در مذاکرات تجاری میان کشورها برای انعقاد موافقتنامه‌های تجاری آزاد و ترجیحی (در سطوح دو و چندجانبه با هدف آزادسازی کامل تجاری و کاهش سراسری تعرفه‌های واردات)، تعیین فهرست منفی از سوی طرف تجاری امری مرسوم است.
امیر عابدی- رییس کمیسیون صادرات اتاق ایران
در واقع تعیین فهرست منفی به منظور اعطای مجوز خروج برخی از کالاها از شمول حذف سراسری موانع تعرفه‌ای در چارچوب موافقتنامه‌های تجارت آزاد به هر یک از طرف‌های تجاری دیده شده است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، نگرانی طرف‌های تجاری از عدم توان برخی صنایع و محصولات داخلی در رقابت با محصولات مشابه طرف مقابل تجاری و احتمال تعطیلی تولید و از بین رفتن اشتغال آنها به ویژه صنایعی که در سال‌های نزدیک، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در خصوص آنها صورت پذیرفته و همچنین حفظ توان تولید محصولات استراتژیک به ویژه در حوزه کشاورزی و محصولات مرتبط با امنیت غذایی از دلایل تعیین فهرست منفی در توافقات تجارت آزاد است.
بر این اساس کشورها پیش از اقدام به آزادسازی تجاری (حذف تعرفه‌های واردات) در چارچوب موافقتنامه‌ها، توافق می‌کنند که بخشی از خطوط تعرفه‌ای خود را با عنوان کالاهای حساس از شمول حذف موانع تعرفه‌ای در قالب تجارت آزاد و یا کاهش تعرفه‌ها در قالب تجارت ترجیحی خارج کرده و به اصطلاح در فهرست منفی قرار دهند.
موافقتنامه تجارت ترجیحی میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (متشکل از کشورهای روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقیزستان) با پوشش ۳۶۰ قلم کالا از طرف ایران و ۵۰۲ قلم کالا از طرف اوراسیا از آبان ۱۳۹۸ آغاز شد. طبق توافقات، دو طرف تصمیم گرفتند که طی مدت سه سال زمینه‌سازی‌های لازم برای حرکت به سمت موافقتنامه تجارت آزاد صورت گیرد.
بر همین اساس با توجه به نزدیک شدن به پایان سال سوم باید طرف‌ها به بررسی خطوط تعرفه‌ای خود و تعیین فهرست منفی اقدام کنند. به همین دلیل ضروری است که با بررسی دقیق وضعیت مبادلات تجاری ایران و همچنین اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا اقدام به شناسایی و تعیین فهرست کالاهای منفی کنیم. بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد در حال حاضر مبادلات تجاری دو طرف در قالب بیش از پنج هزار کد کالایی مختلف (در سطح شش رقمی استاندارد) HS صورت می‌پذیرد.
مذاکرات تجاری در جزئی‌ترین سطوح طبقه‌بندی کالایی طرف‌های تجاری (هشت رقمی) HS صورت می‌پذیرد، بالطبع لازم است فهرست منفی نیز در همین سطح معرفی شود؛ برای شناسایی فهرست منفی توجه به توان صادراتی کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همچنین نیازهای وارداتی ایران در این کدهای کالایی بسیار اهمیت دارد.
در حال حاضر دو طرف توافق کردند که اقلام در فهرست منفی نباید فراتر از ۲۰ درصد خطوط تعرفه‌ای هشت‌رقمی کشور (شامل بیش از ۸۰۰۰ کد کالای مختلف) باشد. با توجه به امکان قرار گرفتن بیش از ۱۶۰۰ قلم کالا (در سطح کدهای هشت‌رقمی) HS در فهرست منفی ایران، به نظر می‌رسد می‌توان با بررسی‌های کارشناسی دقیق و با لحاظ مزیت‌های صادراتی اعضای اوراسیا به ویژه کشور روسیه، نیازهای وارداتی ایران و همچنین توان رقابتی تولیدات ایران در مقابل محصولات صادراتی اوراسیا، کالاهای رقابت‌پذیر که نیاز به حمایت ندارند را در فهرست کالاها برای اعطای امتیازات تعرفه‌ای قرار داده و مابقی تا سقف حدود ۱۶۰۰ تا ۱۷۰۰ قلم کالا را نیز به عنوان فهرست منفی به طرف اوراسیایی پیشنهاد دهیم.
در ارائه فهرست نهایی منفی ایران ضروری است فهرست منفی پیشنهادی طرف اوراسیایی نیز مورد ملاحظه و بررسی‌های کارشناسی دقیق قرار گیرد. بخش خصوصی نیز باید به دقت فهرست منفی پیشنهادی اوراسیا را مورد بررسی قرار دهد تا محصولاتی که در آنها توان صادراتی بالا برای ایران به بازار اوراسیا وجود دارد، در فهرست منفی آنها قرار نگرفته باشد و با آزادسازی موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای اوراسیا بر واردات این اقلام از ایران، توان صادراتی و فرصت‌های دسترسی ایران به بازار آن کشورها افزایش یابد.
بالطبع در مقابل ایران هم باید در اعطای امتیازات تعرفه‌ای و قرار دادن اقلام کالایی خود در فهرست منفی به گونه‌ای عمل کند که امکان دریافت امتیاز از طرف اوراسیایی را از خود سلب نکند. از این رو به مذاکرات‌کنندگان پیشنهاد می‌شود در مراحل پیشرفت کار، بخش خصوصی را در جریان تصمیمات قرار دهند تا با مشورت و بررسی‌های دقیق‌تر در سطح کالاها بتوانیم منافع تجاری کشور را تقویت کنیم.