زیست صنایع ایران شوربختانه با ضربان کند و نامنظمی در جریان است و این صنعت از ابعاد گوناگون با ناتوانی‌های بزرگ روبهرو شده است.
یکی از شاخص‌های ناتوانی زندگی صنعت در ایران دور بودن از بازارهای صادراتی جهان- جز در برخی رشته‌های صنعتی سنجاق‌شده به رانت‌های منابع طبیعی و اقتصادی- و نبود نام و نشان از تولیدات صنعتی ایران در بازارهای جهانی و نیز دور شدن هر چه بیشتر شکاف تکنولوژیک است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، علاوه بر این، روش گزارش‌دهی از فعالیت‌های صنعتی ایران نیز به دهه ۱۳۷۰ بر‌می‌گردد و ویژگی آن، گزارش دولتی است و هیچ راستی‌آزمایی از سوی نهادهای مدنی بر این گزارش‌ها وجود ندارد که هیچ، شاخص تازه‌ای بر شاخص‌های قبلی آن اضافه نمی‌شود. آنچه در زیر می‌خوانید گزارش فعالیت‌های صنعتی و معدنی از سوی وزارت صمت است با همان روش‌های قدیمی.
رشد‌های منفی پژوهش و تحقیق
در گزارشی که از وضعیت ۹ ماهه امسال شاخص‌های صنعت، معدن و تجارت از سوی معاونت طرح و برنامه وزارت صمت ارائه شده، برخی از آمار و داده‌ها حاوی نکات قابل اعتنایی در خصوص وضعیت صنایع کشور است. به عنوان مثال در مورد تعداد مجوزهای صادرشده در ۹ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل، جواز تاسیس و پروانه بهره‌برداری در بخش صنعت به ترتیب ۳/۴۰ و ۳/۸ درصد افزایش یافته است.
این موضوع در بخش معدن و اصناف نیز افزایشی بوده به طوری که در خصوص صدور مجوزهای صنفی ۵۰ درصد رشد نسبت به سال گذشته گزارش شده است. اما در این بین در بخش تجارت خارجی ۳/۳۶ درصد از صدور کارت‌های بازرگانی کاسته شده است یعنی از تعداد ۵۵۹۰ کارتی که در ۹ ماهه سال ۹۸ صادر شده، این تعداد در سال جاری به ۳۵۳۰ کارت بازرگانی رسیده است.
در این میان آمار قابل توجه در بخش پژوهش‌های فنی و مهندسی و تحقیق و توسعه است چرا که در مقایسه با سال گذشته در این زمینه در بخش جواز خدمات فنی مهندسی منفی ۹/۷ درصد، پروانه فنی و مهندسی منفی ۸/۷ درصد، جواز تاسیس مرکز پژوهش‌های صنعتی و معدنی منفی ۴/۲۱ درصد، پروانه پژوهش مرکز پژوهش‌های صنعتی و معدنی منفی ۴۰ درصد، گواهی تحقیق و توسعه منفی ۶۴ درصد و پروانه تحقیق و توسعه منفی ۷/۱۱ کاهش را شاهد هستیم.
به گفته کارشناسان این آمار نشان می‌دهد با توجه به اهمیت روزافزون تحقیق و توسعه در صنایع مختلف که از سوی کشورهای پیشرو در این عرصه روز‌به‌روز آمارها حاکی از افزایش چشمگیر اختصاص بودجه‌های تحقیقاتی است، در ایران در این زمینه متقاضی وجود ندارد.
رشد سرمایه‌گذاری به اتکای ۳ طرح
بخش دیگری از آمارهای ارائه‌شده از سوی وزارت صمت در خصوص سرمایه مجوزهای صادره ۹ ماهه امسال نسبت به سال گذشته است که با بررسی داده‌های آن درمی‌یابیم که در بخش پیش‌بینی سرمایه‌گذاری در جواز تاسیس تغییرات نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۰ درصد رشد داشته است. همچنین در مورد پروانه بهره‌برداری صنعتی و گواهی کشف معدن به ترتیب ۲/۲۸۲ و ۴/۸ درصد رشد را شاهد هستیم.
این در حالی است که افزایش چشمگیر در رشد سرمایه‌گذاری در سال جاری به دلیل صدور پروانه‌های بهره‌برداری شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج‌فارس با سرمایه‌گذاری بیش از ۳/۵۵۸ هزار میلیارد ریال، شرکت کود شیمیایی اوره لردگان با سرمایه‌گذاری بیش از ۴/۱۴۸ میلیارد ریال و مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب با سرمایه‌گذاری بیش از ۲/۱۳۶ هزار میلیارد ریال بوده که اگر این سه طرح را در نظر نگیریم، آمار رشد سرمایه‌گذاری با افت قابل ملاحظه‌ای روبهرو خواهد شد.
همچنین در پیش‌بینی اشتغال مجوزهای صادره در بخش جواز تاسیس و پروانه بهره‌برداری صنعتی ۸/۳۷ و ۶/۲۸ درصد رشد را شاهد هستیم. از سوی دیگر در خصوص داده‌های وضعیت طرح‌های صنعتی، معدنی و تجاری مصوب در هیات سرمایه‌گذاری خارجی طی ۹ ماهه امسال این طرح‌ها از نظر تعداد ۶/۴۸ و از نظر حجم سرمایه‌گذاری خارجی ۱۲۹ درصد رشد داشته است.
