تاکنون به تفاوت میان سه لیف نساجی که امروزه بسیار محبوب شده اند یعنی ویسکوز، مودال و لایوسل و یا تنسل توجه کرده اید؟
ترجمه: آزاده موحد
به گزارش سرویس اطلاع‌رسانی نساجی امروز، به نظر می رسد به هر سه این الیاف تنها یک برچسب زده می شود: پایدار. ما تلاش کرده ایم تا جزییات آن ها را اندکی بیشتر آشکار کنیم. این سه لیف حتی اگر از ماده اولیه طبیعی مشابه یعنی چوب تهیه شده باشند و یکسان به نظر می رسند اما در واقع با هم تفاوت هایی دارند.
الیاف ویسکوز، مودال و لایوسل با وجود این که دارای منابع کاملا طبیعی، تجدیدپذیر و زیست تجزیه پذیر هستند، همگی در دسته الیاف سلولزی احیاشده قرار می گیرند. حتی در بعضی موارد به آن ها الیاف نیمه مصنوعی نیز گفته می شود. الیاف ویسکوز که به آن ریون هم می گویند، از تبدیل سلولز به دست آمده از پالپ چوب به الیاف از طریق یک فرایند شیمیایی سنگین تهیه می شوند.
این روش اغلب باعث ایجاد انتشارات سمی و آلودگی شده که دارای اثرات منفی بر سلامت افراد حاضر در فرایند تولید الیاف و همچنین محیط زیست است. هرچند که می توان این لیف را به روش بهتری تولید کرد برای مثال ویسکوز لنزینگ که گفته می شود در مقایسه با ویسکوز معمولی تا 50 درصد انتشارات کمتری دارد اما باز هم در کل ویسکوز انتخاب خوبی به شمار نمی رود.
ویسکوز به طور متداول از چوب تهیه می شود اما می توان آن را از گیاه بامبو نیز استخراج کرد؛ بامبو گیاهی با رشد سریع است که نیازی به آفت کش ها، علف کش ها و آبیاری ندارد و در نتیجه دوستدار محیط زیست است. اما این موضوع همیشه هم واقعیت ندارد.
هرچند که در بیشتر مواقع تمامی منسوجات تهیه شده از بامبو دوستدار محیط زیست قلمداد می شوند اما واقعیت این است که برای بیشتر منسوجات تهیه شده از ویسکوز بامبو این تعریف درست نیست. پس در اینجا شاهد هشدار سبزشویی هستیم(سبزشویی واژه ای‌ست که به دورویی انسان های به ظاهر دوستدار محیط زیست اشاره دارد به این صورت که با نام حمایت از محیط زیست به محیط زیست صدمه می زنند-ویکی‌پدیا).
الیاف مودال در حال حاضر عمدتا از درختان راش تهیه می شوند. هرچند که فرایند تولید این الیاف بسیار شبیه ویسکوز است اما خصوصیات آن اندکی با ویسکوز متفاوت می باشد. مودال در مقایسه با ویسکوز دارای دوام و انعطاف پذیری بیشتری بوده و استحکام آن در حالت تر بالاتر است که شستشوی آن را ساده تر می کند چون الیاف شکل خود را حفظ می نمایند.
امروزه بخش اعظم الیاف مودال موجود در بازار توسط کمپانی لنزینگ تولید می شود؛ لنزینگ یک کمپانی اتریشی است که در زمینه تولید مواد اولیه نوآورانه از پالپ چوب و به روشی زیست سازگار تخصص دارد. الیاف مودال تنسل کمپانی لنزینگ(تنسل یک برند است) با الیاف زیستی مورد تایید و طی یک فرایند زیست سازگار تولید می شوند و نتیجه محصولی زیست تجزیه پذیر و قابل تبدیل به کمپوست می باشند. برای تولید الیاف لایوسل تنسل لنزینگ نیز اصول مشابهی به کار گرفته می شود و در نتیجه هر دوی این الیاف انتخاب خوبی به شمار می روند.
لایوسل الیافی بر پایه چوب است که با استفاده از روش های مدرن که در مقایسه با روش تولید ویسکوز نیازمند مصرف انرژی کمتری هستند، تولید می شود. به گزارش سرویس اطلاع‌رسانی نساجی امروز، در این روش ها مواد شیمیایی مورد استفاده دارای سمیت کمتری بوده و طی یک فرایند حلقه بسته قابل بازیافت می باشند. این یک تفاوت مهم و اساسی میان لایوسل و دو لیف دیگر است که باعث می شود لایوسل در میان این سه لیف بیشتر از همه دوستدار محیط زیست باشد. کمپانی لنزینگ آب و حداقل 99 درصد مواد شیمیایی مورد استفاده در فرایند تولید لایوسل تنسل را بازیابی می کند.
با این وجود همان طور که طبیعی، تجدیدپذیر و زیست تجزیه پذیر بودن ماده اولیه خام مهم است، درخت هایی که از چوب آن ها برای تهیه الیاف استفاده می شود نیز از اهمیت زیادی برخوردارند. این درخت ها باید از جنگل های مورد تایید و با مدیریت پایدار باشند. جنگل زدایی یک معضل جهانی است به ویژه در مورد جنگل های بارانی که درختان آن ها به قصد کشت بامبو، نخل یا اکالیپتوس و یا دامپروری ریشه کن می شوند. جنگل زدایی یا ریشه کن کردن درختان بدون احیای جنگل بر حیات وحش، اکوسیستم، الگوهای آب و هوایی و شرایط اقلیمی تاثیر می گذارد و باعث آسیب به زیستگاه ها، از بین رفتن تنوع زیستی، خشکسالی و گرمایش جهانی می شود.
در تولید ویسکوز به روش متداول منابع چوبی قابل ردیابی نیست که یکی از دلایل اجتناب از تولید این الیاف به شمار می رود. کمپانی لنزینگ می گوید پالپ و چوب مورد استفاده آن ها از جنگل های طبیعی و دارای مدیریت پایدار تامین می شود و برای تمامی الیاف تنسل لنزینگ در صورت درخواست تاییدیه FSC(شورای نظارت بر جنگل) و PEFC(برنامه تایید مجوز جنگل) ارایه می شود البته در صورت درخواست و نه به صورت پیش فرض. پس دوباره این سوال پیش می آید که از کجا متوجه شویم که محصولی واقعا خوب است.
این که مواد اولیه خام مورد استفاده در لباس های ما از منابع پایدار به دست آمده باشند کافی نیست. در این رابطه باید کل فرایند بافندگی نخ و تبدیل آن به پارچه، رنگرزی و تولید لباس که معمولا نیازمند مصرف مقادیر زیادی انرژی، آب و مواد شیمیایی می باشد را در نظر گرفت. اگر کل این فرایند اخلاقی و مسولانه نباشد، محصول نهایی هم آن چیزی نیست که بتوان با افتخار در موردش صحبت کرد.
این طور که به نظر می رسد به دردسر افتاده ایم. با این وجود با اندکی تحقیق، مطرح کردن یک سری پرسش و بررسی تاییدیه های قابل اعتماد مانند GOTS(استاندارد جهانی نساجی ارگانیک)، حداقل تلاش خود را برای این که متوجه شویم محصولی پایدار است یا خیر کرده ایم.
با سپاس فراوان از آقای سعید حقیقی جهت ارسال فایل انگلیسی این مقاله