات این نوع پارچه گران از کشورهایی مثل کره جنوبی از بین رفته، واردکنندگان به واردات پارچه‌های بی‌کیفیت چینی و با قیمت پایین‌تر روی آورده‌اند.
وی با اشاره به این نکته که کشور ما یکی از مصرف‌کنندگان عمده چادر مشکی است، افزود: درباره میزان مصرف پارچه چادر مشکی در کشور اعداد و ارقام متعددی ارائه می‌شودکه دامنه آن از ۴۰ میلیون متر تا نزدیک ۱۰۰ میلیون متر است و شامل همه خانواده چادر مشکی می‌شود و به‌دلیل اینکه میزان فعلی تولید داخلی کمتر از نیاز جامعه است، این واردات همچنان ادامه دارد.
میری درباره قابلیت‌های کشور در تولید چادر مشکی خاطرنشان کرد: ظرفیت فعلی خط تولید ما برای چادر مشکی حدود ۱۰ میلیون متر است اما با برآوردهای انجام شده به‌نظر می‌رسد می‌توان این تولید را به حدود ۱۸ میلیون متر نیز رساند.
این فعال عرصه نساجی کشور درباره امکان خودکفایی کشور در تولید این کالا عنوان کرد: اگر کمینه میزان نیاز اعلام شده یعنی همان رقم ۴۰ میلیون متر را در نظر بگیریم، می‌توان با برنامه‌ریزی در این زمینه تولید داخلی را به این میزان رساند؛ در واقع ما برنامه‌ای داریم که می‌توانیم با اجرای آن میزان تولید را به ۴۰ میلیون متر نیز افزایش دهیم.
وی با تاکید بر اینکه این امر با بهره‌گیری از توان کارخانه‌های خوابیده کشور امکان‌پذیر است، یادآور شد: درحال‌حاضر کارخانه‌های زیادی در کشور ما در شاخه‌های ریسندگی، بافندگی یا تکمیل وجود دارند که به‌دلایل مختلف فعالیت ندارند یا فعالیت آنها به شکل مطلوب نیست. ما می‌توانیم با برنامه‌ریزی درست این شرکت‌ها را فعال کرده و از طریق برون‌سپاری، ظرفیت تولید را افزایش دهیم. با این کار هم شرکت‌های تولیدی داخلی ما در حوزه نساجی فعال می‌شوند و هم از ارزبری ملی جلوگیری می‌شود.
میری در پاسخ به این پرسش که چرا تا امروز کشور ما به خودکفایی در تولید چادر مشکی دست نیافته، عنوان کرد: دلایل متعددی در این موضوع دخیل هستند اما دلیل اصلی ناکامی ما در این حوزه، عدم دستیابی به دانش فنی مربوط به تولید این نوع پارچه بوده است.
وی با تاکید بر اینکه ما در ۳ سال اخیر به این دانش دست پیدا کرده‌ایم، در این باره افزود: تولید چادر مشکی نیازمند فناوری خاصی نسبت به پارچه‌های دیگر است، به‌همین دلیل نیز باوجود اینکه تاکنون چند بار پروژه چادر مشکی در کشور کلید خورد، موفقیت‌آمیز نبود. ما در این راستا غیر از واردات ماشین‌آلات خط تولید، به دانش فنی تولید این پارچه هم احتیاج داشتیم.
این فعال صنعت نساجی درباره دلایل دیگر موفق نبودن در خودکفایی در زمینه چادر مشکی بیان کرد: البته نمی‌توان در این موضوع از نفع واردکنندگان از واردات و نپرداختن جدی به بحث تولید داخلی غافل بود. در هر حال سود سرشار حاصل از واردات چادر مشکی به کشور تا پیش از این نصیب واردکنندگان می‌شد و طبیعی بود که در چنین شرایطی آنها از تولید این پارچه در کشور استقبال نکنند.
وی ضمن اشاره به این نکته که درحال‌حاضر بیشترین واردات چادر مشکی کشور از چین است که نسبت به پارچه‌های کره‌ای کیفیت پایین‌تری دارند، تصریح کرد: پارچه‌هایی که درحال‌حاضر در کشور تولید می‌شود، دارای فناوری و کیفیت نوع کره‌ای است و ما در واقع با تولید این پارچه شرکت‌های کره‌ای را دچار چالش مضاعف کرده‌ایم زیرا هم از نظر کیفیت و قیمت و هم از نظر دسترسی خریداران، شرایط مطلوب‌تری را در کشور ایجاد کرده‌ایم و قیمت را در این حوزه حدود ۵۰ درصد کاهش داده‌ایم. میری همچنین از مشکلات مالی به‌عنوان دلیل دیگر ناکامی در دستیابی به خودکفایی در تولید چادر مشکی نام برد.
