بعد از برگزاری مراسم شب یلدا با شرایط ویژه و محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا در کشور، بازار و اصناف کشور رسما وارد فصل زمستان شدند؛ اما نه زمستانی مثل سال‌های قبل. امسال نه سرما بُرندگی سال‌های گذشته را دارد و نه بازار آن بازار پرشور و حال سال‌های گذشته است.
محدودیت‌ها و تعطیلی‌های ناشی از کرونا، کاهش رفت وآمدها و رعایت پروتکل‌های بهداشتی توسط مردم در کنار کاهش توان خرید و افزایش بی‌سابقه نرخ کالاها، شرایط نامساعدی را برای فعالان بازار ایجاد کرده و در این مقطع زمانی بی‌شک تولیدکنندگان پوشاک و البسه زمستانی، یکی از متضررترین اصناف کشور هستند.
از یک سو بسیاری از فروشندگان از فروش نرفتن پوشاک زمستانی به‌دلیل تعطیلی‌های دوهفته‌ای، محدودیت‌ها و کاهش توان خرید مردم گلایه‌مند هستند و ازسوی دیگر انبار تولیدکنندگان لباس‌های بافت پر از محصولاتی است که قرار بود فروش آنها منجر به رونق زمستانی کسب‌وکار آنها شود؛ اتفاقی که نیفتاد و دست تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک را باز هم خالی گذاشت. در این شماره روزنامه صمت به بهانه آغاز فصل زمستان نظر فعالان اصناف در زمینه بازار پوشاک زمستانی در وضعیت فعلی را جویا شدیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
دولت به جای حمایت، مطالبه می‌کند
مجید افتخاری- عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک تهران: آنچه به‌عنوان لباس‌های بافت در فروشگاه‌های پوشاک کشور دیده می‌شود، حاصل تولید پارچه‌های گردباف در صنعت نساجی کشور است که چند سالی است در این حوزه در کشور به خودکفایی رسیده و قابلیت رقابت با محصولات سایر کشورها را پیدا کرده‌ایم و این موضوع به‌حدی چشمگیر بود که واردات این کالا را توجیه‌ناپذیر کرد. باوجود اینکه طی سال‌های گذشته برآورد فعالان این بخش این بود که ما بتوانیم بازارهای خوبی را در تولید و فروش پوشاک زمستانی تجربه کنیم، همه‌گیری ویروس کرونا که از زمستان گذشته آغاز شده، همه پیش‌بینی‌ها را به‌هم زد.
درباره بازار فعلی پارچه‌های گردباف و پوشاک حاصل از آن اگر بخواهیم این زنجیره را از پنبه تا توزیع بررسی کنیم، می‌بینیم که درحال‌حاضر گلوگاه اصلی ما در بخش فروش است، زیرا از یک سو توان خرید مصرف‌کنندگان کاهش پیدا کرده و از سوی دیگر زمان طلایی فروش پوشاک زمستانی که نیمه دوم پاییز بوده، از دست رفته است. این اتفاق در شرایطی روی داد که نرخ مواد اولیه به‌شدت افزایش یافت و خریدهایی که امکان انجام آن به‌شکل وعده‌ای بود، امسال تنها به‌صورت نقدی آن هم با نرخ ارز ۳۰ تا ۳۲ هزار تومان صورت می‌گیرد. با این حساب کاهش فروش، نقدینگی و تولید را نیز تحت تاثیر قرار داد. باتوجه به این شرایط اگر محصول تولیدکننده تابع مد نباشد، باید برای فروش آن تا سال آینده صبر کند تا شاید بتواند کالای خود را عرضه کند و اگر هم محصول او تابع مد باشد، باید آن را به هر شکل ممکن در حراج‌های فصلی حتی با پایین‌ترین قیمت به فروش برساند.
