صنعت پوشاک ایران یکی از صنایع پرظرفیت و بااهمیت است که طی چند سال اخیر، ظرفیت‌های بالقوه آن تا حدی بالفعل شده‌اند.
تا پیش از این، کالاهای وارداتی از آسیای جنوب‌شرقی مانند چین، بنگلادش، تایلند و همچنین کشورهایی مانند ترکیه، سلطه بر بازار پوشاک ایران داشتند، اما طی چند سال اخیر، با اعمال سیاست‌گذاری‌های متعدد و ایجاد ممنوعیت برای واردات، تولیدکنندگان داخلی توانستند حضور خود در بازار را پررنگ‌تر کنند؛ صنعت پوشاک ایران تا جایی رشد کرده که علاوه بر پاسخگویی به نیاز داخلی، توانست به بازارهای صادراتی راه یابد. چندی پیش، محمدمهدی برادران، معاون صنایع عمومی وزارت صنعت، معدن و تجارت، از رشد ۱۲ درصدی وزنی صادرات پوشاک طی ۶ ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر داد، اما هنوز تولید و بازار این صنعت، با چالش‌ها و دست‌اندازهای زیادی همراه است و تولیدکنندگان از کمبود مواد اولیه مناسب، نبود تجهیزات متنوع، مشکلات مالی و کمبود نقدینگی گلایه دارند.
صمت در این گزارش، به بهانه شروع فصل سرد و افزایش تقاضا برای پوشاک مناسب این فصل، با فعالان و صنعتگران حوزه پوشاک درباره رونق بازار لباس‌های زمستانی و به‌طورکلی شرایط فعلی صنعت پوشاک به‌گفت‌وگو پرداخته است.
میراسماعیل صدیق، رئیس اتحادیه فروشندگان پوشاک کرج در گفت‌وگو با صمت، ابتدا به تشریح وضعیت بازار پوشاک پرداخت و گفت: بازار فعلی شرایط مناسبی داشته و به‌دلیل آغاز فصل سرد، فروش پوشاک زمستانی از رونق خوبی برخوردار است.
نه‌تنها بازار، بلکه تولید نیز وضعیت به‌نسبت مطلوبی داشته و رشد کیفی و کمی تولید را در چند سال اخیر شاهد بوده‌ایم. دلیل اصلی این اتفاق را می‌توان وجود محددیت برای واردات پوشاک معرفی کرد؛ حدود ۲ سال قبل، واردات لباس در حجم‌های بزرگ به‌طورکامل ممنوع شد و ثبت سفارشی از آن زمان به‌صورت‌رسمی انجام نشد، بنابراین هیچ فردی نمی‌تواند از مبادی رسمی به‌طور قانونی، تعداد زیادی پوشاک وارد کند و همین مسئله منجر به توانمندسازی تولیدکنندگان داخلی شده است.
وی ادامه داد: در حال حاضر تولیدات ایرانی سهم زیادی از بازار را به خود اختصاص داده‌اند و در انواع پوشاک فصل مانند بافت، کت و... شرایط مناسبی داریم. با این وجود، در برخی تولیدات مانند بارانی و کاپشن‌های زمستانی، ضعف‌هایی وجود دارد و تولیدات داخلی نمی‌توانند پاسخگوی نیاز بازار باشند. با نگاهی به شرایط فعلی بازار درمی‌یابیم که این دسته از لباس‌ها، به کشور قاچاق و از سایر کشورها با روش‌های مختلف وارد می‌شوند.
صدیق در ادامه به وجود کالای قاچاق در بازار اذعان کرد و در این‌باره توضیح داد: واردات لباس براساس قانون ممنوع است، اما واردات چمدانی، مسافری، سفارش به تعداد محدود و خرید از کشورهایی مانند ترکیه باعث شده تا شاهد وجود پوشاک خارجی در بازار باشیم.
تولیدات ایرانی در بخش‌های مختلف حرفی برای گفتن دارند، اما تنها در تعداد محدودی از لباس‌های زمستانی مانند کاپشن و تولیداتی که نیاز به پارچه شمعی دارند، اقدامات مناسبی انجام نگرفته است. دلیل اصلی این موضوع هم، کمبود مواد اولیه موردنیاز و پارچه برای تولید این نوع از پوشاک است. این فعال حوزه پوشاک خاطرنشان کرد: به‌طورکلی صنعت پوشاک کشور از کمبود ماده اولیه رنج می‌برد و همین موضوع تولید را محدود کرده است.
از سویی دیگر، نیاز بازار فرصت را برای قاچاق و واردات کالاهای خارجی به شیوه‌های متعدد فراهم کرده و در نهایت تولید داخلی از این وقایع آسیب خواهد دید. اگر خواهان رشد و توسعه تولیدات داخلی هستیم، باید ضمن توجه به مشکلات، راهکارهای مناسب برای رفع آنها را در نظر داشته باشیم. دولت باید نسبت به معضل کمبود مواد اولیه صنعت پوشاک آگاه باشد و با واردات، این نیاز را تامین کند.
