سهم محصولات ایرانی در بازار عراق به عنوان کشور همسایه و شریک تجاری ایران در حالی با کاهش قابل توجه روبه‌رو شده است که سهم بازار کالاهای چینی و ترک در این کشور هر روز در حال افزایش است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در پنج ماه ابتدایی امسال، صادرات ایران به عراق به ۳ میلیارد دلار رسید و نسبت به سال گذشته افتی ۶ میلیون دلاری داشت. افت صادرات ایران به این کشور همسایه در حالی است که حجم تجارت ترکیه و عراق از ۲۰ میلیارد دلار عبور کرده است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از دنیای‌اقتصاد طی ماه‌های اخیر تجارت و فعالان اقتصادی مرتبط با عراق بارها نسبت به از دست دادن این بازار صادراتی و کمرنگ شدن نقش ایران در این بازار هشدار داده بودند اما بی‌توجهی متولیان امر به این رخداد باعث شد ترکیه جای پای خود را در این کشور محکم کند و سهم قابل‌توجهی از بازار این کشور را در اختیار گیرد.
بنابراین هرچند تمرکز مسوولان و دولت‌ها به‌ویژه در دوره تحریم‌ها بر صادرات به کشورهای همسایه و منطقه بوده است و صادرات به کشورهای همسایه از اولویت‌های صادراتی اصلی ایران محسوب می‌شود، اما با کاهش صدور کالا به عراق زنگ خطر از دست دادن مهم‌ترین بازار صادراتی همسایه به صدا درآمده است.
در همین خصوص دبیرکل اتاق بازرگانی ایران و عراق با ارائه نسخه افزایش سهم ایران در بازار عراق گفت: سهم ایران در بازار عراق کاهش یافته و به منظور بهبود شرایط باید چند تغییر اساسی در سازوکار تجارت با این کشور صورت گیرد.
جهانبخش سنجابی‌شیرازی اظهار کرد: اگر آمار شش ماهه امسال را بررسی کنیم، تقریبا ۳ میلیارد و ۳۸۲ میلیون دلار به کشور عراق صادرات داشتیم. در مدت مشابه، یعنی در شش ماهه اول سال ۱۴۰۰، میزان صادرات ۳ میلیارد و ۸۴۰ میلیون دلار بوده که کاهش حدودا ۱۲ درصدی را به لحاظ ارزش حجم صادرات نشان می‌دهد.
سنجابی‌شیرازی افزود: اگر آمار یک‌ساله ۱۴۰۰ را بررسی کنیم تقریبا نزدیک به ۹ میلیارد دلار آمار صادرات ما به عراق بوده است. یعنی به طور متوسط در هر ماه ۷۵۰ میلیون دلار به این کشور صادرات داشته‌ایم. در شش ماهه اول امسال اگر میزان صادرات را تقسیم بر شش کنیم متوسط آمار ماهانه ما ۵۶۰ میلیون دلار می‌شود و چیزی در حدود ۱۹۰ میلیون دلار به طور ماهانه نسبت به سال گذشته کاهش ارزش صادراتی داشته‌ایم. در شهریور این نقطه نگران‌کننده‌تر شده است، زیرا در این ماه صادرات به عراق ۴۲۱ میلیون دلار بوده که نشان می‌دهد در شهریور امسال نسبت به شهریور سال گذشته هم کاهش داشته‌ایم.
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق با اشاره به تاثیرگذاری تورم جهانی گفت: نسبت به سال گذشته ارزش بیشتری نسبت به حجم ثابتی از کالا برای واردات پرداخت می‌کنیم که آمار واردات این موضوع را ثابت می‌کند. ارزش کالای وارداتی ما در حدود ۲۲ درصد در هر تن نسبت به سال گذشته افزایش داشته و ما کالا‌ها را گران‌تر خریداری کرده‌ایم. وقتی وزن را وارد این مولفه‌ها می‌کنیم مشخص می‌شود که از نظر وزن کالای صادراتی هم کاهش ۱۵ درصدی داشته‌ایم، اگرچه در ارزش صادرات با رشد مواجه بودیم. این مساله نشان می‌دهد با رشد کاذب ناشی از قیمت‌های جهانی روبه‌رو هستیم.