در واقع روال به این شکل است که تولیدکنندگان پوشاک زمستانی یک سال کار می‌کنند تا در نیمه دوم فصل پاییز کالای خود را به بازار عرضه کنند اما امسال حساب‌ها در این زمینه نادرست از آب درآمد. در واقع مسئله‌ای که امروز در حوزه نساجی و تولید پوشاک مطرح است، مسئله حمایت از این واحدهایی است که برای رسیدن به فروش مطلوب و امکان بقا، باید یک سال در انتظار بمانند. نکته دیگر در این حوزه تفکر دولت در زمینه واحدهای تولیدی صنفی است که می‌بینیم باوجود تمام مشکلات دولت همچنان مالیات‌های خود را از تولیدکنندگان مطالبه می‌کند و این دور از انصاف است. اگر بخواهیم نگاهی منطقی به این روند داشته باشیم، بسیاری از دست‌اندرکاران تولید پوشاک معتقدند زمان اعمال محدودیت‌ها و تعطیلی‌های کرونایی چندان درست نبود و دولت می‌توانست قرنطینه‌ها را به زمانی غیر از زمان اوج فروش بازار پوشاک انتقال دهد.
باید اراده‌ای برای ترمیم وجود داشته باشد
حبیب‌الله شاه‌کرمی- مدیرعامل شرکت ایران نوبافت: به‌دلیل آغاز همه‌گیری ویروس کرونا در کشور و تعطیلی‌هایی که در پی آن حادث شد و همراه شدن آن با تورم‌های ۵۰ تا ۶۰ درصدی، فروش صنایع پوشاک زمستانی به‌شدت کاهش پیدا کرد که این کاهش فروش به‌تدریج به تمام زنجیره تولید و عرضه منتقل شد. امروز پوشاک در ردیف ۳ کالای مصرفی خانواده‌ها قرار دارد و وقتی ۵۰ درصد هزینه‌ها صرف مسکن می‌شود و نرخ کالاهای ضروری نیز با تورم ۵۰ درصدی مواجه بوده، تعجبی ندارد اگر بسیاری از خانواده‌ها در این شرایط مانند سال‌های گذشته رغبتی برای خرید پوشاک نداشته باشند.
این رکود از اسفند سال گذشته با اعلام رسمی همه‌گیری ویروس کرونا در کشور و از دست رفتن روزهای فروش صنعت پوشاک آغاز شد. با لغو دید و بازدیدهای نوروز و مراسم و مهمانی‌ها، انگیزه برای خرید پوشاک کمتر نیز شد که این کاهش تقاضا در بازار مصرف، در چند مرحله بالاتر به رکود در بازار تولید می‌انجامد و تولیدات کارخانه‌های نساجی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. مجموع موارد یادشده باعث شد فروش پوشاک کشور با کاهشی بیش از ۴۰ درصدی مواجه شود و تمام حلقه‌های زنجیره نساجی و پوشاک را از تولید پنبه تا بازار مصرف تحت تاثیر قرار دهد.
در این شرایط دو اتفاق معمول در حوزه پوشاک زمستانی و نساجی قابل پیش‌بینی است؛ اول اینکه تولیدکنندگان و طراحانی که قابلیت و بنیه مالی کافی دارند با کشورهای همجوار وارد تعامل می‌شود و به این صورت با سرمایه‌گذاری در آن کشورها به بقای خود ادامه می‌دهند و دوم اینکه گروهی به‌دلیل رکود بازار به‌تدریج مجبور به فروش ماشین‌ها و دستگاه‌های نساجی و تعطیلی کسب‌وکار خود می‌شوند که شاهد این موضوع ارائه روزانه بیش از صد ماشین گردبافی در سایت‌های فروش ماشین‌آلات نساجی است. با این وضعیت عمر صنعت پوشاک کشور به پایان همه‌گیری کرونا قد نخواهد داد و این صنعت با تمام ظرفیت‌های آن از بین خواهد رفت. وقتی براساس آمار و اسناد مرکز پژوهش‌های مجلس، وضعیت کنونی اقتصاد کشور ۲.۴ میلیون نفر را از کار بیکار می‌کند، طبیعی است که بخش عمده‌ای از این آمار مربوط به صنایع نساجی و تولید پوشاک کشور باشد.
