کرونا، کاهش توان خرید و افت صادرات، بازار فرش را به رکود مطلق فرو برده‌است.
فرش را قدیمی‌ها مهم‌ترین کالای خانگی می‌دانستند و معتقد بودند خانه بدون فرش سرد است. اگرچه این روزها این اعتقاد به پررنگی قدیم نیست و فرش در بسیاری از خانه‌ها از کالایی مصرفی به کالایی تزئینی تبدیل شده و روزبه‌روز کوچک‌تر می‌شود، اما هنوز هم خانه ایرانی بدون فرش چیزی کم دارد. با این همه، بازار فرش این روزها حال و روز چندان خوبی ندارد و هم خریدار ناراضی است و هم فروشنده.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از همشهری، مناطقی در تهران اصطلاحا بورس فروش فرش هستند؛ بازار بزرگ تهران، مولوی، میدان هفت‌تیر، خیابان‌های سهروردی و ولیعصر، ستارخان، ۱۶ متری امیری و میدان امام‌حسین(ع) مناطقی هستند که تجمع واحدهای صنفی فرش‌فروشی و طبیعتا مراجعه خریداران به آنها بیشتر است، اما این روزها در این فروشگاه‌ها هم رفت‌وآمد زیاد نیست.
آماری که واحدهای صنفی از کاهش فروش خود ارائه می‌دهند، بیش از رقمی است که مسئولان صنفی اعلام میکنند. مدیر یکی از فروشگاه‌های فرش در منطقه ستارخان، فروش امسال خود را نزدیک به نصف سال گذشته و یک‌سوم سال۹۸ اعلام می‌کند و میگوید با توجه به شرایط اقتصادی به تغییر شرایط دست‌کم طی امسال امیدی ندارد.
او میگوید: فعلا که فصل عروسی نیست و انتظار زیادی از بازار نمی‌توان داشت اما با اینکه فرهنگ خرید و تعویض فرش در یکی‌دو دهه اخیر بیشتر جا‌افتاده و مردم زودتر از قبل فرش‌هایشان را تعویض میکنند و به‌رغم اینکه قیمت فرش به اندازه دیگر کالاها افزایش نداشته، هم‌اکنون شرایط بازار خوب نیست و فروش بسیار پایین‌تر از حد انتظار است و این دلیلی ندارد جز وضعیت نامناسب اقتصادی بسیاری از اقشار.
بازار در رکود و انتظار
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش ماشینی تهران درباره وضع بازار فرش میگوید: «فروش نسبت به سال گذشته۳۰ درصد افت کرده، کرونا و شرایط اقتصادی، هم تولید فرش را تحت‌تأثیر قرار داده و هم فروش فرش را.»
محمدهادی کمالیان، بازار کنونی را راکد توصیف می‌کند و می‌افزاید: «بخشی از این رکود ناشی از کروناست و بخشی متاثر از اینکه مردم بلاتکلیفند و منتظر نشسته‌اند که ببینند با تصمیم‌‌گیری‌های دولت جدید در عرصه‌های مختلف آیا دلار پایین می‌آید یا خیر و شرایط اقتصادی به چه صورت خواهد شد.»
بعضی واحدهای صنفی هیچ فروشی ندارند
افت فروش در بازار فرش محسوس است. بیشتر مغازه‌ها از مشتری خالی است و بیشتر مراجعه‌کنندگان بدون قرارداد خرید، فروشگاه را ترک میکنند.
کمالیان شرایط فروشگاه‌های کوچک را بدتر می‌داند و میگوید: هایپرها با تکیه بر تبلیغات گسترده، ارائه تخفیف و برقراری شرایط ویژه برای خرید، در مقایسه با واحدهای صنفی جزء شرایط بهتری دارند اما واحدهای صنفی کوچک فروش بسیار کمی دارند و بسیاری از فرش‌فروشی‌ها ممکن است در طول یک روز یا یک هفته هیچ فروشی نداشته باشند.
به‌گفته او، افت فروش در بازار فرش به‌ویژه در یکی دو‌ماه اخیر بیشتر بود و تعطیلات دوباره‌ای که به‌دلیل شرایط کرونا به بازارها تحمیل شد در کنار قرار‌گرفتن در ماه‌های محرم و صفر و کاهش عروسی‌ها و خرید جهیزیه باعث شد رکود در بازار فرش تشدید شود.
قیمت بالاست، حتی برای ماشینی‌ها
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش ماشینی معتقد است: به‌دلیل تولید بالا و اشباع بازار، قیمت فرش در مقایسه با دیگر کالاها به‌ویژه لوازم خانگی رشد کمی در 2سال اخیر داشته است. کمالیان میگوید: «فرشی که قرار است بیش از ۱۰سال برای مصرف‌کننده کار کند، در مقایسه با اقلام مصرفی، کف رشد قیمت را داشته، درحالی‌که قیمت مواداولیه بسیار بالا رفته است.»
به‌گفته او هم‌اکنون کف و سقف قیمت برای یک تخته فرش ماشینی ۶ متری بین ۶۰۰هزار تومان تا ۴ میلیون تومان، فرش ۹ متری بین یک میلیون تا ۶میلیون تومان و فرش ۱۲متری بین یک میلیون و ۲۰۰ هزار تا ۸میلیون تومان است.
شاید از دید تولیدکننده و فروشنده قیمت فرش چندان بالا نرفته باشد اما بسیاری از خریداران، از پس قیمت‌های کنونی هم برنمی‌آیند. در فروشگاهی دیگر از همین منطقه، زوجی که برای خرید فرش اتاق نوزادشان مراجعه کرده‌اند، معتقدند قیمت‌‌ها از آنچه انتظار داشته‌اند بالاتر است. آنها دنبال فرشی پسرانه در ابعاد کوچک هستند و براساس اطلاعاتی که در فضای مجازی و فروشگاه‌های آنلاین کسب کرده‌اند، چیزی در حد ۵۰۰ تا ۶۰۰هزار تومان برای خرید فرش کنار گذاشته‌اند اما حالا با قیمت‌هایی نزدیک به یک‌میلیون تومان مواجه شده‌اند.
