این روزها بازار پوشاک در انحصار قاچاق قرار گرفته است، به طوری که پوشاک قاچاق از کشورهای ترکیه، بنگلادش و پاکستان به ایران سرازیر می‌شود.
در این شرایط، تولیدکننده ایرانی برای تامین مواد اولیه در داخل و خارج دچار مشکل است و با این حال باید با حجم بالای پوشاک قاچاق و استوک که به صورت کیلویی و ارزان وارد کشور می‌شود نیز رقابت کند.
از جمله معضلات پیش روی صنعت پوشاک کشور که این صنعت را در بازارهای داخل و خارجی به حاشیه رانده است، می‌توان به تامین مواد اولیه اشاره کرد؛ تولیدکننده ایرانی برای تامین مواد اولیه و قیمت این مواد در داخل و خارج دچار مشکل است که همین موضوع موجب شده قیمت پوشاک ایرانی گران‌تر از سایرین به خصوص اجناس قاچاق که بدون تعرفه و به راحتی تزریق بازار می‌شوند، باشد.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، از سوی دیگر باید به بهره‌گیری از ماشین‌آلات فرسوده، واردات بی‌رویه (تا پیش از ممنوعیت)، بهره بانکی، کمبود نقدینگی، قاچاق کالا، فعالیت واسطه‌ها، وجود انحصار و برخی رانت‌ها به همراه برخی از مشکلات بیمه و مالیات اشاره کرد. وجود تورم فزاینده و کاهش قدرت خرید اقشار جامعه نیز موجب کاهش سهم پوشاک در سبد اقلام مصرفی خانوار ایرانی شده است.
همین مسائل موجب شده که ورود پوشاک قاچاق به بازار ۱۰ میلیارد دلاری ایران به یکی از جذاب‌ترین راه‌ها برای کسب درآمد قاچاقچیان تبدیل شود و مواجهه نابرابری را میان تولیدکننده ایرانی با پوشاک خارجی شکل دهد.
مدیرکل دفتر صنایع پوشاک وزارت صمت با بیان اینکه از اول دی ماه همه فعالان حوزه پوشاک ملزم به دریافت شناسه شده‌اند، گفت: در جلسه اخیر با ادارات کل استانی مقرر شد، طبق اعلام ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا، مقابله با برندهای محرز قاچاق پوشاک در هفته‌های آینده آغاز شود.
محسن گرجی مدیرکل دفتر صنایع پوشاک وزارت صمت درباره آغاز اجرای طرح شناسه‌دار شدن پوشاک اظهار کرد: شناسه کالا یک کد ۱۶ رقمی است که نشان می‌دهد کالا توسط چه کارگاهی و با چه مشخصاتی، با چه جنس و رنگی تولید شده است. این کد قابلیت رصد و رهگیری کالا را نشان می‌دهد و مهم‌ترین ابزار برای تمایز کالای ساخت داخل با کالای قاچاق است.
وی با بیان اینکه تمییز کالای قاچاق از ساخت داخل که یکی از تکالیفی است که ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا برعهده وزارت صمت گذاشته و وزارت صمت موظف است در همکاری با اتحادیه‌ها و اصناف تخصصی حوزه پوشاک این کار را اجرایی کند، تصریح کرد: بخشی از این کار اطلاع‌رسانی و آموزش است. زیرساخت‌های دریافت شناسه کالا در سامانه جامع تجارت فراهم است و اصناف و تولیدکنندگان می‌توانند برای اخذ این شناسه اقدام کنند.
این مقام مسوول با بیان اینکه صنعت پوشاک یک صنعت متکثر و تعداد واحدها خیلی زیاد است، گفت: حدود ۹۵ هزار واحد تولیدی ـ صنفی و حدود ۲۵۰ هزار واحد صنفی توزیعی در این حوزه فعال هستند و به خاطر این تکثر، برنامه‌ریزی شده شناسه‌دار شدن کالاها از فروشگاه‌های زنجیره‌ای شروع شود.
