لباس فضانوردی تمیز همواره برای فضانوردان مهم اما در عین حال غیرقابل مدیریت بوده است. فضانوردان آینده به لطف پروژه PExTex آژانس فضایی اروپا(ESA) می توانند به نسل جدیدی از لباس های فضانوردی مجهز شوند که با هدف مقاومت در برابر شرایط ماه طراحی شده است.
به گزارش سرویس اطلاع‌رسانی نساجی امروز، لباس های فضانوردی ضمن این که برای تامین ایمنی و راحتی فضانورد ضروری است، می تواند محیط رشد میکروب ها نیز باشد. هدف از پروژه پکس تکس حل این مشکل است. انجمن فضایی اتریش نیز در این پروژه آژانس فضایی اروپا را همراهی می کند. آن ها به کمک یکدیگر پروژه ای را با نام BACTeRMA را راه اندازی کرده اند که تمرکز آن بر روی ممانعت از رشد میکروبی درون لایه های داخلی لباس می باشد.
مالگورزاتا هولینسکا، مهندس مواد اولیه و فرایند در آژانس فضایی اروپا فناوری فوق را این گونه شرح می دهد: "در پروژه BACTeRMA از رنگزاهای ارگانیک برای اضافه کردن رنگ های زنده و روشن و در عین حال اثر ضدمیکروبی به لباس استفاده شده است. این یک فناوری جایگزین برای استفاده از فلزات سنگین نظیر نقره که امکان آلوده شده آن در محیط های محدود وجود داشت، می باشد."
او می گوید هرچند بشر از چندین دهه پیش فضا را کشف کرده بود اما هیچ گاه شاهد نوآوری این چنینی در صنعت نساجی نبوده ایم. در حال حاضر این پروژه ها به یکدیگر مرتبط هستند چون ما در حال حرکت به سمت حضور طولانی مدت در ماه و در نهایت اکتشاف مریخ هستیم. از زمان ماموریت آپولو به بعد پیشرفت های زیادی در عرصه مواد اولیه صورت گرفته است و ما باید از این پیشرفت ها بهره ببریم. علاوه بر آن باید به کاربردهای جایگزین نیز توجه کرد نظیر استفاده از پوشاک محافظ در تجهیزات مورد استفاده در ماه.
این مواد اولیه قابلیت استفاده بر روی زمین را نیز دارند. هولینسکا می گوید: "مسلما مقاومت سایشی می تواند از نظر پایداری باعث بهبود شود. برای مثال می توان به استفاده از این مواد در مبلمان که در معرض اصطکاک قرار می گیرند، اشاره کرد." آژانس فضایی اروپا در حال حاضر به تحقیق در زمینه موضوعات مختلفی برای تحقیقات آینده مشغول است برای مثال استفاده از مواد اولیه منتخب یا توسعه یافته در طراحی های خاص، دوخت یا اتصال آن ها به یکدیگر و مناسب سازی آن ها برای موارد کاربردی مشخص.
پروژه BACTeRMA در پایان سال 2020 به عنوان یک پروژه اکتشافی مستقل آغاز شد در حالی که پکس تکس یک عنصر توسعه فناوری(TDE) بود که قبل از آن آغاز شد.
ایده پکس تکس جستجوی مواد اولیه پیشرفته و انتخاب مواد اولیه مناسب برای فعالیت های بیرون از سفینه(EVA) یا راهپیمایی های فضایی و توسعه پلتفورم های تست بود. با این حال قسمت داخلی لباس به دلیل محدویت های برنامه و بودجه خارج از محدوده این پروژه بود.
هولینسکا گفت که به همین دلیل انجمن فضایی اتریش پیشنهاد یک پروژه اکتشافی مستقل را با همراهی آزمایشگاه نساجی وین برای قسمت های داخلی لباس داد.
برای تست کردن توانایی منسوجات در تحمل شرایط فضا، شرایط مشابهی را بر روی زمین شبیه سازی کردند. برای این منظور اتاق های خلا با چرخه حرارت و تشعشع ایجاد کردند. هولینسکا می گوید: "این روش برای لایه های خارجی لباس های مخصوص راهپیمایی فضایی نیز مناسب است که در پروژه پکس تکس مورد آزمایش و بررسی قرار گرفت. پلتفورم های تست این لایه ها باید به گونه ای باشند که بتوانند اثرات سایشی ناشی از غبار ماه را بازتولید کنند."
در پروژه BACTeRMA به دلیل مورد کاربردی خاص که شرایط ضدمیکروبی در دما و فشار محیط مرتبط تر است، امکان بررسی شرایط ملایم تری وجود داشت . با وجود این تعامل با شبیه ساز غبار ماه نیز برای مواردی که غبار به درون لباس فضانورد نفوذ می کند، مورد بررسی قرار گرفت.
در این پروژه نیز مانند تمامی پروژه ها در ابتدا موارد ناشناخته ای وجود داشت که نیارمند تایید و بهینه سازی بود. هولینسکا گفت: "متاسفانه یکی از موانع موجود در پروژه پکس تکس مساله تدارکات بود چون تهیه و تامین تمامی منسوجات انتخاب شده در زمان و با بودجه مشخص شدنی نبود و نیاز به انتخاب از میان آن ها بود. در پروژه BACTeRMA نیز چندین عامل ضدمیکروبی بالقوه مورد بررسی قرار گرفت که همه آن ها موثر نبوده و مجددا از میان آن ها انتخاب صورت گرفت."
در هر دو پروژه چندین ماده اولیه مورد ارزیابی قرار گرفت؛ در پکس تکس چندین دسته از مواد با عملکردهای مختلف نظیر کاهش گرد و غبار، محافظت در برابر تشعشع، عایق حرارتی و غیره بررسی شد. در BACTeRMA نیز مواد اولیه ای نظیر پشم مرینوس که با متابولیت های مختلف حاوی خواص ضدباکتریایی عمل شده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند.
یکی از چالش های موجود در پروژه پکس تکس یافتن مواد اولیه ای بود که در برابر غبار ماه مقاوم باشند و در تست نیز این قابلیت را از خود نشان دهند. چالش برانگیزترین قسمت پروژه BACTeRMA نیز یافتن عوامل ضدمیکروبی است که با منسوجات انتخابی سازگار باشند، در برابر طیف گسترده ای از میکروب ها عمل کنند و هم زمان ظاهر خوشایندی را از نظر رنگ در لباس ایجاد نمایند.