صدیق تاکید کرد: وارداتی که در نهایت منجر به تولید کالایی با ارزش‌افزوده بالا شود، اقدامی مناسب است. دولت با واردات مواد اولیه موردنیاز و رفع کمبودهای فعلی در کشور، می‌تواند ضمن توسعه صنایع پوشاک، زمینه را برای رشد درآمدزایی و حتی افزایش صادرات مهیا کند. در چنین شرایطی، ارزآوری حاصل از اقدامات انجام‌شده، به‌اندازه‌ای خواهند بود که واردات مواد اولیه را توجیه کند.
صدیق به فرصت‌های بالقوه صادرات پوشاک ایران اشاره کرد. این فعال صنعت پوشاک معتقد است: ایران می‌تواند با برنامه‌ریزی‌های مناسب، ارزآوری جدی از صادرات لباس و سایر کالاهای وابسته به آن داشته باشد. صدیق در این‌باره تصریح کرد: همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد، صنعت پوشاک ایران در بسیاری از حوزه‌ها و تولیدات توانمند شده و حتی کشورهای همسایه نیز طی این مدت، خواهان کالاهای ایرانی شده‌اند. در شرایط فعلی، می‌توان صنعت پوشاک را طوری توسعه داد که ضمن تامین نیازهای داخلی، صادر شده و ارزآوری به‌همراه داشته باشد. به‌عبارتی، صنعت پوشاک ایران ظرفیت و توانایی بالقوه حضور در بازارهای جهانی را دارد و با برنامه‌ریزی صحیح و رفع موانع، می‌توان به این هدف دست یافت.
وی خاطرنشان کرد: یکی از لازمه‌های تولید کالای صادرات‌محور، حمایت از صنایع است. دولت باید تمهیدات مناسبی را در راستای ارائه تسهیلات بانکی به تولیدکنندگان در نظر گیرد، اما نکته مهم آن است که نمی‌توان از تمامی صنایع حمایت کرد و این اقدام اصولی نیست؛ باید از تولیدکنندگانی که فعالیت مناسب دارند و تولیدات باکیفیتی را به بازار ارائه می‌دهند، حمایت کرد. در چنین شرایطی، صنعت رشد کرده و پس از برندسازی، زمینه صادرات و ارزآوری آن مهیا می‌شود.
این فعال صنعت پوشاک ادامه داد: در حال حاضر بسیاری از کشورهای منطقه و همسایه، خواهان کالاها و پوشاک ایرانی باکیفیت هستند؛ در سال‌های اخیر، برندهای توانمند ایرانی در صنعت پوشاک شکل گرفته و همین رشد، سبب ایجاد تقاضای جهانی برای کالاهای ایرانی شده است، حتی در بسیاری از موارد، دیده شده میزان تقاضای کشورهای همسایه، به‌اندازه‌ای است که تولیدکنندگان داخلی نمی‌توانند آن را تهیه کنند. این موضوع نمایانگر ارتقای چشمگیر تولیدات پوشاک ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی است و باید از این فرصت پیش‌آمده، نهایت بهره‌برداری را داشت.
صدیق در ادامه صحبت‌های خود، به مشکلات صنعتگران حوزه پوشاک اشاره کرد. او معتقد است: دولت با اجرایی کردن برنامه‌های صحیح و اصولی، می‌تواند در زمینه توسعه و رونق صنعت پوشاک تاثیرگذار باشد.
این فعال صنعت پوشاک تصریح کرد: به‌رغم تمام چالش‌ها و مشکلاتی که در زمینه تولید وجود داشته و همچنان هم وجود دارد، صنعت پوشاک توانسته طی سال‌های اخیر، رشد نسبی خوبی را داشته باشد. برای توسعه تجارت داخلی و خارجی صنعت پوشاک، دولت باید به مواردی اعم از کمبود مواد اولیه، مشکلات نقدینگی، ورود کالای قاچاق و حتی در برخی موارد، رکود بازار توجه داشته باشد.
وی تصریح کرد: در گام نخست، کمبود مواد اولیه برای تولید، مانند نخ یا برخی پارچه‌ها که در داخل یا تولید نمی‌شوند یا تولید آنها محدود است، سبب شده تا راه برای ورود کالای قاچاق یا افزایش نرخ تولیدات داخلی باز شود. همین مورد، مانع جدی رشد صنعت پوشاک است، بنابراین دولت باید به مسئله مواد اولیه صنایع پوشاک توجه ویژه داشته باشد.