در این رابطه ناظران معتقدند که اصولا در شرایط تحریم‌های همه‌جانبه علیه ایران این میزان افزایش سرمایه‌گذاری خارجی مورد تردید قرار دارد و بیشتر مربوط به طرح‌های مصوب وزارتخانه است. همچنین سوالی که این ناظران مطرح می‌کنند مبنی بر این است که با توجه به رشد پیش‌بینی اشتغال و میزان سرمایه‌گذاری‌ها چرا همچنان اثری از این گشایش‌ها در کاهش میزان بیکاری و رشد اقتصادی کشور مشاهده نمی‌شود؟
صادرات منفی با لحاظ شدن میعانات گازی
در مورد آمار مقدماتی واردات و صادرات کالاهای غیرنفتی نیز در ۹ ماهه امسال میزان واردات نسبت به مدت مشابه سال گذشته منفی ۹/۰ از لحاظ وزنی و منفی ۲/۱۶ از لحاظ دلاری را نشان می‌دهد. این امر در زمینه صادرات نیز منفی ۳/۱۷ از نظر وزنی و منفی ۳/۲۰ از لحاظ دلاری است. البته لازم به ذکر است که این رشد منفی واردات و به خصوص صادرات در سال جاری از لحاظ وزنی و دلاری همراه با میعانات گازی بوده که با کسر آنها از میزان صادرات، باز هم ارقام منفی‌تر خواهد شد.
در مورد تسهیلات پرداختی بانک‌ها و موسسات اعتباری هم در کلیت بخش‌های کشاورزی، صنعت و معدن، مسکن و ساختمان، بازرگانی و خدمات با افزایش ۳/۸۲ درصدی مواجه هستیم. این در حالی است که در بخش صنعت و معدن اگر بخواهیم سهم این تسهیلات از کل اعتبارات را محاسبه کنیم، ۵/۰ کاهش را مشاهده می‌کنیم.
آمار تولید کالاهای منتخب صنعتی
در خصوص آمار تولید کالاهای منتخب صنعتی در ۹ ماهه امسال آمارها حاکی از آن است که در تولید انواع سواری ۸/۱۸ درصد رشد حاصل شده اما در تولید اتوبوس، مینی‌بوس و ون منفی ۷/۸ درصد نسبت به سال گذشته کاهش مشاهده می‌شود.
همچنین در حالی که در تولید لوازم خانگی مانند یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی و انواع تلویزیون شاهد افزایش تولید تا ۶۰ درصد در مجموع هستیم اما در تولید برخی از اقلام مانند کولر آبی، الکتروموتور، چرم، الیاف پلی‌استر، انواع کاغذ و روغن نباتی کاهش تولید نسبت به سال گذشته وجود داشته است.
در این خصوص برخی از کارشناسان معتقدند با توجه به زیان‌ده بودن دو خودروساز بزرگ کشور و از آنجا که بخش اعظمی از تولید خودرو نیز در اختیار آنها قرار دارد، این افزایش تولید منطق اقتصادی ندارد. از سوی دیگر رشد تولید در لوازم خانگی نیز هر چند کشور را در این بخش در آستانه خودکفایی قرار داده و آمارهای سرمایه‌گذاری نیز حاکی از مطلوبیت این صنعت برای سرمایه‌گذاران است اما فعالان این عرصه معتقدند با توجه به ممنوعیت واردات و افزایش نرخ ارز که از جذابیت واردات کاسته است، این رشد حاصل شده و نگرانی‌ها از آنجا وجود دارد که در گشایش‌های احتمالی بین‌المللی بار دیگر بازار داخلی از سوی برندهای خارجی فتح شود.
در بخش آمار تولید مقدمات کالاهای منتخب معدنی داده‌ها حاکی از افزایش تولید فولاد، محصولات فولادی، کاتد مس، شمش آلومینیوم و سیمان نسبت به سال گذشته است اما در مقابل تولید کاشی و سرامیک، شیشه جام، ظروف شیشه‌ای و ظروف چینی به ترتیب شاهد کاهش ۵، ۳/۲، ۱/۱ و ۹/۱۰ درصدی هستیم.
تورم معنادار در کالاهای اساسی و مهم
همچنین در خصوص تامین مالی بنگاه‌های تولیدی کوچک، متوسط و طرح‌های نیمه‌تمام با پیشرفت بالای ۶۰ درصد در کل استان‌های کشور آمارها نشان می‌دهد از مجموع ۱۱۱۸۶ تعداد ثبت‌نام‌شدگان و معرفی ۶۵۳۰ واحد به بانک، در مجموع به ۲۷۷۲ بنگاه تاکنون مبلغ ۹/۷۳۹۳۱ میلیارد ریال پرداخت شده است. این رقم در مورد تسهیلات برنامه تولید نیز ۹/۵۷۶۶۷ هزار میلیارد ریال را نشان می‌دهد.
در این رابطه طبق گزارش و آمار منتشرشده از سوی وزارت صمت بررسی قیمت برخی از کالاهای اساسی و مهم هم در آذرماه ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد که برنج پاکستانی باسماتی درجه یک ۹۸ درصد، برنج تایلندی غیر از هومالی ۱۲۰ درصد، برنج طارم اعلا ۷/۴۶، برنج هاشمی ۲/۴۶، شکر سفید ۷/۶۷، شکر بسته‌ای ۹۰۰ گرمی ۸/۵۳، گوشت گوساله ۴/۲۵، گوشت گوسفندی مخلوط ۷/۲۳ و گوشت مرغ تازه ۱/۹۳ درصد افزایش قیمت داشته است.