صنعت پوشاک و نساجی صنعتی چندبعدی است که سودآوری و میزان اشتغالزایی بالایی دارد.
رضا رحمانی-وزیر اسبق صمت و تحلیلگر مسائل صنعتی
این صنعت از صنایع با حاشیه سود بالا محسوب می‌شود. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ بازار این صنعت به ۲۰۰۰میلیارد دلار در سال برسد. هم‌اکنون گردش مالی این صنعت در اقتصاد ایران حدود ۱۵میلیارد دلار تخمین زده می‌شود که شامل تولید داخلی، واردات و قاچاق است.صنعت نساجی و پوشاک از جمله صنایع فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شود که با استفاده از این محصول، کشورها فرهنگ خود را به دیگر ملت‌ها صادر می‌کنند و اثر ماندگاری بر فرهنگ و اجتماع می‌گذارند.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از ایسنا، پوشاک از محصولات مرتبط با نیازهای اولیه است که در زمره محصولات راهبردی قرار دارد و نیازمند حمایت‌های خاص است. پوشاک به چند دلیل در این جایگاه از اهمیت قرار دارد. نخست آنکه پوشاک و مد در حوزه فرهنگ هرکشور از اهمیت خاصی برخورداری است و نماد فرهنگی آن جامعه محسوب می‌شود.دوم آنکه صنعت پوشاک ارزش‌افزوده بالایی دارد و با تقویت برندینگ این سودآوری چندین‌برابر خواهد شد. در مرتبه سوم، سطح اشتغالزایی صنعت پوشاک نسبت به سایر صنایع در حد قابل‌توجهی بالاست.
در کشورهایی که صنعت نساجی و پوشاک در آن اهمیت یافته، عموما بیکاری کمتر از کشورهای دیگر با حجم اقتصاد مشابه است و اثر اجتماعی مهمی دارد. از مهم‌ترین ویژگی‌های صنعت پوشاک این است که با سرمایه‌گذاری بسیار اندک نسبت به سایر صنایع می‌توان اشتغالزایی بسیار بیشتری انجام داد. به عنوان مثال برای ایجاد هر شغل در صنعت پتروشیمی با قیمت سال جاری باید ۳۰میلیارد سرمایه‌گذاری انجام شود درحالی‌که مقدار سرمایه‌گذاری برای ایجاد هر شغل در صنعت نساجی کمتر از ۱۰۰میلیون است. همین ویژگی مهم موجب شده است که صنعت پوشاک و نساجی به عنوان صنعت فقرزدا معرفی شود.
در همه صنایع، به‌ویژه صنعت نساجی و پوشاک باید نگاه فناورانه را در تولید و توزیع محصول نهایی مورد توجه قرار داد. می‌توان به یقین گفت که آینده صنعت مد و پوشاک، بر پایه تکنولوژی خواهد بود و هر جزئی از این صنعت، از طراحی و پیش‌بینی روندها گرفته تا تولید و عرضه محصولات، تحت تاثیر فناوری خواهد بود. از سوی دیگر، تخمین زده می‌شود که ارزش بخش پوشاک فناورانه تا سال ۲۰۳۰ به ۵۰میلیارد دلار برسد. از سوی دیگر، بازی‌های اجتماعی و قابلیت‌های فضای مجازی می‌توانند کل بازار در دسترس را تا ۸سال آینده به بیش از ۱۰درصد گسترش دهند.
غیبت ایران در زنجیره جهانی نساجی
صنعت نساجی نقشی اساسی در زنجیره ارزش جهانی (GVC) ایفا می‌کند و به توسعه اقتصادی بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه، کمک می‌کند. این صنعت شامل طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها، از تولید الیاف و نخ گرفته تا برش، دوخت و فروش لباس و منسوجات نهایی می‌شود.در زنجیره ارزش جهانی نساجی، فعالیت‌ها به مراحل مختلف تقسیم می‌شوند که هر مرحله توسط کشورهای مختلف یا شرکت‌های مختلف در سراسر جهان انجام می‌شود. این امر به دلیل مزیت‌های نسبی و مطلق هر کشور در تولید مراحل مختلف زنجیره ارزش است.برخی مزایای مشارکت در صنعت نساجی در زنجیره ارزش جهانی برای کشورها عبارتند از:
ایجاد اشتغال: صنعت نساجی یکی از بزرگ‌ترین کارفرمایان در جهان است و میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان به‌طور مستقیم و غیرمستقیم استخدام می‌کند.
کاهش فقر: درآمد حاصل از کار در صنعت نساجی می‌تواند به کاهش فقر و ارتقای سطح زندگی افراد در خانوارهای کم‌درآمد کمک کند.
توسعه زیرساخت: برای تسهیل فعالیت در صنعت نساجی، به زیرساخت‌هایی مانند جاده‌ها، بنادر و برق نیاز است.
جذب سرمایه‌گذاری خارجی: صنعت نساجی می‌تواند سرمایه‌گذاری خارجی را به کشورها جذب کند که می‌تواند به رشد اقتصادی و توسعه کمک کند.
توانمندسازی زنان: زنان سهم قابل‌توجهی از نیروی کار در صنعت نساجی را تشکیل می‌دهند. مشارکت در این صنعت می‌تواند به توانمندسازی زنان و افزایش استقلال اقتصادی آنها کمک کند.باوجود مزایای مذکور، بازار این صنعت به صورت مساوی در کشورها پخش نشده است. ۷۵درصد از بازار در کشورهای اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده، چین و ژاپن است درحالی که یک‌سوم از جمعیت جهان را دارا هستند. براساس آمار، بازار پوشاک تا سال ۲۰۱۷ تقریبا ۳/۱تریلیون دلار اندازه‌گیری شده که بزرگتر از کل اقتصاد ایتالیاست. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ این عدد به ۲تریلیون دلار برسد و مجموعه بازار مصرفی هند و چین از اتحادیه اروپا و آمریکای‌شمالی پیشی بگیرد.