فرش‌های افغانی در بازار فرش دستباف
قیمت بالای فرش دستباف باعث شده بازار این نوع فرش به‌ویژه در سال‌های اخیر مشتری‌های خاص داشته باشد و تولیدکنندگان و فروشندگان این نوع فرش بیشتر روی صادرات این کالا متمرکز باشند. فرش دستباف، معروف‌ترین کالای صادراتی ایران محسوب می‌شود و به‌دلیل ارزش بالای هنری، از آوازه بلند و مشتری‌های ثابت جهانی برخوردار است.
با این حال طی 3سال گذشته حال و روز بازار این فرش هم چندان جالب نبوده و نه‌تنها صادرات این کالا کاهش یافته و بخشی از بازار جهانی را به رقبا واگذار کرده بلکه حالا پای رقبا به بازار داخلی هم باز شده است.
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تهران درباره حضور فرش‌های افغان و تاجیک در بازار فرش دستباف، میگوید: قاچاق فرش افغان به کشور با توجه به وضعیت اخیر ایجاد شده در افغانستان تشدید شده اما پیش از آن هم متأسفانه راه قاچاق باز بود و این فرش‌ها به‌راحتی و به‌طور عمده در مشهد فروخته می‌شد. بعضی از تجار نیز این فرش‌ها را در مشهد خریداری میکنند و به بازار دیگر شهرهای کشور ازجمله تهران وارد میکنند.
سیدمجتبی عراقچی با اشاره به لطمه بسیار شدید این فرش‌های ارزان‌قیمت به فرش دستباف ایران، میگوید: ۸۰ درصد قیمت هر فرش مزد کارگر است و کارگر و بافنده در کشورهای رقیب ما مثل هند، پاکستان و افغانستان بسیار ارزان‌تر است، به‌طوری‌که بسیاری از کارگران در ازای دریافت یک وعده غذا از صبح تا شب فرش می‌بافند و به همین دلیل قیمت تمام‌شده این فرش‌ها بسیار پایین‌تر از فرش ایرانی است. این موضوع به بازار فرش تجاری ایران چه در عرصه بین‌المللی و چه در داخل کشور صدمه زیادی وارد کرده است.
لطمه افت صادرات به بازار داخلی
بازار داخلی فرش دستباف سال‌‌هاست که انتظار تجار را برآورده نمی‌کند و تمرکز در این هنر-صنعت بر صادرات است اما به‌گفته رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف افت صادرات در 2سال اخیر رکود بازار داخلی را هم تشدید کرده است. به‌گفته این مقام صنفی، صادرات فرش در سال ۹۹ در مقایسه با سال پیش از آن به یک‌پنجم رسید و افت صادرات کماکان ادامه دارد که این کاهش صادرات به فروش داخلی هم لطمه زده است. بیش از ۹۵درصد فرش‌های دستباف تولیدی کشور صادر می‌شوند و این صادرات، فرش‌های مصرفی دست دوم خانگی را نیز شامل می‌شود. اما افت صادرات به واسطه مشکلات تحریم و جابه‌جایی پول به‌قدری است که این فرش‌ها روی دست خریداران مانده و طبیعتا وقتی خریدی نباشد، تولید هم کاهش می‌‌یابد و بازار فرش بیشتر و بیشتر به رکود می‌رود.
فروش تنها 2 فرش در ماه
بازار فرش دستباف به‌دلیل قیمت بالا، مشتری کمتری هم دارد اما به‌نظر می‌رسد شرایط هیچ‌وقت به بدی امروز نبوده است. میانگین قیمت هر متر فرش دستباف هم‌اکنون از ۲.۵میلیون به بالاست و یک فرش کوچک 3متری حداقل ۷.۵میلیون تومان قیمت دارد؛ بهایی که این روزها کمتر کسی از عهده پرداختش بر‌می‌آید.
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف معتقد است در شرایط اقتصادی کنونی فرش دستباف کلا از سبد مصرف خارج شده و مصرف‌کنندگان تنها تلاش میکنند مایحتاج اولیه و ضروری خود را تهیه کنند. به‌گفته وی، فروش به قدری پایین آمده که فروشندگان بازار در بهترین شرایط یک یا 2فرش در ماه می‌فروشند.
افزایش فروش آنلاین فرش
بیشتر فروشگاه‌های فرش با توجه به تعطیلی‌ها و شرایط نیمه‌قرنطینه در دوران کرونا به‌طور جدی فروش آنلاین را در دستور کار خود قرار داده‌اند. مدیر فروش یکی از فروشگاه‌های آنلاین فرش وضعیت فروش را «خوب اما نه در حد انتظار» توصیف می‌کند. او معتقد است: برای فروش آنلاین کالایی مثل فرش تضمین‌ها و شرایط خاصی باید رعایت شود که باعث می‌شود فروش به اندازه دیگر کسب‌وکارها موفقیت‌آمیز نباشد.
با این حال به‌گفته او، فروشگاه‌های آنلاین با تنوع‌سازی، تحویل صفر تا صد و بازکردن و پهن‌کردن فرش در مقصد، ارائه طرح‌های تعویض طرح و رنگ و حتی پس‌گرفتن فرش با کسر درصدی از هزینه، تا حد زیادی توانسته‌اند اعتمادسازی کنند و گرایش به خرید غیرحضوری فرش نیز همچون دیگر کالاها در دوران کرونا بیشتر شده است.