با توجه به شرایطی که هم‌اکنون در بخش صنعت وجود دارد، هم‌اکنون این سوال مطرح است که چه چشم‌اندازی برای رشد اقتصادی بخش صنعت در سال ۱۳۹۴ وجود دارد؟
بخش صنعت با داشتن رشد ۶.۷ درصدی در سال ۱۳۹۳ و همچنین داشتن سهم ۱.۱ درصدی از رشد ۳ درصدی اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۳، یکی از بخش‌هایی است که در عبور اقتصاد ایران از نرخ‌های رشد منفی سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ و حصول نرخ رشد مثبت در سال ۱۳۹۳ نقش حایز اهمیتی داشته است.
به گزارش افکارخبر،صنایع پتروشیمی و به ویژه خودروسازی که هر دو به طور مستقیم از توافق موقت ژنو تاثیر مثبت پذیرفته‌اند، از مهم‌ترین صنایعی هستند که دارای نقش موثری در رشد ۶.۷ درصدی بخش صنعت هستند.
طبق آمار بانک مرکزی، رشد شاخص تولید صنعت خودروسازی در سال ۱۳۹۳ برابر با ۵۱.۲ درصد بوده است. با توجه به این نرخ، می‌توان صنعت خودروسازی را به عنوان یکی از عوامل اصلی مثبت شدن رشد بخش صنعت در سال ۱۳۹۳ دانست.
با توجه به رشد مثبت بخش صنعت در سال ۱۳۹۳ و نقش موثر صنعت خودروسازی در حصول این نرخ ۶.۷ درصدی، می‌توان بررسی کرد که آیا با فرض ادامه روند موجود در باب مساله هسته‌ای، ادامه یافتن عملکرد مثبت بخش صنعت در سال ۱۳۹۴ نیز امکان‌پذیر است و چه چشم‌اندازی برای رشد اقتصادی بخش صنعت در سال ۱۳۹۴ وجود دارد؟
براساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، نکته مهمی که باید در بررسی وضعیت بخش صنعت مورد توجه قرار گیرد، روند واردات واسطه‌ای و سرمایه‌ای کشور است.
یکی از اصلی‌ترین عواملی که در رشد ۶.۷ درصدی بخش صنعت در سال ۱۳۹۳ نقش داشته، مربوط به رشد واردات کشور به‌ویژه واردات واسطه‌ای و سرمایه‌ای بوده است، زیرا بیش از ۸۰ درصد واردات کشور از نوع واسطه‌ای و سرمایه‌ای بوده و سهم عمده این نوع واردات نیز در بخش صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آمار گمرک نشان می‌دهد که واردات در سال ۱۳۹۳ نسبت به سال ۱۳۹۲ معادل ۶.۲ درصد رشد داشته است که در کنار رشد ۶.۷ درصدی بخش صنعت، حاکی از تاثیرپذیری رشد بخش صنعت از رشد واردات است، بنابراین برای داشتن چشم‌اندازی از رشد بخش صنعت در سال ۱۳۹۴، می‌توان وضعیت واردات کشور را مورد بررسی قرار داد.
نموداری که در ادامه می‌آید، نشان دهنده ارزش دلاری واردات کشور به تفکیک فصلی است. مشاهده می‌شود که ارزش واردات کشور در فصول سال ۱۳۹۲ و به طور مشابه در دو فصل ابتدایی سال ۱۳۹۳ روندی صعودی داشته است که با توجه به اثرگذاری با وقفه (تقریبا دو فصل) واردات بر بخش صنعت، نتیجه آن در رشد ۶.۷ درصدی بخش صنعت در سال ۱۳۹۳ ظاهر شده است.
اما نکته حایز اهمیت برای بخش صنعت در سال ۱۳۹۴ این است که آمار واردات در فصول سوم و چهارم سال ۱۳۹۳ و فصل اول سال ۱۳۹۴ در مقایسه با فصول مشابه سال قبل با کاهش (به ترتیب ۴.۹-، ۱۶- و ۱۵.۶- درصدی) همراه بوده‌اند. همچنین آمار نشان می‌دهد که ارزش واردات واسطه‌ای و ارزش واردات سرمایه‌ای در فصل بهار سال ۱۳۹۴ نسبت به فصل مشابه سال قبل با کاهش (به ترتیب ۱۶.۱- و ۱۲.۱- درصدی) همراه بوده‌اند.