مدیرکل دفتر صنایع پوشاک وزارت صمت با بیان اینکه اجرای طرح شناسه‌دار شدن پوشاک از اول دی شروع شده، تصریح کرد: همکاری با صنف پوشاک تهران از ماه‌های قبل شروع شده و به مجموعه‌های مختلف اخطارهایی هم داده شده که به ثبت شناسه کالا ملزم هستند. البته برخی از مجموعه‌ها از قبل شناسه کالا دریافت کرده‌اند، اما از اول دی‌ماه همه فعالان حوزه پوشاک ملزم به دریافت شناسه شده‌اند.
گرجی با بیان اینکه مهم‌ترین کارکرد این شناسه در حوزه پوشاک، به شرط محقق شدن کامل این پروژه، تفکیک کالای قاچاق از کالای ساخت داخل است، گفت: کالایی که قاچاق باشد شناسه کالا ندارد و به واسطه نداشتن شناسه کالا به عنوان کالای قاچاق در نظر گرفته می‌شود. بر این اساس هر فروشگاهی که کالا را بدون شناسه اظهار کند این جنس کالای قاچاق لحاظ می‌شود.
به گفته وی ضمانت اجرایی این موضوع هم تبصره ۴ ماده ۱۸ است که با مرکزیت ستاد مبارزه با قاچاق کالا در سال گذشته جزئیات آن مطرح شده است. بر این اساس مقرر شده طرح اول از فروشگاه‌های مستقر در مراکز تجاری شروع شود. در این تبصره تقریبا یک بازه زمانی پنج ماهه دیده شده تا واحدهای تولیدی تولیدات قبلی خود که در بازار است را اظهار و تولیدات جدید را شناسه‌دار کنند.
گرجی بیان کرد: در گام‌های دیده شده در تبصره ۴ اعلام شده که در گام اول صرف اینکه تولیدکننده عنوان ساخت داخل را در لباس بدوزد، کفایت می‌کند. البته امروز برای مبارزه با کالای قاچاق خیلی راحت‌تر از بحث شناسه‌دار کردن می‌توان برخورد کرد، چراکه ۱۲۵ برند محرز قاچاق شناسایی شده و چه شناسه داشته باشند و چه شناسه نداشته باشند، کالاهای قاچاق هستند. در حقیقت برای برخورد با این برندها نیاز به هیچ مقدمه‌ای نیست.
این مقام مسوول با بیان اینکه بخشی از وظایف وزارت صمت شناسایی و اعلام فهرست برندهای محرز قاچاق بود که انجام شده، گفت: در جلسه اخیر با ادارات کل استانی هم مقرر شد، طبق اعلام ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا، مقابله با برندهای محرز قاچاق پوشاک در هفته‌های آینده آغاز شود.
قاچاق پوشاک چقدر است؟
حمیدرضا دهقانی‌نیا سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اظهار کرد: زیرساخت‌های اجرای طرح شناسه کالا از سال‌های قبل فراهم شده است. بر این اساس از ۳۰ مهر سال ۱۳۹۷ عرضه پوشاک بدون شناسه ممنوع بوده و حالا هم قرار است این طرح تکمیل شود. چهار گام پیش‌رو برای اجرای طرح شناسه کالا شامل آموزش، اطلاع‌رسانی، ثبت موجودی و موضوع اظهار است و تا زمانی که اظهار تکمیل نشود و این گام‌ها در کنار یکدیگر مراحل نهایی را طی نکنند به وضعیت مطلوب نخواهیم رسید. در اصل ذی‌نفعان طرح بعد از دیدن آموزش، باید برای ثبت موجودی در سامانه جامع تجارت اقدام کنند. بر این اساس متقاضیان باید ذیل سامانه شناسه کالا بگیرند، شناسه‌ها را الصاق و موجودی را ثبت کنند و در نهایت اظهار را در سامانه جامع تجارت تکمیل کنند.
وی با بیان اینکه ضمانت اجرایی طرح در گام تکمیلی آن مصوب شدن تبصره ۴ ماده ۱۸ است، تصریح کرد: در تبصره ۴ ماده ۱۸ تمام مراحل خرید، فروش، عرضه و نگهداری با ذکر جزئیات درج شده است. اطلاعات فروش باید هم در سامانه مودیان و هم در سامانه جامع تجارت ثبت و ضبط شود.
