با توجه به جهش سه برابری نرخ ارز طی دو سال اخیر، اگرچه انتظار می‌رفت جهش صادرات را نیز شاهد باشیم اما نه‌تنها این مهم محقق نشد بلکه حتی شاهد این هستیم که صادرکنندگان برای بازگشت ارز هم با مشکل مواجه هستند.
از این رو برخی از صاحب‌نظران اقتصادی بر این باورند که ایران مقام اول در فرصت‌سوزی صادراتی را به خود اختصاص داده و از آنجایی که نسبت به احیای زیرساخت‌های صادراتی بی‌توجه است، همواره باعث از دست رفتن تمام فرصت‌ها می‌شود همان‌طور که طی سال‌های اخیر نیز در موارد مختلف شاهد این عملکرد غیرقابل قبول بودیم.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از دنیای اقتصاد، در این خصوص یکی از اتاق‌های بازرگانی استانی برای بررسی چرایی این معضل از ۳۰ خبره اقتصادی، حدود ۵۰ نماینده مجلس و ۵۰۰ فعال اقتصادی از سراسر ایران کسب نظر کرده و حتی تجارب کشورهای دیگر نیز در این زمینه بررسی شده که در نهایت سه عامل اصلی به عنوان فرصت‌سوزی صادراتی در سال‌های اخیر اعلام شده است.
به این ترتیب سه عامل عمده شامل قوانین و مقررات دست و پاگیر، عدم تعادل بین بازار داخلی و خارجی و رانت ارز ۴۲۰۰ تومانی از مواردی عنوان شده است که نه‌تنها مانع جهش صادرات شده بلکه صادرکنندگان را نیز با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
در این خصوص چندی پیش غلامعلی سلیمانی عضو شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی با گلایه از بلاتکلیفی وضعیت تولید و صادرات طی سال جاری گفت: علاوه بر اجرای متفاوت و سلیقه‌ای قوانین و بخشنامه‌ها، ناهماهنگی اطلاعاتی بین دستگاه‌های اجرایی روند تولید و صادرات را مختل کرده است.
حضور بخش خصوصی را جدی بگیریم
واقعیت این است که صادرات کشور طی دو سال اخیر با چالش‌های زیادی خصوصا در زمینه بازگشت ارز و جهش نرخ آن مواجه شد و این شرایط فضا را برای صادرکنندگان تنگ و سخت کرد. این در حالی است که با توجه به تغییرات جدید در ریاست‌جمهوری آمریکا، باید با استفاده از نظرات و پتانسیل بخش خصوصی، زیرساخت‌های مورد نیاز برای افزایش تبادلات تجاری با سایر کشورها را آماده کرد.
در همین خصوص رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران نیز بی‌توجهی به ایجاد زیرساخت‌های لازم در بخش صادرات و میدان ندادن به بخش خصوصی واقعی در اقتصاد را دو نقص کلی در حوزه اقتصاد برشمرد و یادآور شد: در صورتی که قرار باشد خود را برای دوران پس از تحریم‌های آمریکا مهیا کنیم، باید برای رفع این دو مساله، راهکار ارائه دهیم.
جمشید نفر با بیان این مطلب که کشور در ارتباط با فرصت‌سوزی مقام اول را دارد، گفت: فرصت‌های زیادی برای اقتصاد در طول این ۴۲ سال به وجود آمد که متاسفانه از هیچ یک به خوبی استفاده نکردیم.
رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران معتقد است اگر تحریم‌ها کاهش پیدا کند، فرصتی برای تحکیم اقتصاد شکل می‌گیرد هرچند در این رابطه نیز باید حواس‌جمع باشیم که این فرصت‌ها همیشگی نخواهد بود و تداوم آن به نوع برخوردهایی که با آن داریم، برمی‌گردد.
این فعال اقتصادی خاطرنشان کرد: در صورتی که فرصتی ایجاد شود اما با تصمیمات نادرست، بخشنامه‌های غیرکارشناسی و عجولانه، بی‌ثباتی در اقتصاد و مقررات ایجاد کنیم، در نهایت مانند تمام سال‌هایی که گذشت، فرصت را از دست می‌دهیم. در همین مدت شاهد افزایش نرخ ارز بودیم. اتفاقی که می‌توانست در همین شرایط روی دهد، زمینه‌سازی برای رشد حجم صادرات عیرنفتی بود. می‌توانستیم به کمک رشد صادرات، دریافتی‌های خود را در روزهایی که به شدت با کاهش درآمدها مواجه بودیم، جبران کنیم. متاسفانه با تصمیمات نادرست همین فرصت را هم از دست دادیم.
مشکلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری
به باور نفر، آنچه در صادرات بیش از هرچیز دیگری آزارهنده و آسیب‌زاست را می‌توانیم به دو دسته مشکلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تقسیم کنیم. در حوزه سخت‌افزاری به دلیل وجود یک اقتصاد نفتی و تکیه صرف بر درآمدهای این بخش، هیچ‌گاه برای توسعه و رشد زیرساخت‌ها در دیگر بخش‌ها برنامه‌ریزی نکردیم و در نهایت امروز از نظر زیرساختی با نواقص و کمبودهای گسترده‌ای مواجه هستیم.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران تاکید کرد: اگر از گذشته با استفاده از منابع نفت، پروژه‌های عمرانی و زیرساخت‌های اقتصادی را آماده کرده بودیم، امروز تا این حد سطح درآمدهای کشور تحت تاثیر تحریم‌ها کاهش پیدا نمی‌کرد و می‌توانستیم به کمک صادرات غیرنفتی، درآمدهای خود را حفظ کنیم.
رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران در ادامه به مشکلات نرم‌افزاری در اقتصاد اشاره کرد و به پایگاه خبری اتاق ایران گفت: تصمیم‌گیری درباره مسائل اقتصادی در تمام بخش‌ها و قوای حاکمیتی توسط افرادی صورت می‌گیرد که حتی یک فعالیت اقتصادی نداشته‌اند. چطور می‌توان انتظار داشت که برنامه‌ریزی این افراد راهگشا باشد و اقتصاد را به سمت توسعه سوق دهد؟ برای اقتصاد افرادی تصمیم می‌گیرند که تجربه‌ای در این حوزه ندارند. داشتن دانش و حسن‌نیت برای اتخاذ تصمیم کارشناسی کافی نیست.
به باور او، باید تجربه بخش خصوصی واقعی را چاشنی دانش تئوری و حسن‌نیت موجود کنیم تا بهترین تصمیم ممکن به دست آید.
موانع اصلی جهش صادرات
در این رابطه همچنین رییس اتاق بازرگانی استان کرمانشاه، قوانین و مقررات دست و پاگیر که طی سه سال اخیر برای حوزه صادرات و تجارت بیشتر از سایر بخش‌ها بوده را یکی از موانع اصلی جهش صادرات دانست و عنوان کرد: سختی این قوانین به حدی بود که امروز بسیاری از صادرکنندگان ما را گرفتار کرده است.کیوان کاشفی اظهار کرد: نداشتن آمار و اطلاعات دقیق و هماهنگ بین دستگاه‌ها درباره ایجاد تعادل بین میزان کالاهای مورد نیاز بازار داخل و کالاهای صادراتی نیز دیگر عامل مهم مانع جهش صادرات است.
عضو هیات رییسه اتاق ایران با بیان اینکه این شرایط همواره برای بسیاری از کالاها وجود دارد، گفت: اینکه کالا برای صادرات داریم اما این عدم تعادل در تنظیم بازار مانند غل و زنجیر دست و پای صادرات را بسته بسیار دردناک است.
کاشفی خاطرنشان کرد: سومین عامل نیز توزیع رانت‌گونه ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کالا است که از سمت دیگر صادرات کالاهایی که از یارانه این ارز برای مواد اولیه استفاده کردند را دچار محدودیت کرده است.
او تاکید کرد: مجموع این مشکلات نه‌تنها مانع جهش صادرات شده بلکه صادرکنندگان را با چالش‌های جدی مواجه کرده به‌گونه‌ای که یک صادرکننده برتر امروز ممکن است فردا گرفتار دستگاه‌های نظارتی و تعزیرات باشد.
عضو هیات رییسه اتاق ایران با بیان اینکه به دلیل این مشکلات صادرکنندگان نه‌تنها نمی‌توانند ۹ درصد مالیات بر ارزش‌افزوده خود را پس بگیرند بلکه از نرخ صفر مالیاتی هم بی‌بهره می‌شوند، یادآور شد: مجموع این دو معادل ۳۴ درصد مالیات است که هرگونه صادرات را از نظر اقتصادی توجیه‌ناپذیر می‌کند.