صنعت نساجی از دیرباز در ایران از مزیت‌‌‌های بزرگی برخوردار بوده است.
محمد عدمی/پژوهشگر سیاستگذاری صنعتی
از منظر اقتصادی، فرهنگی، هنری و اجتماعی در طول تاریخ همواره تولیدات دستی صنعت نساجی و پوشاک، عرصه ممتازی به شمار می‌رفت، بهطوری که تولیدات ایرانی در سراسر جهان حرفی برای گفتن داشته‌‌‌اند. این موضوع، هم موجب توسعه فرهنگ ایرانیان می‌‌‌شد و هم اوضاع اقتصادی کشور را بهبود می‌‌‌بخشید. به این منظور ایران در طول تاریخ وام‌‌‌دار تولید آثار زیبا و بادوام بوده است؛ چرا که این محصولات زیبا، از کیفیت، دوام و مانایی بالایی برخوردار بوده‌‌‌اند. اما امروزه سهم صنعت نساجی از صنعت کل کشور، چندان رقم قابل‌‌‌توجهی نیست.
سود نساجی در تار و پود کیفیت
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از دنیای اقتصاد، همچنین، به‌واسطه کوچک شدن این صنعت، مزیت نسبی تولید منسوجات و پوشاک در بازارهای خارجی دچار چالش‌‌‌های متعددی شده است. با این حال، ظرفیت بزرگ صنعت نساجی در ایران مانند آتش زیرخاکستر است؛ بهطوری که سیاستگذاران و سرمایه‌گذاران می‌‌‌توانند روی پتانسیل‌‌‌های تاریخی این صنعت در ایران، حساب ویژه‌‌‌ای باز کنند. چنانچه کیفیت محصولات ایرانی بتواند به طور کافی رشد کند، امیدی برای بازگشت جایگاه محصولات ایرانی به عرصه جهانی وجود خواهد داشت. در این راستا یک مقاله معتبر علمی به چگونگی افزایش سود تولیدکنندگان پارچه و پوشاک همراه با افزایش سود خرده‌‌‌فروشی‌‌‌های پوشاک پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان داده است که افزایش کیفیت و دوام پارچه و پوشاک می‌‌‌تواند موجب افزایش سود تولیدکنندگان و عرضه‌‌‌کنندگان حاضر در زنجیره تولید صنعت نساجی شود.
اوضاع اسفناک هنری سودآور
صنعت نساجی سابقه برجسته‌‌‌ای در ایران دارد؛ بهطوری که کشورمان با این صنعت توانسته است نقش مهمی در صحنه جهانی ایفا کند. این قضیه را می‌‌‌توان با مشاهده آثار ممتاز ثبت‌شده در تاریخ بشری مشاهده کرد. فرش‌‌‌های دست‌‌‌بافت و لباس‌‌‌های دست‌‌‌دوز، به هنر این اقلیم نقش و نگاری ابدی بخشیده؛ اما امروز نقش هنر ایران در جهان تا حدی کمرنگ شده است.
در همین راستا، بررسی اوضاع کنونی صنعت نساجی یکی از بهترین راه‌‌‌هایی است که بتوان به دلایل تنزل جایگاه هنر دست ایرانیان پی‌‌‌برد. با توجه به آمارهای موجود، سهم ارزش‌افزوده مربوط به «تولید منسوجات» و «تولید پوشاک» نسبت به ارزش‌افزوده کل صنعت، مقدار بسیار اندکی شده است. براساس داده‌‌‌های مرکز آمار ایران، سهم تولید منسوجات از ارزش‌افزوده کل صنعت کشور در سال ۱۳۸۴ به میزان ۱.۹۷درصد بود. این رقم در بازه زمانی ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۹، افزایش زیادی نداشت؛ بهطوری که بیشترین سهم تولید منسوجات در این دوره به میزان ۳.۲۴درصد در سال ۱۳۸۵ ثبت شد.