عراقی‌ها کالای ارزان‌تری دریافت کردند
او در خصوص افزایش سهم ترکیه در بازار کشور عراق گفت: ترکیه طی بیست سال گذشته به جز یکی، دو سال، شریک بالاتری نسبت به ما در بازار عراق بوده است. اگرچه عراق دومین یا سومین شریک تجاری ما بوده، اما ما هیچ‌وقت به رتبه‌ای بالاتر از شریک سوم تجاری عراق دست پیدا نکردیم و همیشه ترکیه شریک اول و دوم بوده است. در سال ۲۰۲۲ با رشد جهشی صادرات ترکیه به عراق و همین‌طور صادرات رو به رشد چین به عراق مواجه بودیم، به طوری که در آمار هفت ماهه اول سال میلادی که تا پایان مرداد ماه را پوشش می‌دهد، چینی‌ها بیش از ۵/۷ میلیارد دلار کالا به عراقی‌ها دادند و ترکیه هم طبق آمار بیش از ۸ میلیارد دلار به عراق صادرات داشته است.
سنجابی‌شیرازی به تشریح دلیل اولویت داشتن محصولات ترکیه برای عراق پرداخت و گفت: وقتی ارزش لیر ترکیه کاهش پیدا می‌کند این یک فرصت برای صادرکنندگان است و تاجران این کشور از افزایش تورم داخلی نهایت بهره‌وری برای افزایش صادرات را بردند. این به آن معناست که عراقی‌ها عملا کالا را نسبت به سنوات قبل ارزان‌تر دریافت کردند. او گفت: همزمان با این داستان ما در کشور با سه موضوع روبه‌رو بودیم. تا قبل از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، صادرات بخش زیادی از کالاهای مورد نیاز عراقی‌ها از کشور ممنوع شده بود. بخش زیادی از کالا‌هایی که ما در نیمه اول سال به عراق صادر می‌کنیم، امسال به دلیل وضعیت کشاورزی مناسب عراقی‌ها دچار ممنوعیت واردات فصلی شد. نکته سوم این است که در فهرست تفکیکی آمار صادرات گاز وارد نشده و در شش ماهه دوم شاهد افزایش ارزش صادراتی خواهیم بود.
تجارت مبتنی بر مرز‌های رسمی کم است
سنجابی‌شیرازی افزود: در نهایت می‌توان رشد سهم بازار چینی‌ها و ترک‌ها را یکی از علل کاهش سهم ایران در بازار عراق دانست. اگرچه ارزش پول ملی ما هم کاهش پیدا کرده، اما قیمت کالای ما در داخل افزایش پیدا کرده و هر چقدر قیمت کالای داخلی ما افزایش پیدا کند، ضریب سودآوری برای تاجر عراقی کاهش پیدا می‌کند و به دنبال منبع دیگری برای تامین کالای مورد نیازش می‌گردد.
به گفته سنجابی‌شیرازی، به منظور بهبود شرایط تجارت با عراق، باید چند تغییر اساسی در سازوکار خود در مورد تجارت با عراق بدهیم. اولین تغییر در بخش زیرساخت‌های تجاری است زیرا نمی‌شود به این شکل ادامه داد. عمده تجارت ما با عراقی‌ها بازارچه‌ای است و کمتر تجارت مبتنی بر مرز‌های رسمی داریم.
او اظهار کرد: از فروش جلوی در کارخانه و تجارت پیله‌وری باید به سمت ایجاد شرکت‌های بزرگ برای تامین و توزیع کالاهای ایرانی در عراق حرکت کنیم و همین‌طور برای تولیدکنندگان بزرگ ایجاد انگیزه کنیم که خودشان صادرکننده باشند. در مرحله بعدی باید به سرعت ظرفیت تولید مشترک و تجارت مشترک را تقویت کنیم و از طریق نشست‌های تجارت مشترک سهم خود را در بازار عراق تثبیت کنیم.