دهقانی‌نیا درباره برآورد حجم پوشاک قاچاق در بازار گفت: براساس آمار سال ۱۳۹۹، حدود یک میلیارد و ۱۳۹ میلیون دلار حجم قاچاق بود. اما براساس آمار سال ۱۴۰۰ این رقم به ۹۸۷ میلیون دلار رسیده که این رقم با عددی که وزارت صمت در حوزه تولید و مصرف مطرح می‌کنند هم کاملا منطبق است، چرا که آمار تولید سالانه حدود ۵/۴ میلیارد دلار و آمار مصرف حدود ۵/۵ میلیارد دلار اعلام شده که خلأ و فاصله این دو عدد حدودا معادل همین ۹۸۷ میلیون دلار است که به صورت قاچاق در حال تامین است.
به گفته وی سند تبصره ۴ ماده ۱۸ که اخیرا به امضای ذی‌نفعان شامل وزارت صمت، ناظران، ضابطان و دستگاه‌هایی که در این حوزه مسوولیت دارند، اتاق اصناف و اتحادیه‌ها رسیده همه روی آن توافق کردند. حالا که این سند نهایی شده، برای ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز ارسال می‌شود و سپس با پیگیری دبیرخانه ستاد در جلسه اعضای ستاد که هر دو ماه یکبار با حضور رییس‌جمهوری یا رییس ستاد، موضوع مطرح می‌شود و در اولین جلسه اعضای ستاد مرکزی که کمتر از یک ماه دیگر برگزار می‌شود، طرح و بعد تصویب و ابلاغ خواهد شد.
الزامات برخورد با پوشاک قاچاق
دهقانی‌نیا در برنامه میز اقتصاد با موضوع آغاز اجرای طرح شناسه‌دار شدن پوشاک با بیان اینکه در حال حاضر در حوزه تولید پوشاک ۵۵۵۳ عدد شناسه کالا ثبت شده، تصریح کرد: براساس سند یاد‌شده، اگر کالایی در محل عرضه قرار گرفت، ولی شناسه نداشت مشمول کالای قاچاق می‌شود. اگر این کالا در زنجیره در سامانه جامع تجارت از ید ماقبل به ید مابعد ثبت و ضبط نشد دوباره مشمول می‌شود و همین‌طور ضمانت اجراهایی که باید در مقوله برخورد با کالاها و نشان‌های تجاری محرز قاچاق صورت بپذیرد. در حوزه ضابطان، فراجا و فرماندهی انتظامی مسوولیت برخورد با کالاهای محرز قاچاق پوشاک را در سطح عرضه دارند که در این مورد هم از سمت قرارگاه در ستاد مرکزی هماهنگی شده است. پس دو ضمانت اجرا شامل مصوب شدن تبصره ۴ ماده ۱۸ و تشدید برخورد با کالاهای محرز قاچاق از منظر پوشاک در سطح عرضه وجود دارد.
به گفته وی موفقیت طرح برخورد با پوشاک قاچاق مشروط به منوط شدنش به این است که خطر در سطح عرضه بالا برود. بنابراین اگر در کنار کالای پوشاک تولیدی ایرانی شناسنامه‌دار، با کالای قاچاق یا تولیدی غیر‌شناسنامه‌دار در سطح عرضه که گلوگاه آخر است، برخورد نشود، عملا فضا در اختیار کالای قاچاق قرار می‌گیرد. بنابراین یکی از اقدامات مکمل در کنار گام مصوب شدن تبصره ۴ ماده ۱۸، تشدید برخورد با کالاهای محرز و نشان‌های تجاری پوشاک قاچاق است. تا زمانی که صندوق‌های فروشگاهی راه‌اندازی و کاملا مستقر نشوند، طرح کامل نمی‌شود، چون این مورد حلقه آخر درخصوص عرضه کالای نهایی است. تا زمانی که صندوق فروشگاهی نباشد، مصرف‌کننده نهایی مشخص نمی‌شود.