به دلایلی همچون عدم‌برقراری روابط بانکی، نداشتن پیمان‌های تجاری و توجه بیش از حد به بازار داخلی، شاهد از دست رفتن ۱۷ میلیارد دلار بازار صادراتی طی پنج سال گذشته هستیم.
این در حالی است که حدود هفت میلیارد دلار از این بازار فقط در سال ۹۹ از دست رفته که عدد بسیار بزرگ و بااهمیتی است. البته در این راستا می‌توان به تبعات ناشی از شیوع کرونا در دنیا اشاره کرد اما واقعیت این است که تجارت خارجی ایران پیش از شیوع کرونا نیز اوضاع چندان مناسبی نداشت چرا که هنوز یک فرماندهی واحد در این بخش وجود ندارد و شاید به همین دلیل است که صادرات طی سال‌های اخیر با افت قابل‌توجهی روبه‌رو شده است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، در این خصوص رییس سابق سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه در مورد توانمندسازی بنگاه‌ها هم ضعیف عمل کرده‌ایم، اعلام می‌کند که از میان حدودا ۱۲ هزار شرکت حقوقی و فرد حقیقی که صادرات می‌کنند، فقط حدود ۴۵۰ شرکت صادراتی هستند که ۹۰ صادرات را در اختیار دارند و این رقم بسیار کم است. باید این موضوع را در دستور کار قرار دهیم که تعداد این شرکت‌ها را سالانه به بیش از یک‌هزار شرکت افزایش دهیم که مستلزم یک برنامهریزی دقیق از سوی متولیان امر است.
محمدرضا مودودی در مورد وضعیت تجاری کشور اظهار کرد: شرایط امروز بسیار خاص است، تجربه تلخی را با تحریم‌های اخیر و شیوع کرونا در بخش تجارت خارجی داشتیم که منجر به افت شدید آمارها در سال‌های اخیر به خصوص در صادرات شد و شاهد آن هستیم که در طول پنج سال گذشته در حدود ۱۷ میلیارد دلار از بازار خود را از دست داده‌ایم و حدود هفت میلیارد دلار آن فقط مربوط به سال ۹۹ بوده که عدد بسیار بزرگ و با اهمیتی است.
افت تجارت کاملا محسوس بود
مودودی همچنین در مورد افزایش ۴۸ درصدی صادرات در دو ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته گفت: سال گذشته و مخصوصا دو ماه ابتدایی سال قبل به علت شیوع بیماری کرونا در دنیا شرایط تجارت خارجی بسیار خاص بود؛ به‌طوری که تمام مرزها بسته و تجارت خارجی نه‌تنها بین ایران و سایر کشورها بلکه میان اغلب کشورهای دنیا متوقف بود و تبادل کالایی بین کشورها محدود به کالاهای بسیار خاص و ضروری شده بود.
سرپرست سابق سازمان توسعه تجارت ایران افزود: بنابراین تجارت خارجی کشور و متعاقب آن صادرات در سال ۹۹ متاثر از این محدودیت‌ها نسبت به سال ۹۸ دچار افت شدید شد و حتی در مورد بازارهایی مثل عراق و افغانستان نیز افت تجارت کاملا محسوس بود.
وی افزود: اگر دولت آینده می‌خواهد در ایجاد اشتغال و توسعه درآمد ارزی تجربه موفقی کسب کند باید در این بخش سرمایه‌گذاری، مدیریت و برنامهریزی جدی داشته باشد. بخش زیادی از بازاری که در تحریم از دست دادیم به علت عدم برقراری روابط بانکی و نداشتن پیمان‌های تجاری و توجه بیش از حد به بازار داخلی بوده است.
مودودی تصریح کرد: با یک نگاه منطقی، بخش صادرات نفتی و غیرنفتی ما تنها منابع ارزی کشور است که قادر به گرداندن چرخ‌های تولیدی و تجاری داخلی است و لذا در هر دو بخش باید به صورت جدی برنامهریزی و هدف‌گذاری کرد. البته در بخش نفت، ما یک وزارتخانه بزرگ با اختیارات و امکانات زیاد داریم که تمرکز بالایی هم از سوی حاکمیت متوجه آن است و همه تلاش‌ها هم برای تسهیل تجارت نفتی و برگشت ارز حاصل از صادرات آن است ولی در مورد صادرات غیرنفتی مسائل پیچیده‌تر است.
تجارت خارجی بزرگترین قربانی
وی با انتقاد از نبود تمرکز در فرماندهی و تصمیم‌گیری تجارت غیرنفتی گفت: متاسفانه ما یک فرماندهی واحد در بخش تجارت خارجی نداریم. تجربه چهار سال گذشته نشان داد که حتی در وزارت صمت هم که به هرحال متولی اصلی تجارت خارجی کشور است چندان به این مساله اهمیت داده نشده و شاید بتوان گفت بزرگترین قربانی ادغام وزارت بازرگانی و وزارت صنایع و معادن، تجارت خارجی بوده است.
مودودی ابراز امیدواری کرد: دولت آینده بتواند یک فرماندهی واحد را ایجاد کرده و فضای تجارت خارجی را تسهیل و به شیوه هوشمندانه‌تری مدیریت کند.این کارشناس اقتصاد بازرگانی با تاکید بر اهمیت تنوع کالاهای صادراتی بیان کرد: گرچه ظرفیت تولیدی زیادی در داخل کشور داریم اما این به معنای ظرفیت صادراتی مستعد نیست. دولت آینده باید به طور جدی روی تولیدات در مقیاس صادراتی و تنوع‌سازی در محصولات و افزایش توان رقابت‌پذیری آنها کار کند. ما از میان هشت هزار کد HF هشت‌رقمی که در دنیا صادر می‌شوند، فقط حدود ۵۰۰ قلم کالا داریم که ۹۰ درصد از اقلام سبد صادراتی ما را تشکیل می‌دهند که این رقم بسیار محدود و آسیب‌پذیر است.
