صادرات فرش دستباف را به طور قطع می‌توان یکی از اصلی‌ترین اقلام صادرات غیرنفتی ایران به جهان معرفی کرد که در سالیان اخیر با افت شدید و باورنکردنی روبه‌رو و باعث شده صنعت قالیبافی با رکود چشمگیری مواجه شود.
فرش دستباف ایرانی کالای باارزشی است که از اشتغالزایی و گردش مالی بالایی برخوردار بوده و به همین دلیل در ردیف دومین کالای تحریمی آمریکا پس از نفت قرار گرفته است.
براساس آمار بیشترین میزان صادرات فرش ایرانی در سال ۱۳۷۳ بود، در این سال ایران توانست با ثبت رکورد ۲ میلیارد و ۱۳۲ میلیون دلاری از صادرات فرش دستباف به سایر نقاط جهان آماری خیره‌کننده از خود به جای بگذارد. در این سال نزدیک به ۴۴ درصد از کل صادرات غیرنفتی ایران تنها از طریق فرش اتفاق افتاده و چیزی حدود ۵ تا ۷ میلیون شغل جدید ایجاد کرده است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، پس از سال ۷۳ بود که روند نزولی ایران در عرصه‌های بین‌المللی در زمینه صادرات فرش آغاز شد؛ جایی که تنها یک سال بعد و در سال ۷۴ میزان صادرات از ۲ میلیارد به یک میلیارد دلار کاهش پیدا کرد و در سال ۷۵ این عدد به ۶۷۵ میلیون دلار رسید. این روند نزولی آنقدر ادامه پیدا کرده که میزان صادرات فرش دستباف ایران در سال ۱۴۰۰ تنها ۵۰ میلیون دلار بود.
فرش هنوز هم به عنوان سفیر فرهنگی کشور ما محسوب می‌شود و مورد اقبال مصرف‌کنندگان در خارج از مرزهاست، اما مشکلی که وجود دارد وضعیت تحریم‌هاست و نبود یک رابطه بین‌المللی خوب با جهان در صادرات فرش دستباف کاملا مشهود است. فرش دستباف ایرانی مورد تقاضای همه کشورهاست، اما این کالا باید رقابت‌پذیر شود و این روزها شرایط برای ارتقای کیفی و رقابت‌پذیر شدن فرش دستباف بسیار دشوار شده و فرش دستباف در زنجیره گردش تولید قرار نمی‌گیرد. از طرفی شرایط دشوار بانکی، ضرورت بازگرداندن ارز و قوانین دست و پاگیر آن، افزایش نرخ حمل‌و‌نقل و قیمت مواد اولیه، کاهش تقاضا برای خرید و بازارهای صادراتی، هزینه تمام‌شده تولید فرش را افزایش داده است.
رییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف با انتقاد از اینکه مسوولان، بازارهای اوراسیا و ونزوئلا را به عنوان راه‌حل مطرح می‌کنند، می‌گوید که بازار هدف فرش دستباف ایران اروپا و آمریکا و کشورهای عربی است.
رکود ۸۰ درصدی بازار و صادرات
مسعود سپهرزاد رییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف با اشاره به نوسان نرخ ارز و تاثیر آن در بازار قالی دستباف گفت: بازار قالی دستباف آشفته است و تولیدکنندگان و فروشندگان تمایلی برای خرید و فروش ندارند چراکه نمی‌دانند بعد از فروش محصول تولیدی با چه قیمتی می‌توانند مواد اولیه را تهیه کنند. قیمت ارز باید روی یک عدد ثابت شود که بتوان فروش، تولید و صادرات را برمبنای آن تنظیم کرد.
وی افزود: اقدامات دستوری دولت برای کنترل نرخ ارز نیز نتوانست راهگشا باشد. در این شرایط خرید فرش در اولویت مردم نیست اما این نگرانی وجود دارد که آیا مردم می‌توانند در این شرایط اقتصادی نیازها و کالاهای اساسی را تهیه کنند.
این فعال صنفی از حاکم شدن رکود ۸۰ درصدی بر بازار فرش دستباف خبر داد و افزود: بیش از ۸۵ درصد صادرات فرش دستباف ریزش کرده است و شاید هفته‌ای یک تا دو محموله فرش از کشور خارج شود، این در حالی است که در سال‌های گذشته صادرکنندگان نوبت می‌گرفتند که مجوز ورود فرش‌های صادراتی را به انبارهای گمرک دریافت کنند.
وی با بیان اینکه ۷۰ درصد از مواد اولیه بافت فرش دستباف وارداتی است، گفت: بازار شناور شده است و فروشندگان نمی‌توانند خریداران را قانع کنند که روزانه قیمت فرش تغییر می‌کند. در این بازار فروشنده نیز تمایلی برای فروش کالا ندارد چراکه جنسی که فروخته است را باید دوبرابر نرخی که فروخته خریداری و جایگزین کند.
عدم صدور مجوز شرکت در نمایشگاه آلمان
رییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف با بیان اینکه جامعه بافنده ایران حدود ۱۰ میلیون نفر است، گفت: رقبای ما هند، پاکستان، افغانستان و ترکیه یک مسیری در بازار فرش برای خود تعریف کرده و همان را ادامه می‌دهند و بازار تمام کشورهای دنیا روی این تولیدکنندگان باز است. این در حالی است که بازارهای ما محدود است و تحریم‌ها تجار فرش را در یک جنگ نابرابر قرار داده‌اند و امکان تبلیغ قالی و پرچم دوم کشور در بازارهای خارجی را نداریم و صادرکنندگان برای حضور در نمایشگاه‌های اروپایی با مشکل مواجه هستند و مجوز شرکت در نمایشگاه اخیر در آلمان به ما داده نشد.