طبیعتا راهکارهای فراوانی برای خروج از تنگناهای اقتصادی در حوزه تولید وجود دارد اما در درجه اول باید برنامه‌ریزی‌های اصولی و مدونی برای این کار صورت گیرد؛ ضمن اینکه اراده‌ای برای رفع این مشکلات وجود داشته باشد که متاسفانه چنین رویکردی درحال‌حاضر وجود ندارد. وقتی ما در یک باشگاه ورزشی مثل فوتبال برای هدایت یک تیم با ۳۰ بازیکن به این نتیجه می‌رسیم که باید از دانش کشورهای پیشرو و مربیان خارجی در این حوزه استفاده کنیم، چرا نباید در صنعتی با حدود ۹۰۰ هزار شغل از مشاوره افراد متخصص و گروه‌های موفق در این حوزه استفاده کنیم؟!
سرعت پیشرفت صنعت نساجی در جهان به شکلی است که فناوری آن هر ۳ سال دچار تغییر می‌شود اما به‌دلیل اینکه سرمایه‌گذاری و توجه خاصی ازسوی نهادهای بالادست به این موضوع نمی‌شود، در نهایت به جایی می‌رسیم که توان تولید ما ۵۰ درصد نسبت به میانگین تولید کشورهای دیگر کاهش می‌یابد و به‌طور خودکار از چرخه رقابت دور می‌شویم. به همین دلیل است که این صنعت در کشور ما حال و روز چندان مساعدی ندارد و مدام در حال تکاپو برای جلوگیری از ورشکستگی است.
بازار پوشاک رمق ندارد
بهرام شهریاری- نایب رئیس اتحادیه کشباف: گرچه امسال حوزه تولید کشور به‌دلایل مختلف با مشکلات فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کند اما آنچه مسلم است این است که گره اصلی کار در بازار پوشاک زمستانی که باید در هفته‌های گذشته روزهای اوج فروش سالانه خود را تجربه می‌کرد، مربوط به بخش فروش و بازارهای بدون مشتری این روزهای صنعت پوشاک است. درحال‌حاضر نقدینگی موردنیاز تولیدکنندگان به چرخه تولید کشور در حوزه پوشاک بازنگشته و بسیاری از کارگاه‌ها را در معرض تعطیلی قرار داده است. در واقع مشکلات صنف پوشاک فقط مربوط به فصل سرما نیست و ما در دو فصل گذشته نیز با همین مشکلات مواجه بودیم و به‌نظر نمی‌رسد که اگر کرونا، افزایش قیمت‌ها و کمبود مواد اولیه همچنان ادامه داشته باشد، رمقی برای تولیدکننده و نقدینگی او برای ادامه فعالیت باقی بماند.
درحال‌حاضر نرخ مواد اولیه ساعت به ساعت در حال افزایش است و توان مالی تولیدکننده جوابگوی تامین نیازهای تولید با حجم‌های گذشته نیست و میزان تولید روزبه‌روز کمتر می‌شود. این افزایش قیمت‌ها در بازار مواد اولیه در حالی اتفاق می‌افتد که تولیدکننده نمی‌تواند نرخ محصولات خود را همگام با آن افزایش دهد و توان خریداران نیز روزبه‌روز کاهش پیدا می‌کند. امسال نرخ فروش پوشاک در حوزه‌های مختلف بین ۳۰ تا ۵۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته، این در حالی است نرخ مواد اولیه در همین مدت افزایشی بیش از ۱۰۰ درصدی را تجربه کرده که این دو عامل در کنار کاهش حدود ۵۰ درصدی فروش، وضعیت ناگواری را برای صنعت پوشاک کشور رقم زده است. قیمت تمام‌شده پوشاک زمستانی ما نیز تحت تاثیر نرخ ارز است. علاوه بر این الیاف پشمی و نخ‌های فانتزی مورد استفاده ما نیز وارداتی هستند و نرخ کالای نهایی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
قاچاق، عمده‌ترین تهدید صنف
یکی از مواد اولیه در تولید بافت‌ها نخ است. نخ‌های کاموا نخ‌هایی هستند که ضخامت بیشتری نسبت به نخ‌های اکرولیک داشته و به‌صورت گلوله‌ای جزو نخ‌های فانتزی مطرح می‌شوند. به‌گفته فعالان این صنف، مواد اولیه مورد استفاده در این صنعت از خارج و بیشتر از کشور ترکیه تامین می‌شود. در گذشته اکرولیک از آلمان هم وارد می‌شد اما به‌دلیل تحریم‌ها این بازار در کشور ما به‌طور انحصاری در اختیار ترکیه قرار گرفت. میزان سرمایه اولیه برای سرمایه‌گذاری در این سیستم باتوجه به مراحل مختلف تولید متفاوت است. به‌طور مثال ممکن است سرمایه‌گذاری بخواهد از واردات تا پس و تولید نخ شروع به فعالیت کند؛ بنابراین میزان سرمایه موردنیاز وی با شروع فعالیت از مرحله رنگرزی یا گلوله‌بافی متفاوت خواهد بود. بسته به خط تولیدی تمام‌اتومات و غیراتومات میزان نیروی کار مورداستفاده نیز متغیر خواهد بود.
