نگاهی به سهم قاره‌ها از کل ارزش صادرات جهانی، نشان از روند رو به رشد آسیا طی سالیان گذشته و حرکت این قاره به سمت قله دارد.
سهم آسیا در ارزش جهانی صادرات کالا در دهه‌های اخیر همچنان در حال افزایش بوده و بر اساس داده‌های سازمان تجارت جهانی، این قاره اکنون در زمینه صادرات کالا تقریبا به پای اروپا رسیده است. هر دو منطقه در سال ۲۰۲۱ حدود ۳۶ تا ۳۷ درصد از صادرات جهانی را در اختیار داشتند.
اروپا بزرگ‌ترین صادرکننده در میان مناطق و قاره‌های جهان در نیمه دوم قرن بیستم بود. در اوایل دهه ۱۹۸۰، سهم آسیا در صادرات جهانی کمتر از ۲۰ درصد بود، اما در نهایت تا سال ۲۰۲۱ به ۳/۳۶ درصد رسید. این تنها ۶/۰ درصد کمتر از سهم اروپا است که در حال حاضر ۹/۳۶ درصد را در اختیار دارد.
با توجه به پویایی اخیر، آسیا می‌تواند اروپا را به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده کالا در سال ۲۰۲۲ پشت سر بگذارد. تغییر فزاینده تجارت جهانی به سمت اقتصادهای آسیایی چین، کره جنوبی، هنگ‌کنگ، سنگاپور و تایوان نیز در توسعه بازارهای کشتیرانی منعکس شده است. به عنوان مثال، بنادر در آسیا به طور فزاینده‌ای بر حوزه برتر بزرگ‌ترین بنادر از نظر ظرفیت کانتینری تسلط دارند. همین امر در مورد فرودگاه‌های باری نیز صدق می‌کند: هفت فرودگاه از ۱۰ فرودگاه بزرگ از نظر جابه‌جایی بار در حال حاضر در منطقه آسیا و اقیانوسیه قرار دارند.
این در حالی است که براساس گزارش «آنکتـاد» انتظار می‌رود کاهشی که در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ آغاز شد در سال ۲۰۲۳ با توجه به تنش‌های ژئوپلیتیکی و شـرایط سـخت مالـی ادامه داشته باشد.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، از این منظـر، باوجود جنـگ اوکراین و تاثیر طولانی‌مدت کووید-۱۹، تجارت کالا و خدمـات در سال جاری رشـد قابل‌توجهی داشـته اسـت. تجارت کالا نسـبت بـه سـال گذشـته ۱۰ درصـد رشـد کرد و بـه ۲۵ تریلیون دلار افزایش یافـت که بخشـی از آن بـه دلیل افزایش قیمـت انـرژی بوده اسـت. از سوی دیگر در این مدت تجارت خدمـات هم بـا ۱۵ درصـد افزایش بـه رکورد ۷ تریلیون دلاری رسـید. امـا گـزارش آنکتـاد هشـدار می‌دهـد که کاهـش رشـد در نیمـه دوم سال جاری بـه شرایط ســخت‌تر در ســال ۲۰۲۳ منجـر خواهد شد. پیش‌بینی‌های رشد اقتصــادی برای ســال ۲۰۲۳ به دلیـل قیمت‌های بـالای انـرژی، افزایش نرخ‌های بهـره، تـورم پایدار در بسـیاری از اقتصادهـا و سـرریزهای منفـی ناشـی از جنـگ اوکراین، اقتصـاد جهانـی را بـه سـمت رشـدهای پایین‌تـر خواهند کشاند.
از سوی دیگر انتظـار مـی‌رود که تشـدید مــداوم شرایط مالــی فشار بر دولت‌های دارای بدهی بالا را بیشتر کنــد، آســیب‌پذیری‌ها را تشدید کنــد و بر ســرمایه‌گذاری‌ها و جریان‌های تجـارت بین‌المللــی تاثیر منفــی بگــذارد.
براساس گزارش پایش تحولات تجارت جهانی اتاق بازرگانی ایران، این نهاد در ارزیابی خود به این نکته نیز اشاره کرده که تصویر تجارت جهانـی کامـلا تیره و تـار نیسـت. بـر اسـاس این گـزارش، با وجود کاهـش ارزش تجارت، حجـم کل تجـارت در طــول ســال ۲۰۲۲ به رشد خــود ادامــه داد کـه نشانه‌ای از تقاضــای جهانــی انعطاف‌پذیر اسـت.
به عـلاوه بخشـی از کاهـش ارزش تجارت بین‌الملل در نیمـه دوم سـال ۲۰۲۲ بـه دلیل کاهـش قیمـت محصـولات اولیه اسـت. این گـزارش همچنین بـر تاثیرات مثبـت توافق‌هـای تجاری جدید، ماننـد مشـارکت اقتصـادی جامـع منطقـه‌ای و منطقـه آزاد تجاری قـاره آفریقـا و لجسـتیک بهبـودیافتـه بـر چشم‌انداز تجارت جهانـی تاکید می‌کنـد. از منظـر «آنکتـاد» بنـادر و شرکت‌های کشـتیرانی اکنـون بـا چالش‌های ناشـی از همه‌گیری کووید- ۱۹ ســازگار شده‌اند. با وجـود آنکـه نــرخ حمل‌و‌نقل کالا هنــوز بالاتــر از میانگیـن قبل از همه‌گیری اسـت، امـا رونـد رو بـه کاهـش اسـت.
عوامل اثرگذار بر الگوی تجارت
از سوی دیگر از منظـر این گـزارش دو عامـل «تکامـل زنجیره‌هـای تامین جهانـی» و «گـذار بـه سـوی اقتصـاد جهانـی سـبزتر» می‌تواننـد بـر الگوهـای تجارت در سـال ۲۰۲۳ تاثیرگذار باشند. آنکتـاد معتقـد اسـت عـدم قطعیت بـرای عملیات زنجیره تامین همچنـان بالاسـت. از سوی دیگر اسـتراتژی‌های کاهـش از جملـه تنـوع بخشـیدن بـه تامین‌کننـدگان، بازگردانـدن بخش‌هایی از زنجیره تامین بـه داخـل کشـورها، اتصـال زنجیره بـه اقتصادهـای دوسـت احتمـالا بـر الگوهـای تجارت جهانـی در سـال آینده تاثیر خواهـد گذاشـت. در همین حـال، انتظـار مـی‌رود تلاش‌ها بـرای ایجاد یک اقتصـاد جهانـی سـبزتر، تقاضـا بـرای محصـولات سـازگار بـا محیط‌زیست را افزایش دهـد و در عین حـال تقاضـا بـرای کالاهـای بـا محتـوای کربن بالا و ســوخت‌های فســیلی را کاهش دهد.
در ادامــه گــزارش آمــده اســت کـه در ســه ماهه ســوم ســال ۲۰۲۲، ارزش تجارت جهانـی کالا بـرای کشـورهای در حـال توسـعه و توسعه‌یافته بسـیار بالاتـر از سـطوح مشـابه در سـال ۲۰۲۱ بـود. بـا این حـال، در دوره‌هـای سـه ماهـه نسـبت بـه سـه مـاه قبـل از آن، تجارت در تمـام مناطـق جغرافیایـی به جـز شرق آســیا کـه انعطاف‌پذیری قابل‌توجهی از خــود نشان داد، کاهش یافــت. به دیگــر سـخن اگـر اقتصادهـای آسـیای شـرقی از مجمـوع تجارت جهانـی کنـار گذاشـته شـوند، کاهـش تجارت کشـورهای در حـال توسـعه قابـل توجه اسـت.