مد چرخه ای- رویکردی گریزناپذیر

نویسنده : تهمینه مولانا

مبحث تازه ای که از سال 2014 مطرح شد، مد چرخه ای به سرعت بدل به یکی از جدی ترین مفاهیم "پایداری " گرداند. دراین مفهوم؛ دوریزها تازمان ممکن ازطریق استفاده ی مجدد، بازفرآوری و بازیافت مورد استفاده قرار می گیرند. 

درعصر توسعه، صنایع مبتنی بر روش خطی تدارک دیده شدند، یعنی تهیه و استخراج مواد اولیه، سپس تولید و درنهایت دورریز و درواقع تلف شدن منابع زمین.

اما امروز با طرح موضوعات زیست محیطی، توسعه ی پایدار، بازیافت و بازفرآوری ؛ رویکرد چرخه ای و بهینه سازی مصرف مواد اولیه درقالب استفاده ی مجدد ، بحثی بسیار حیاتی برای تمامی صنایع و بالاخص صنعت مد و پوشاک است.
درمدل چرخه ای مد، نه فقط تولید و مصرف بلکه بازفرآوری و تجدید پذیربودن درمعرض توجه قرار دارند و درحال حاضر استاندارد هایی به هدف ارزیابی همه جانبه از جمله سلامت مواداولیه ، امکان سنجی استفاده ی مجدد، انرژی های تجدید پذیر و مدیریت کربن، نظارت بر آب ونظیرآن، در تناسب با این چرخه پوشش داده می شوند.

در نهایت یک مدل چرخه ای مرحله پایان عمرمحصول را پیش بینی می کند، آنگاه که محصول دیگر نمی تواند به طور کامل استفاده شود و اجزای آن امکان بازیافت دوباره به مواد خام را ندارند باید بدون آسیب به محیط زیست، دورانداخته شود.

با همه ی تلاش هایی که صورت می گیرد شاید هنوز کمتراز1درصد پوشاک به پوشیدنی های جدید بازیافت می‌شوند. صنعت مدبرای هرفرد روی کره زمین منشاء حدود 13 کیلوگرم زباله است. صنعت مد به مثابه ی هیولای درنده ایست که مواد اولیه را می بلعد و برای تولید حجم بالایی از محصول؛ آب و مواد شیمیایی  را مصرف می کند و آلاینده های متعددی را به محیط زیست پس می دهد. مدچرخه ای اکنون راهکاری برای تحول در کل این سیستم ناقص محسوب می شود.
دگردیسی صنعت مد ازیک مدل خطی به یک مدل چرخه ای مطلوب نیازمند اعمال تغییراتی درقالب سرفصل های زیر است:

1- برنامه ریزی جامع درراستای پایداری و چرخه ی مد
این بخش نه تنها شامل برنامه ریزی نحوه ی استفاده از مواداولیه وضایعات می باشد بلکه باید از منظرطراحی نحوه ساخت، کاربری و در آخر؛ امحاء محصول نیز به آن رسیدگی شود. از میان مسائل مهم در طراحی محصول به نوع نخ به کاررفته در پارچه ها، یعنی نخی از الیاف منحصر به جای ترکیبی، سخت افزار و تریم قابل جابه جایی و قابل بازیابی، استفاده از رنگ های طبیعی و توجه به ایمنی مواد شیمیایی و بازیافت پذیری اشاره می کنیم.

2-تولید پایدار

بخش مهمی ازرویکرد اقتصاد چرخه ای نسبت به مد و پوشاک مربوط به منابع طبیعی، هم مواد اولیه و هم مواد مولد انرژی، است به گونه ای که امکان ترمیم و بازسازی آنها فراهم شده و از افزودن آلودگی به محیط زیست جلوگیری گردد.
مثلاً بهره گیری از انرژی های تجدید پذیر ، استفاده از الیاف قابل ردیابی ازطریق block chain، که از روش های کشاورزی احیاکننده به دست آمده باشند ، یا الیافی که حاصل از محصولات جانبی موادغذایی یا سایر برون ریزهای صنعت، حاصل شده باشند.
 

3-مدت زمان طولانی تر مصرف پوشاک
برای استفاده ی طولانی تر از پوشاک برای مصرف کننده دو مسئله را بایددر نظر گرفت ؛ اول؛ تهیه ی محصولاتی با کیفیت و دوام بالاتر که مربوط به " ماندگاری" محصول است و دوم ؛ بازنگری در موضوع اجاره، فروش مجدد، تعمیر، بازآفرینی و طراحی مجدد.

4- جا افتادن روش های مطلوب بازیافت به سوی ورودی های مواداولیه
سیستم‌های کنونی امکانات جمع‌آوری، پردازش مجدد و بازیافت، برای گردش کل محصولات مد و پوشاک کفایت نمی کنند. اما تلاش های متخصصین درجهت ابداع فن‌آوری‌هایی برای بازیافت پارچه ها و حتی تجزیه ی الیاف ترکیبی به مواد مشابه اولیه   (ونه الیافی با کیفیت پایین تر) درجریان است.

5-امحاء آسان، سریع و ایمن دورریزهای مد و بازگشت به طبیعت
اگر فرض کنیم که اصطلاحات فنی همچون "تخریب زیستی" و"کمپوست" با موضوع مد قرابت چندانی ندارند لیکن با آگاهی ازاینکه صنعت مد، سهم عمده ای درآلودگی ریز پلاستیکی اقیانوس ها دارد و اینکه بیش از یک سوم یا35 درصد از کل میکروپلاستیک های آزاد شده در اقیانوس های جهان از منشاء منسوجات مصنوعی هستند ، آنگاه توجه به طراحی و تولید پوشاک آن گونه که در مرحله ی ضرورت به خروج محصول از مد چرخه ای باشد ، قابل درک ترخواهد شد.

چرخه ای بودن، صرفاً محدود به بازیابی مواداولیه نمی گردد همچنین مشکل فقط تدابیری در راستای فروش مجدد، اجاره یا طراحی برای طول عمرمحصول نیست چراکه مد چرخه ای با اقتصاد چرخه ای پیوند دارد. در نگاهی به آینده ی مد چرخه ای، هرچند پتانسیل بزرگی به چشم می خورد، اما حقیقتاً درگردش نگاه داشتن تمامی پوشاک، استفاده مجدد و دور ریختن بدون آسیب‌رسانی به محیط زیست درعین پرهیز از اتلاف منابع، منحصراً موکول به " نظام مندی دقیق و ائتلاف دست اندرکاران" صنعت مد می باشد.