تامل در آمار ذکر شده می‌تواند هشداری باشد مبنی بر این‌که ادامه همین روند برای فصول آتی سال جاری باعث می‌شود تا چشم‌انداز مربوط به عملکرد مثبت بخش صنعت در سال ۱۳۹۴ با تردید همراه باشد.
همچنین آمار مربوط به تولید صنعت خودروسازی و رشد تولید این صنعت در سال‌های ۱۳۹۰ – ۱۳۹۳ حاکی از آن است که تولید صنعت خودروسازی در سال ۱۳۹۰ برابر با ۱۶۴۹ هزار دستگاه بود که با برقراری تحریم‌ها این رقم به ۹۲۳ هزار دستگاه در سال ۱۳۹۱ و ۷۲۹ هزار دستگاه در سال ۱۳۹۲ کاهش یافت.
به دنبال توافق ژنو و تعلیق تحریم‌های مرتبط با صنعت خودروسازی، شاهد بودیم که در سال ۱۳۹۳ تولید این صنعت رشد قابل توجه ۵۵ درصدی داشته و به رقم تولید ۱۱۲۹ هزار دستگاه رسید. در مورد چشم‌انداز صنعت خودروسازی در سال ۱۳۹۴ از دو زاویه می‌توان بحث کرد:
- هنوز ظرفیت تولید صنعت خودروسازی به دوران قبل از تحریم (سال ۱۳۹۰) بازنگشته و به صورت بالقوه امکان افزایش بیشتر تولید این صنعت در سال ۱۳۹۴ وجود دارد. چنانچه تولید این صنعت در سال ۱۳۹۴ به رقم تولید سال ۱۳۹۰ (۱۶۴۹ هزار دستگاه) برسد، به معنای رشد ۴۶ درصدی تولید صنعت خودروسازی خواهد بود که نشان‌دهنده چشم‌انداز مثبت برای رشد صنعت خودروسازی و رشد بخش صنعت در سال ۱۳۹۴ خواهد بود.
- آمار مربوط به تولید کالاهای منتخب صنعتی که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت برای فصل بهار سال ۱۳۹۴ منتشر شده، نشان می‌دهد که رشد تولید صنعت خودروسازی به طور خاص و تولید بخش صنعت به طور عامل نسبت به بهار ۱۳۹۳ با افت شدید همراه بوده است.
تامل در این آمار نشان می‌دهد که از شتاب مربوط به رشد تولید صنعت خودروسازی در بهار ۱۳۹۴ نسبت به بهار ۱۳۹۳ کاسته شده است، زیرا در بهار ۱۳۹۳ رشد تولید صنعت خودروسازی (انواع سواری) بالغ بر ۸۰ درصد بوده که این رقم در بهار ۱۳۹۴ به ۲۶.۴ درصد کاهش یافته است. رشد مربوط به تولید صنعت خودروسازی نیز همانند تولید انواع سواری به شدت با کاهش مواجه شده است.
به غیر از صنعت خودروسازی، بررسی تولید سایر صنایع مهم بخش صنعت در بهار ۱۳۹۴ شامل پتروشیمی و فولاد خام نیز وضعیت مشابهی را نشان می‌دهند؛ به طوری که رشد تولید این صنایع نیز در بهار ۱۳۹۴ نسبت به بهار ۱۳۹۳ با افت شدید همراه است.
قابل ذکر است که آمار حاکی از رشد منفی در تولید برخی دیگر از زیربخش‌های صنعت در بهار ۱۳۹۴ نسبت به بهار ۱۳۹۳ بوده است. در نهایت شواهد آماری در مورد زیربخش‌های صنعت حاکی از آن است که رشد تولیدات صنعتی در فصل بهار ۱۳۹۴ نسبت به بهار ۱۳۹۳ عددی منفی است.
در مجموع با توجه به مسایل گفته شده در مورد واردات و وضعیت صنایع خودروسازی، پتروشیمی و فولادخام (به عنوان بخش‌های اثرگذار بر ارزش افزوده بخش صنعت)، گزارش مرکز پژوهشهای مجلس نشان می‌دهد که چنانچه روند واردات و تولیدات صنعتی در فصول باقی‌مانده سال‌جاری مانند فصل بهار باشند، انتظار بر این است که عملکرد بخش صنعت در سال ۱۳۹۴ به مراتب پایین‌تر از سال ۱۳۹۳ بوده و رشد ارزش افزوده بخش صنعت برای سال ۱۳۹۳ حدود ۳.۸- درصد برآورد می‌شود.