سیاست‌های غلط ارزی
وی افزود: شاید یکی از بزرگترین موانع ما برای تجارت خارجی کشور سیاست‌های غلط ارزی بوده که باعث شده کارت‌های اجاره‌ای جایگزین شرکت‌های بزرگ واقعی در فعل صادرات شوند که متاسفانه نه تنها برند تجاری ایران را خراب کرده‌اند بلکه مانع شده‌اند که بازار شرکت‌های توانمند ما توسعه پیدا کند و صادرات شفافی داشته باشیم و در عین حال موجب فساد و خروج ارز از کشور شده‌اند. این یک تهدید جدی است که اگر سیاست‌های ارزی کشور سازماندهی و با سیاست‌های تجاری هماهنگ نشوند، در آینده می‌تواند منجر به یک مصیبت تلخ برای اشتغال، سرمایه‌گذاری و توسعه درآمدهای ارزی کشور باشد.
مودودی همچنین تصریح کرد: موفقیت در این موارد به تیم اقتصادی دولتی که شکل می‌گیرد بستگی دارد و اینکه مدیران دستگاه‌های اجرایی چه رویکرد، توان اجرایی و بینش تجاری داشته باشند. ما تجربه این را داشته‌ایم که وقتی مدیران توانمند روی کار آمدند شاهد جهش در حوزه تجارت خارجی بودیم و برعکس، بهترین دوره‌های تاریخی گاهی به دلیل انتخاب نادرست افراد، بی‌نتیجه از دست رفته‌اند.
لذا جدا از تحریم، کرونا و سیاست‌های دشمنان خارجی، باید موضوع مدیریت اجرایی را جدی بگیریم. به هر میزان که مدیران دولت سیزدهم توانمند باشند ما هزینه کمتری برای توسعه خواهیم داد و حتی در این شریط سخت هم می‌توان امیدوار بود که گشایش‌هایی در حوزه تجارت خارجی و گسترش روابط بین‌الملل شکل بگیرد.
تبعات بی‌تفاوتی نسبت به رویداد اکسپو
رییس سابق سازمان توسعه تجارت خاطرنشان کرد: در بزرگترین رویداد جهانی هویت رقابتی ملت‌ها که قرار است به مدت شش ماه از مهرماه تا فروردین در دوبی برگزار شود و این رویداد هر پنج سال یک بار برگزار می‌شود، کشورها با برندی که می‌خواهند مردم دنیا با آنها آشنا شوند با هم رقابت می‌کنند، خود را در پناه گذشته و میراث تاریخی‌شان بازتعریف می‌کنند و به دیگر ملت‌ها تصویری از آینده خود را نشان می‌دهند.
مودودی خاطرنشان کرد: ولی ما در طول دوره‌های گذشته اکسپو، هیچ برنامه‌ای برای این رویداد نداشتیم و نسبت به آن بی‌تفاوت بوده‌ایم و نتیجه این غفلت و اهمیت کمی که به اینچنین رویدادهای جهانی داده‌ایم، از دست رفتن بازارها، تخریب برند ایران و کاهش فضای تعامل سازنده با دنیا بوده است.
وی همچنین با تاکید بر اهمیت و ضرورت پرداختن به فناوری‌های نوین و تکنولوژی‌های پیشرفته بیان کرد: سهم «های‌تک» از سبد صادراتی ما بسیار کم است. افغانستان و عراق که بازارهای اصلی ما هستند اگر به ثبات سیاسی برسند می‌توانند به سرعت کارخانجاتی که تکنولوژی پیچیده‌ای ندارند را در کشور خود ایجاد و فعال کنند و ما را از بازار خود حذف کنند و در این صورت، چشم‌انداز پیچیده‌ای در مورد حجم تجارت خود با این دو کشور در انتظار ما خواهد بود.
وی افزود: اما اگر در موضوع «های‌تک» برنامهریزی دقیق و هدفمندی شود و در صنایع های‌تکی که در آنها حرف برای گفتن داریم تجاری‌سازی، بین‌المللی و سرمایه‌گذاری کنیم و پروژه‌های صادراتی بزرگی مبتنی بر های‌تک تعریف و حمایت شوند، شاید امیدوارم شویم که در ۱۰ سال آینده همچنان بازار رو به رشدی را تجربه می‌کنیم.
مودودی همچنین متذکر شد: جمله معروفی وجود دارد که می‌گوید «علت از بین رفتن تمدن‌ها و فرهنگ‌ها در طول تاریخ این بوده که حکومت‌ها به پرسش‌های نو، پاسخ‌های کهنه داده‌اند.» امیدواریم که دولت سیزدهم بتواند به پرسش‌هایی که از جنس امروزند، پاسخ‌هایی از جنس امروز بدهند و این تنها زمانی امکان دارد که مدیرانی با رویکرد امروزی روی کار بیایند و ما به گذشته و مدیرانی بازنگردیم که آزمون خود را پس داده‌اند و نتوانستند تاثیر مطلوبی روی آینده اقتصادی کشور بگذارند. فقط با مدیران آینده‌نگر، جسور، هوشمند و عملگراست که می‌توان آینده‌ای متفاوت از گذشته را در دولت‌های آتی متصور شد.