او در ادامه درباره چرایی از دست دادن بازار خود در بازارهای خارجی عنوان کرد: عدم تبلیغ برای فرش ایرانی در بازارهای خارجی باعث شده است که نتوانیم محصول خود را در بازارهای جهانی عرضه کنیم؛ فرش شناسنامه ایران است و اقلام دیگر صادراتی ما مانند پسته و زغفران به کشورهای دیگر مانند اسپانیا می‌روند و بعد از فرآوری و بسته‌بندی به نام آن کشور عرضه می‌شوند اما فرش را نمی‌توانند بسته‌بندی و با نام کشور خود عرضه کنند؛ از این رو شرایط بازار ما این‌گونه است.
سپهرزاد با اشاره به افزایش ۱۰ درصدی مالیات در هر سال تصریح کرد: سازمان امور مالیاتی به رکود حاکم بر بازار توجه ندارد و فقط می‌خواهد از مودیان مالیات دریافت کند. مالیات‌ستانی به یک منبع بزرگ برای درآمد دولت تبدیل شده است.
رییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف با بیان اینکه بازار فرش ماشینی هندی و پاکستانی در بازار اروپا زیاد شده است، گفت: خریدار اروپایی این پرسش را برای خود طرح می‌کند که با چه منطقی باید فرش ۲ هزار دلاری بخرد در صورتی که می‌تواند نیازش را با فرش ۲۰۰ دلاری ماشینی تامین کند.
درهای بسته اروپا و آمریکا روی قالی دستباف
رییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف با تاکید بر قرار گرفتن سیاست خارجی و سیاست اقتصادی یک کشور بر یک ریل مشخص تصریح کرد: اگر سیاست خارجی یک کشور کارآمد عمل کند می‌تواند سیب‌زمینی تولیدش را در بازارهای خارجی نیز عرضه کند، مسوولان به صادرکنندگان فرش می‌گویند که روی بازار اوراسیا و ونزوئلا متمرکز شویم اما این بازارها کشش خرید قالی ایرانی را ندارند. خریدار فرش ایرانی بازار اروپا، آمریکا و کشورهای عربی هستند.
این فعال صنفی ادامه داد: تجار ایرانی تمایل دارند که برای نمایشگاه فرش که نوروز امسال در دوبی برگزار می‌شود شرکت کنند، اما نمی‌دانند با چه ارزی باید قالی خریداری و در آنجا غرفه اجاره کنند.
اجحاف در حق فرش دستباف
سپهرزاد با بیان اینکه بازار فرش ماشینی نسبت به فرش دستباف رونق بیشتری دارد، خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد تولیدکنندگان فرش ماشینی در ایران حمایت می‌شوند و هر جا می‌رویم تبلیغات فرش ماشینی را می‌بینیم. دولت از این تولیدکنندگان حمایت می‌کند و آنها ارز پایین‌تر از نیمایی دریافت می‌کنند. از آنجا که درهای بازارهای اروپا و آمریکا روی فرش ایرانی بسته است و ما نمی‌توانیم آنها را بفروشیم، از ما حمایت نمی‌کنند.
فرش دستباف ایرانی دومین کالای تحریمی آمریکا بعد از نفت
به گفته معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان، فرش دستباف ایرانی کالای باارزشی محسوب می‌شود که از اشتغالزایی و گردش مالی بالایی برخوردار است و به همین دلیل به عنوان دومین کالای تحریمی آمریکا پس از نفت محسوب می‌شود.
اسماعیل نادری در خصوص رکود در بازار فرش دستباف اضافه کرد: نزدیک به ۵۰ تا ۶۰ هزار بیمه‌شده فرش دستباف در این استان وجود داشت که در مرحله اول به حدود ۳۵ هزار نفر کاهش یافت و در زمان حاضر به کمتر از ۲۰ هزار بیمه‌شده رسیده است. در سال‌های گذشته وقفه‌ای در زمینه پرداخت بودجه و یارانه بیمه بافندگان فرش دستباف استان به سازمان تامین اجتماعی ایجاد شد و همین امر موجب کاهش تعداد افراد تحت پوشش بیمه شد.
وی ادامه داد: همچنین تفاهمنامه‌ای بین مرکز ملی فرش و تشکل‌ها و سازمان تامین اجتماعی در زمینه نحوه بازرسی‌ها، چگونگی تذکر و قطع بیمه بافندگان فرش وجود داشت، اما سازمان تامین اجتماعی به هیچ‌کدام از این موارد عمل نکرد.
معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان اظهار کرد: زنجیره تولید فرش دستباف در کشور و استان باید مورد توجه قرار گیرد و در این زمینه تغییر نگرش در مسوولان و مردم ایجاد شود. او خاطرنشان کرد: مشکلات بسیاری در زمینه فرش دستباف در استان وجود دارد و راهکارهایی هم در این زمینه ارائه شده است.
وی اضافه کرد: در سال‌های گذشته حدود ۴۲۰ هزار بافنده فرش دستباف در استان وجود داشت، اما به دلیل مسائل و مشکلات تولید از جمله تحریم بازار به ۲۷۰ هزار بافنده کاهش پیدا کرده است. رییس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف اصفهان نیز در این نشست گفت: باید از هر طریق ممکن در راستای ارتقای جایگاه فرش دستباف ایران و اصفهان تلاش کنیم.
ساعد عصاچی افزود: در زمان حاضر ۱۰ درصد از جامعه ایران با کار هنری در زمینه فرش درگیر هستند و حدود ۵/۸ میلیون نفر در کشور از این طریق امرارمعاش می‌کنند و از این هنر صنعت درآمدزایی دارند.