وی در این باره گفت: درحال‌حاضر وام ارزی اخذ شده ما از بانک صنعت و معدن، از نظر ارزی ۳ برابر شده اما به لحاظ ریالی حدود ۱۰ برابر شده است؛ یعنی وام ما که در آن زمان ۶۶ میلیارد تومان بود به حدود ۹۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. با این شرایط اگر وام‌ها را با نرخ زمان گشایش تسویه کنند، ما می‌توانیم با افزایش تولید، اقتصاد کشور در این حوزه را رونق دهیم و سود آن با ورود پارچه‌های تولید داخل نصیب همه مردم می‌شود.
وی در پایان درباره جایگاه صنعت نساجی ایران در منطقه گفت: باتوجه به اینکه صنعت نساجی ما در منطقه باوجود کشور ترکیه که قدرت برتر نساجی است، نمی‌تواند در شرایط فعلی به رتبه اول برسد، می‌توانیم جزو ۳ قدرت برتر منطقه باشیم.
باید به بهره‌وری بیندیشیم
احمد کیمیایی اسدی، از فعالان حوزه نساجی و عضو اتاق بازرگانی تهران درباره وضعیت چادر مشکی در حوزه نساجی کشور عنوان کرد: وضعیت چادر مشکی در صنعت نساجی تفاوت‌های خاصی با سایر پارچه‌ها دارد و باید جدا از سایر پارچه‌ها به بررسی وضعیت آن پرداخت. وی در این باره افزود: باتوجه به مصرف بسیار بالای چادر مشکی در کشور ما و ناتوانی تولید داخلی، عمده مصرف ما از طریق واردات از کشورهای جنوب شرق آسیا تامین می‌شد اما در چند سال اخیر حرکت‌هایی برای تولید داخلی این کالا مورد توجه فعالان این حوزه قرار گرفته است.
کیمیایی اسدی گفت: بعد از اینکه مشکلات ارزی برای کشور ایجاد شد، فعالان بخش خصوصی و دست‌اندرکاران وزارت صنعت، معدن و تجارت به این نتیجه رسیدند که برای جلوگیری از خروج ارز به‌واسطه واردات این کالا، می‌توانند روی تولید داخلی آن سرمایه‌گذاری کنند. در این راستا ماشین‌آلات مورد نیاز تولید این کالا به کشور وارد شده که برخی از آنها نصب شده و برخی نیز مشغول فعالیت هستند اما به‌نظر می‌رسد ما همچنان در موضوع کیفیت تکمیل با مشکلاتی مواجه باشیم.
وی در توضیح این مطلب گفت: ما از نظر ریسندگی و بافندگی مشکلی نداریم اما در زمینه رنگرزی در موضوعاتی مانند ثبات و پایداری رنگ همچنان جای کار بسیار وجود دارد تا ایرادات برطرف شود.
کیمیایی اسدی درباره لزوم حرکت کشور به‌سوی تولید هرچه بیشتر و باکیفیت‌تر چادر مشکی در داخل کشور خاطرنشان کرد: تولید این کالا علاوه بر اینکه از خروج ارز از کشور جلوگیری می‌کند، می‌تواند از طریق صادرات به کشورهایی مثل عراق که از مصرف‌کنندگان عمده این کالا به‌شمار می‌رود، به ارزآوری کشور نیز کمک کند.
این عضو اتاق بازرگانی تهران درباره مافیای واردات چادر مشکی به کشور نیز گفت: همواره بحث‌هایی در این زمینه مطرح بوده که واردات چادر مشکی مافیایی دارد که از شکل‌گیری تولید در کشور جلوگیری می‌کند و اجازه نمی‌دهد تولید این کالا در کشور رونق بگیرد اما درحال‌حاضر نکته‌ای که درباره چادر مشکی وجود دارد این است که دیگر ارزی برای واردات این کالا در کشور وجود ندارد و باتوجه به آمارهای منتشر شده ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌نظر می‌رسد از ابتدای سال برای ورود چادر مشکی به کشور ارز اختصاص داده نشده و این کالا درحال‌حاضر جزو اولویت‌های وارداتی کشور نیست.
کیمیایی اسدی در توضیح این موضوع گفت: البته در گذشته به‌دلیل وجود دلارهای نفتی و امکان واردات این کالا و صرفه اقتصادی سرشار آن برای واردکننده، احتمال وجود یک سازکار بازدارنده تولید قابل بررسی بود، اما الان با دلاری که قیمت آن به ۳۰ هزار تومان رسیده و تخصیص آن نیز با اما و اگرهای فراوان همراه است، نمی‌توان چنین احتمالی را مطرح دانست.
این فعال صنعت نساجی عنوان کرد: در هر حال ما در کنار کشوری قرار داریم که یکی از بزرگان صنعت نساجی در منطقه و جهان است و در بالاترین رتبه صادرات پوشاک به اروپا قرار دارد. ما برای اینکه بتوانیم در چنین صنعتی، حرفی برای گفتن داشته باشیم، باید با علم و فناوری روز این صنعت حرکت کنیم. اینکه ما فقط به موضوع نیروی کار ارزان در کشور تکیه کنیم، به هیچ وجه نمی‌تواند متضمن بقا و توسعه تولید در کشور باشد.
