در گزارشی که معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران از امکان کاهش نقش دلار در اقتصاد جهانی منتشر کرده، بر ضرورت کاهش نقش دلار در اقتصاد ایران از طریق مدیریت بهتر درآمدهای ارزی و تنوع بخشیدن به ترکیب سبد ارزی تاکید شده است.
معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی به تحلیل دلایل و امکان‌پذیری دلارزدایی از اقتصادها پرداخته و جایگزینی ارز دیگری به جای دلار به عنوان ارز اول در تجارت جهانی را به این زودی‌ها غیرمحتمل عنوان کرده است.
این گزارش در ابتدا با اشاره به اینکه دلار در کشورها عمدتاً دارای سه کارکرد اصلی واسطه مبادله، ذخیره ارزش و سنجش ارزش است آورده که کمرنگ شدن نقش دلار در یک اقتصاد نیازمند شناسایی کارکردهای دلار در اقتصاد و بر اساس آن، اتخاذ راه حل‌های مناسب برای یافتن جایگزین است.
طی سال‌های اخیر به ویژه در سال 2022 و ماه‌های نخست 2023، تحرکات برخی کشورها در جهت جایگزینی سایر ارزها با دلار شدت گرفته؛ از جمله تعمیق همکاری چین و روسیه در پی جنگ اوکراین که موجب افزایش مبادلات روبل در قبال یوآن شده است. همکاری اقتصادهای برزیل و آرژانتین برای ایجاد یک واحد پولی مشترک، تمایل کشورهای امارات و هند برای استفاده از روپیه در تجارت کالاهای غیرنفتی و همکاری روسیه و ایران برای راه‌اندازی یک ارز دیجیتال با پشتوانه طلا، نمونه‌های دیگری از این تحرکات هستند.
این تحرکات دست‌مایه تهیه گزارشی با استناد به مطالعات جهانی در معاونت بررسی‌های اتاق تهران شده و در این گزارش آمده است که بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد با وجود این تحرکات، کمتر کشوری انتظار دارد که به این زودی شاهد پایان حاکمیت جهانی دلار باشیم. زیرا در حال حاضر همچنان دلار سهم مسلط نزدیک به 59 درصدی را از کل ذخایر ارز خارجی جهان داراست.
این گزارش با اشاره به دلایل تسلط دلار در بازارهای جهانی از جمله به دلیل استفاده از آن به عنوان ارز حامل در معاملات فارکس، استفاده از آن در بازارهای تامین مالی برون‌مرزی و محبوبیت این ارز در پرداخت‌های جهانی آورده است: برای جهانی شدن یک ارز، لازم است که 8 متغیر و ویژگی اصلی از قبیل سهم ارز از تجارت جهانی، سهم ارز از تولید ناخالص داخلی جهان، سهم ارز از وام‌های فرامرزی، سهم ارز از اوراق بدهی بین‌المللی، سهم ارز در تراکنش‌های خارجی، سهم ارز از ذخایر خارجی کشورها، سهم ارز در قراردادهای تجاری و در نهایت پرداخت‌های انجام شده از طریق سیستم پرداخت بین‌المللی سوئیفت مورد بررسی قرار گیرد.
این گزارش می‌افزاید: با توجه به بررسی جایگاه و اهمیت دلار در اقتصاد جهانی و بررسی شاخص‌های مرتبط با آن، مشاهده می‌شود که در حال حاضر دلار آمریکا در هر 8 شاخص مورد نظر، در رتبه نخست نسبت به سایر ارزها قرار دارد و با توجه به روند فعلی شاخص‌ها حداقل در بازه زمانی 20 تا 30 ساله و طی کردن مراحل و فرایندهای بسیاری برای جایگزینی ارز دیگری به جای دلار به عنوان ارز اول جهانی، تحقق آن به این زودی‌ها غیرمحتمل است. آنچه در آینده نزدیک ممکن است اتفاق بیفتد تغییر در میزان مطلوبیت ذخیره احتیاطی اندوخته دلاری توسط کشورهاست.
در ادامه این گزارش آمده است: با توجه به اینکه یکی از مهمترین دلایل کشورها برای دلارزدایی، موضوع تحریم‌های بین‌المللی و استفاده ایالات متحده از دلار به عنوان ابزار تسلیحاتی علیه کشورهای تحت تحریم است، لازم است کشور ما نیز اقداماتی در راستای کمرنگ کردن نقش دلار در اقتصاد خود ضمن مدیریت بهتر درآمدهای ارزی به ویژه درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز طبیعی، از طریق بهینه‌سازی ترکیب سبد ارزی و مدیریت بهتر ذخایر ارزی خود در سایر کشورها انجام دهد.
گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران با عنوان «دلارزدایی؛ بررسی دلایل و امکان‌پذیری آن» را در اینجا مطالعه کنید.