کارشناسان اقتصادی در واکنش به سخنان رییس‌جمهور مبنی بر تبدیل مناطق آزاد به سکوهای صادراتی اعلام می‌کنند که مناطق آزاد در حوزه صادرات غیرنفتی عملکرد خوبی نداشتند.
حسن روحانی رییس‌جمهور، روز چهارم مرداد در حاشیه جلسه افتتاح طرح‌های مناطق آزاد با بیان اینکه، دولت مناطق آزاد را به مراکز صادراتی و جذب سرمایه تبدیل کرده است، اعلام کرد که مناطق آزادی که اخیرا تصویب شدند، در آینده نزدیک باید فعال شوند و مانند مناطق آزاد فعلی می‌توانند کشور را در مسیر تعامل سازنده با کشورهای همسایه و کشورهای جهان قرار دهند.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که بنابر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، عملکرد مناطق آزاد ایران طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۸ مناسب نبوده است؛ به طوری که سهم این مناطق از صادرات غیرنفتی کشور تنها حدود یک درصد، از میزان تولید نیز یک درصد، از تعداد واحدهای تولیدی فعال در کشور کمتر از سه درصد، از جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی حدود ۱۰ درصد و از اشتغال‌زایی کل کشور تنها چهار درصد است.
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به این مساله اشاره شده که میزان واردات کالا از طریق مناطق آزاد نیز حدود دو برابر صادرات کالا از این مناطق به خارج از کشور در طول دوره مذکور بوده است. همچنین وسعت مناطق آزاد بیش از سه برابر وسعت شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور بوده، اما میزان اشتغال در شهرک‌های صنعتی بیش از سه برابر اشتغال در مناطق آزاد کشور است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، در همین خصوص وحید شقاقی‌شهری، کارشناس اقتصادی با اشاره به عملکرد منفی مناطق آزاد در صادرات کالا گفت: متاسفانه در صادرات غیرنفتی این مناطق عملکرد خوبی نداشتند و عملا به سکویی برای واردات غیر رسمی و قاچاق تبدیل شده‌اند، این در حالی است که هدف از تشکیل این مناطق توسعه صادرات کالا بوده است.
وی افزود: قانون مناطق آزاد در سال ۱۳۷۱ با ایجاد سه منطقه قشم، کیش و چابهار در کشور تصویب شد و به مرور زمان تعداد و گستره این مناطق به دلیل منافع بسیاری زیادی که برای برخی از گروه‌ها به دنبال داشت، به تدریج افزایش یافت.
شقاقی با بیان اینکه در شرایط فعلی ایجاد مناطق آزاد جدید هزینه بسیاری نسبت به منافع آن دارد و تصویب آنها به صلاح کشور نیست، افزود: هدف از تشکیل مناطق آزاد در اکثر کشورهای جهان، افزایش صادرات و صادرات مجدد، جذب تکنولوژی و سرمایه‌های خارجی و نیز جذب گردشگر است که تجربه ۳۰ ساله تشکیل این مناطق در ایران نشان می‌دهد که مناطق آزاد در کشور همواره خلاف این اهداف عمل کرده‌اند.این کارشناس اقتصادی با اشاره به تاسیس شرکت‌های صوری در مناطق آزاد به قصد دورزدن قوانین مالیاتی گفت: متاسفانه دولت و نمایندگان مجلس در دوره‌های گوناگون به دنبال افزایش مناطق آزاد در کشور بوده و توجهی به عملکرد نامناسب این مناطق نداشته‌اند.
این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی ادامه داد: کالاها از کشورهای همجوار به مناطق آزاد قاچاق و از آن‌جا نیز به راحتی به سرزمین اصلی منتقل می‌شوند. همچنین بعضا برخی از کالاهای داخلی نیز که در خارج از کشور دارای ارزش قابل توجهی است، از روزنه مناطق آزاد به سایر کشورها قاچاق می‌شود.وی با انتقاد از وضعیت نامناسب مناطق آزاد در کشور به مهر گفت: انبارداری غیراستاندارد، وجود سکوهای باری غیراصولی، وضعیت نامناسب جاده‌ای و فرودگاهی و همچنین عدم بهره‌مندی کافی این مناطق از زیرساخت‌های فناوری باعث شده است تا عملکرد مناطق آزاد کاملا خلاف انتظارات باشد.
شقاقی همچنین با بیان اینکه ایجاد منطقه آزاد الزامات و پیش‌نیازهای گوناگونی دارد، گفت: در صورت عدم تامین این پیش‌نیازها، اهداف پیش‌بینی شده برای این مناطق آزاد محقق نخواهد شد و متاسفانه در طول ۳۰ سال اخیر این الزامات نظیر زیرساخت‌های فناوری، حمل‌ونقل و ترانزیت و نیز زیرساخت‌های آب و برق و بسیاری از الزامات دیگر به درستی تحقق نیافته است و مناطق آزاد به اهداف پیش‌بینی شده دست پیدا نکرده‌اند.