آسیا به بزرگ‌ترین تولیدکننده و عرضه‌کننده محصولات صنایع نساجی و پوشاک برای کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه جهان تبدیل شده است. انتقال تولید به این بخش از جهان از سال‌های بسیار دور تاکنون ادامه یافته است. در سال ۲۰۰۰ تقریبا ۲۰درصد از تجارت محصولات نساجی بین کشورهای آسیایی بود در حالی که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ این رقم به ۳۵درصد برسد. چین با تامین ۶۵درصد از این تجارت، بزرگ‌ترین عرضه‌کننده این محصول است که در سال‌های اخیر با افزایش مصرف سرانه پوشاک شهروندانش و افزایش هزینه تولید از ارتقای حجم صادرات امتناع کرده است. این موضوع برای کشورهای درحال توسعه از جمله ایران که در اتحادیه‌های متنوعی عضو است، فرصت مناسبی را برای افزایش صادرات فراهم کرده. با این حال، سهم ایران از این صنعت در زنجیره جهانی به بیش از ۵۰۰میلیون دلار نمی‌رسد.
اهمیت خلق برند ایرانی در افزایش حاشیه سود
صنعت مد و پوشاک یکی از صنایعی است که به سرعت در حال رشد است و هر هفته یا هر ماه یک نیاز جدید در آن تحقق پیدا می‌کند. صنعت پوشاک بزرگ‌ترین سهم از تجارت الکترونیک را به خود اختصاص خواهد داد. در واقع، این صنعت تا سال ۲۰۲۵درآمد بالقوه ۶۸۴میلیارد دلاری خواهد داشت. صنعت پوشاک یک شبکه بزرگ با رقبای زیادی است. برای اینکه یک برند در بازار قوی و منحصربه‌فرد باشد، نیاز به توسعه یک استراتژی قوی دارد. این امر به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که یک تصویر و هویت در ذهن مشتریان خلق کنند. تداوم استراتژی‌های خاص تبلیغ و فروش در طول زمان منجربه ایجاد «برند» خواهد شد.
برند باعث ارزش‌افزوده مازاد خواهد شد و حاشیه سود را چندبرابر خواهد کرد. به دلیل هزینه‌های بالای برندینگ و حضور در بازارهای بین‌المللی می‌توان کنسرسیومی از شرکت‌ها ایجاد کرد تا یک شرکت ایرانی با برند در سطح جهان شکل بگیرد.روند روبه‌رشد کشورهای آسیایی در توسعه پوشاک در حالی است که گردش مالی این صنعت در ایران ۹ تا ۱۰میلیارد دلار در سال تخمین زده شده است.
صنعت پوشاک در رده صنایعی قرار دارد که مزایای بسیار آن از جمله قدرت اشتغالزایی بالا، ارزآوری، تولید ثروت ملی، نیاز به سرمایه‌گذاری کمتر نسبت به سایر صنایع و … موجب شده تا بسیاری از کشورها درصدد توسعه این صنعت برآیند. در ایران ۷۰۰واحد صنعتی و ۳۰۰هزار واحد صنفی در توزیع صنعت پوشاک و نساجی فعالیت دارد. در مجموع بالغ بر یک‌میلیون نفر در زنجیره تولید تا توزیع در این صنعت مشغول به فعالیت هستند.
یکی از مسائل اساسی در صنعت پوشاک و نساجی، نوسازی ماشین‌آلات تولیدی است. نوسازی ماشین‌آلات در صنایع نساجی به دلیل مشکلات مالی بنگاه‌ها در سال‌های اخیر محقق نشده است. بزرگ‌ترین مزیت نساجی یک کشور نسبت به دیگر کشورها توان تولید با کمیت و کیفیت بالاست. اگر تجهیزات تولیدی از بالاترین فناوری روز دنیا برخوردار نباشند، تیراژ تولید و کیفیت محصولات پایین و قیمت تمام‌شده بیشتر از رقبای جهانی خواهد بود. از سمت دیگر، عقب‌ماندگی صنعت نساجی باعث کاهش قدرت رقابت صنعت پوشاک خواهد شد که به‌موجب این عوامل، اشتغال و اقتصاد دچار آسیب می‌شود.
با عنایت به این موضوع لازم است سیاست‌های تسهیل در اعطای اعتبار به بنگاه‌ها جهت خرید ماشین‌آلات فناور اتخاذ شود. متاسفانه در صنعت چرم به تولید چرم گوسفندی توجه نشده است. این عدم توجه در شرایطی است که حدود ۵۴میلیون گوسفند در کشور وجود دارد.
ایجاد این مزیت نیازمند سرمایه‌گذاری حداقل ۵۰میلیون یورو و تکمیل زنجیره پوشاک است. از این مقدار چرم گوسفندی در کشور می‌توان حدود 4میلیون قطعه لباس تولید کرد که ارزش آن در حدود 800میلیون دلار تا یک‌میلیارد و ۲۵۰میلیون دلار تخمین زده می‌شود. صادرات خام پوست گوسفند تنها حدود 40میلیون دلار عایدی برای کشور دارد که نسبت به فروش کالای نهایی تفاوت گزافی دارد.