صدیق ادامه داد: تامین منابع مالی و نقدینگی در چند مدت اخیر تبدیل به یکی دیگر از معضلات صنعتگران حوزه پوشک شده است. از آنجایی که طی چند سال اخیر تولید داخلی در تمامی حلقه‌های صنعت پوشاک رشد داشته، تقاضا برای پارچه زیاد شده و صنایع نساجی پارچه‌های تولیدی خود را به‌صورت نقدی می‌فروشند. تا پیش از این، به‌دلیل کمبود تقاضا، این خرید و فروش به‌صورت اعتباری بود، اما در حال حاضر چنین رویه‌ای وجود ندارد.این فعال صنعت پوشاک در ادامه به اهمیت وجود منابع مالی در این صنعت تاکید کرد و گفت: پوشاک تولیدشده و محصول نهایی، همچنان به‌صورت اعتباری و با چک به بازار عرضه می‌شود و روند فروش و بازگشت سرمایه با زمان همراه است، از این‌رو تولیدکننده باید میزان زیادی نقدینگی برای تامین مواد اولیه خود داشته باشد و پس از آن بتواند درآمد خود را از بازار به‌دست آورد. این مسئله بسیاری از تولیدکنندگان را با چالش مواجه کرده، چرا که بیشتر افراد، توانایی تامین چنین هزینه‌هایی را در ابتدای کار خود ندارند.
صدیق در پایان به راهکار مهم رفع مشکلات این‌چنینی اشاره کرد و گفت: به‌منظور رفع مشکل مذکور، دولت می‌تواند برای صنعتگران و تولیدکنندگان وام‌های کم‌بهره و سایر تسهیلات مالی را در نظر بگیرد. در این صورت، تولید و تجارت داخلی در صنعت پوشاک به‌جریان افتاده و در ادامه شاهد رخداد اتفاقات مثبتی خواهیم بود.
مجید افتخاری، عضو هیئت مدیره اتحادیه صنف تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک تهران- در گفت‌وگو با صمت، وجود کالای قاچاق در بازار پوشاک را یکی از موانع توسعه تولیدات داخلی عنوان کرد و در این‌باره توضیح داد: پیش از زمانی که واردات لباس به کشور ممنوع شود، بازار پوشاک ایران به‌طور جدی در دست کشورهای آسیای جنوب‌شرقی مانند چین و بنگلادش بود؛ این مسئله باعث شده بود تا صنعت پوشاک ایران نتواند آن‌طور که باید و شاید رشد کند، چرا که کالاهای وارداتی از نظر کیفیت بهتر و از لحاظ نرخ نیز، مقرون به صرفه‌تر بودند. ممنوعیت واردات لباس به‌دلیل حمایت از صنایع ایرانی انجام شد، اما پس از آن با پدیده‌ای به نام قاچاق مواجه شدیم.
وی ادامه داد: ورود پوشاک چینی از مرزهای جنوبی کشور و تولیدات ترکی به‌صورت مسافری و چمدانی، تبدیل به یکی از مشکلات مهم بازار پوشاک ایران شد. در چند سال اخیر، پدیده مهم قاچاق در بازار پوشاک شکل گرفت، اما طی چند ماه اخیر، بنا بر شرایط ایجادشده، این قاچاق افزایش چشمگیری داشت.
مهم‌ترین دلیل افزایش قاچاق پوشاک و استقبال مردم از این کالاها، ارزان‌نرخ بودن آنها نسبت به تولیدات داخلی و در برخی موارد، بهتر بودن کیفیت آنها است. وی در ادامه توضیح داد: در چند مدت اخیر به‌دلیل افزایش فشارهای اقتصادی در کشور و تحمیل تورم افسارگسیخته به صنعت و بخش تولید، بهای تمامی کالاهای واسطه‌ای تولید داخل (مانند مواد اولیه تولید پوشاک از جمله نخ) و در نهایت نرخ تمام‌شده کالاها به‌شدت افزایش یافت. این موضوع همواره سبب شده تا از نظر قیمت، تولیدات داخلی توان رقابت با پوشاک وارداتی و قاچاق را نداشته باشد.
این فعال صنعت پوشاک در ادامه، پایین بودن بهای پوشاک وارداتی نسبت به تولیدات داخلی را عامل اصلی رونق قاچاق عنوان کرد و گفت: در حال حاضر بخش زیادی از پوشاک خارجی، از 2 کشور ترکیه و بنگلادش وارد ایران می‌شوند.
در کشور ترکیه به‌دلیل کاهش ارزش پول ملی این کشور، بهای تولیدات به‌طورکلی کاهش پیدا کرده و برای واردکنندگان ایرانی، واردات و حتی قاچاق این کالا از مزیت اقتصادی مناسبی برخوردار است. از سویی دیگر، تب و تاب واردات لباس و ثبت سفارش تکی از این کشور داغ شده و در نهایت شاهد ورود چمدانی کالا و قاچاق به روش‌های مختلف هستیم.
افتخاری ادامه داد: در حال حاضر واردات پوشاک، هم برای خریدار و هم فروشنده، توجیه اقتصادی و سود فراوانی دارد. مردم نیز به‌دلیل پایین‌تر بودن نرخ این کالاهای وارداتی و همچنین بالاتر بودن کیفیت آنها نسبت به تولیدات داخلی، خرید پوشاک خارجی را ترجیح می‌دهند. تمامی این موارد، در کنار یکدیگر، سبب کنار زده شدن پوشاک ایرانی در بازار داخلی شده است.