فعالان این صنف بر این نکته تاکید دارند که ریسک اصلی سرمایه‌گذاری در این بازار مربوط به «قاچاق» است. زمانی که پوشاک به‌طور قاچاق وارد ایران می‌شود، به‌طور ناخودآگاه سیستم تولیدی ما هم تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. واردات نخ از ترکیه از دیگر تهدیدهایی است که تولیدکنندگان نخ با آن روبه‌رو هستند.
براساس گفته مجید نباتچیان، یکی از فعالان صنف تولید کاموا، واردات مواد اولیه تا چند سال گذشته از ترکیه و آلمان صورت می‌گرفت اما با اعمال تحریم‌ها علیه ایران، تنها توانستیم از ترکیه واردات داشته باشیم. وی افزود: کمبود نقدینگی و مواد اولیه در کنار نبود حمایت‌های لازم و کافی دولت در مواردی است که این صنعت را با مشکل مواجه کرده و عدم برخورد جدی دولت با پدیده قاچاق باعث شده واردات کاموا به‌صورت انبوه صورت گیرد و کمر اقتصاد شکسته شود.
نباتچیان مشکل اساسی‌تر را قانون کار توصیف کرد و گفت: قانون کار تا امروز نتوانسته، قوانین دقیقی برای کارگر، کارفرما و سرمایه‌گذار تعیین کند. این قانون نه به نفع کارگر است، نه به نفع کارفرما و نه سرمایه‌گذار. وی ادامه داد: امری که تولید این صنف را با مشکل مواجه کرده، فصلی بودن تولید کامواست. اگر تقاضایی برای تولید وجود داشته باشد قطعا با افزایش تولید می‌توانیم به صادرات نیز فکر کنیم. وی ادامه می‌دهد: کارخانه‌های بزرگ ترکیه هر سال جنس‌ها و طرح‌های جدیدی به بازار عرضه می‌کنند که با سلیقه مشتریان هم سازگار است. ۸۰ درصد فروش کاموا در فروشگاه‌های ما کامواهای ترکیه‌ای هستند اما ناگفته نماند که نخ‌های ایرانی نیز فروش و مشتریان خاص خود را دارند.
این خواب زمستانی طولانی
امروز صنعت پوشاک از مراحل اول تولید تا عرصه فروش، دچار مشکلات بسیار زیادی است که گرچه برطرف شدن بخشی از آنها خارج از اختیارات ماست اما در عین حال بخش عمده‌ای از آنها را می‌توان با رویکرد درست برطرف کرد. هزینه‌های جاری، مالیات‌ها، بیمه و مخارجی از این دست جزو مواردی هستند که می‌توان با مدیریت درست آنها ازسوی نهادهای بالادست اندکی اوضاع را بهتر کرد تا شاید بتوان این کشتی دچار توفان را به منطقه امن رساند. آنچه درحال‌حاضر مهم است، این است که صنعت پوشاک کشور و به‌طور اخص صنعت گردبافی و پوشاک زمستانی که بازاری فصلی دارد، دارد به خواب زمستانی فرو می‌رود؛ خوابی که اصلا معلوم نیست در بهار آینده دوباره با بیداری همراه باشد. در این مسیر بی‌شک اگر کاری برای جلوگیری از نابودی این کسب‌وکار لازم باشد، همین الان وقت انجام آن است.