وی در پایان گفت: حقیقت این است که صنعت نساجی کشور ما در بیشتر موارد با فناوری‌های ۲ تا ۳ دهه گذشته مشغول فعالیت است؛ یعنی اگر کشور ترکیه با میزان سرمایه‌گذاری مشخص و بهره‌گیری از فناوری روز مثلا ۱۰۰ واحد تولید می‌کند ما با همان میزان سرمایه‌گذاری تنها موفق به تولید ۱۰ واحد می‌شویم که این موضوع منطقی نیست و ما را از عرصه رقابت کنار می‌گذارد. پس علاوه بر تولید ما باید روی بهره‌وری صنعت نساجی کشور نیز سرمایه‌گذاری کنیم تا بتوانیم در عرصه رقابت باقی بمانیم.
مافیا ساخته ذهن ماست
علیرضا حائری، عضو هیات‌مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران در این زمینه در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: بحث چادر مشکی یکی از موضوعات قدیمی صنعت نساجی کشور است که در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این حوزه ما با دو شاخه مجزای صنعت و تجارت روبه‌رو هستیم.
وی در این باره افزود: حقیقت این است که در طول این سال‌ها فعالان ما در حوزه تجارت بازار را به‌خوبی تشخیص داده، نیازهای جامعه را شناسایی و آنچه را که بازار به آن نیاز داشته وارد کرده و سود خود را نیز از این بازار برده‌اند و ما نمیتوانیم به بازرگانان خرده بگیریم که چرا نیاز بازار را شناسایی و در آن بخش سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در مقابل ما در حوزه صنعت چادر مشکی دچار مشکل بوده‌ایم و این بخش به‌دنبال شناسایی و تامین نیازهای این حوزه نبوده که این موضوع یا ناشی از عدم شناسایی یا کم‌کاری و بیسلیقگی آنها در راه‌اندازی خط تولید بوده است. حائری با تایید عملکرد حوزه واردات در این سال‌ها در زمینه چادر مشکی تاکید کرد: در واقع دلیلی ندارد که ما در مقابل بخشی که در طول این سال‌ها فعالیت مطلوبی داشته جبهه‌گیری کنیم و بر این عقیده باشیم که کار این بخش دلیل کم‌کاری بخش دیگر بوده است.
در بازار امروز فعالیت منطقی در راستای رسیدن به سود است و نبود تولید داخلی بازرگانان ما را بر آن داشته تا این خلأ را با واردات جبران کنند و ضمن تامین نیاز داخلی به سود خود نیز برسند.
این عضو هیات‌مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران بیان کرد: درحال‌حاضر نیز راحت‌ترین کار برای بخش صنعت در توجیه کم‌کاری این سال‌ها این است که بگوید یک مافیای وارداتی در حوزه چادر مشکی وجود دارد که جلوی پا گرفتن تولید این کالا در کشور را گرفته و به این شکل خود را از بار این مسئولیت خلاص کند، در حالی که ماجرا اصلا به این شکل نیست.
وی با رد این موضوع عنوان کرد: در این سال‌ها اگر اراده دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت بر این بود که بسترهای تولید پارچه چادر مشکی را در کشور مهیا کنند و دانش فنی این کار را به کشور بیاورند، کدام نیرو میخواست در مقابل آن بایستد؟! یا مگر درحال‌حاضر که دانش فنی تولید این کالا وارد کشور شده و این کالا در شهرکرد تولید می‌شود، کسی برای فعالیت آنها مانع ایجاد کرده است؟! ما درحال‌حاضر این کالا را در شهرکرد با کیفیت و استانداردهای قابل قبول تولید میکنیم و آن طور که مسئولان وعده داده‌اند تا سال آینده نیز یک خط تولید دیگر در قزوین به بهره‌برداری خواهد رسید.
این فعال حوزه نساجی گفت: قابلیت تولید چادر مشکی در کشور وجود دارد و می‌تواند موجب شکوفایی تولید در کشور شود و علاوه بر تامین نیاز داخلی، با صادرات، برای کشور ارزآوری نیز به همراه داشته باشد. حائری در پایان تاکید کرد: آنچه تا امروز ما را به واردات چادر مشکی وابسته کرده، دو دهه کم‌کاری بخش صنعت بوده که با عملکرد نامطلوب خود نتوانسته ما را به خودکفایی در این بخش برساند.
سخن پایانی...
خوب یا بد، امروز تحریم‌ها، کرونا و کمبود منابع ارزی مقدمات را برای تولید و عرضه چادر مشکی در کشور مهیا کرده و اگر اراده‌ای بر تولید این کالا وجود داشته باشد، می‌توان جمله معروف تبدیل کردن تهدید به فرصت را در حوزه چادر مشکی نیز به کار برد و به این صنعت که تا امروز در کشور مهجور مانده بود و امروز به‌واسطه کمبود ارز، مجالی برای تنفس پیدا کرده، پر و بال داد. در هر حال مافیاهای بزرگ و کوچک در هر انحصار و نگاه انحصاری ایجاد می‌شوند و اگر قرار است از سد آنها بگذریم، باید فرصت‌های این‌چنینی را غنیمت بشماریم.