تولید پوشاک نیز در بازه زمانی یادشده، اوضاع مطلوبی را تجربه نکرد. سهم تولید پوشاک از ارزش‌افزوده کل صنعت در سال ۱۳۸۴ به رقم ۰.۱۳درصد رسید. بیشترین سهم ثبت‌شده برای تولید پوشاک نیز با ۰.۳۷درصد به سال ۱۳۹۵ مربوط می‌‌‌شود. این در حالی است که ظرفیت صنعت نساجی در ایران، بسیار بیشتر از ارقام یادشده است.
به لحاظ تاریخی، اجتماعی و اقتصادی، سرمایه‌‌‌های انسانی و اجتماعی بزرگی برای این صنعت در کشور وجود دارد. از دوران پیشامدرن تا دوران پسامدرن، زنان و مردان هنرمند و کوشایی توانسته‌‌‌اند آثار ناب و زیبای بی‌‌‌شماری در صنعت نساجی به وجود آورند. برخی از این آثار به جهت بالا بودن کیفیت و دوام بی‌‌‌نظیرشان همچنان در موزه‌‌‌ها یا خانه‌‌‌های قدیمی قابل مشاهده هستند. علاوه بر اینکه در برخی موارد، صنعت نساجی به سرمایه فیزیکی یا اقتصادی زیادی نیاز ندارد و با کمترین امکانات می‌‌‌توان در دورترین شهرها و روستاها اشتغال قابل‌‌‌توجهی برای مردم ایجاد کرد.
افزایش کیفیت؛ راه نجات
نکته حیاتی و کلیدی ماجرا در صنعت نساجی، کیفیت و دوام است. همواره وجود زیبایی در آثار تاریخی همراه با مانایی توانسته است موجب حیرت انبوهی از انسان‌‌‌ها شود. در این زمینه، مقاله «تاثیر اشتراک هزینه بر بهبود کیفیت و سود تحت تقاضای نامشخص: مورد زنجیره تامین نساجی و پوشاک» نشان می‌دهد که چگونه افزایش کیفیت محصولات صنعت نساجی بر سودآوری این صنعت اثرگذار بوده است.
به این ترتیب، زنجیره تامین نساجی و پوشاک توسط لانگ و همکاران (۲۰۲۴) از ابتدا تا انتهای زنجیره تولید بررسی شد. تولیدکننده پارچه در ابتدای این زنجیره قرار دارد و پس از آن، تولیدکننده پوشاک در نظر گرفته شده است. در انتهای زنجیره نیز خرده‌‌‌فروشان پوشاک قرار دارند. در مدل مذکور، بهبود کیفیت پارچه و پوشاک همراه با افزایش سود مورد انتظار شرکت‌ها بررسی شد. نکته قابل‌‌‌توجه این کار علاوه بر بهبود کیفیت محصولات نساجی، به دست‌‌‌آوردن شرایطی است که تحت آن هر عضوی در زنجیره تولید بتواند بیشترین سود را کسب کند.
صنعت بزرگ زیباست
نتایج این مقاله نشان داد که با افزایش تقاضا، کیفیت محصول نهایی و سود مورد انتظار هر سه عضو موجود در زنجیره افزایش خواهد یافت. کلیدی‌‌‌ترین نتیجه این مطالعه آن است که بهبود کیفیت و اشتراک هزینه میان تولیده‌‌‌کننده و خرده‌‌‌فروش پوشاک سود بیشتری برای تولیدکننده پارچه ایجاد می‌کند. از این طریق، کسانی که تصمیم به بهبود کیفیت می‌‌‌گیرند، در نهایت سود بیشتری می‌‌‌توانند کسب کنند.
در نهایت می‌‌‌توان متوجه شد که افزایش کیفیت در صنعت نساجی اهمیت کلیدی خواهد داشت. افزایش کیفیت صنعت نساجی در ایران همراه با اشتراک هزینه میان تولیدکننده و خرده‌‌‌فروش پوشاک نیازمند قاعده‌‌‌گذاری و سیاستگذاری کارآمد در این صنعت است. به‌خصوص آنکه افزایش کیفیت پارچه در ابتدای زنجیره تولید نقطه عطفی در رشد و شکوفایی کل صنعت نساجی خواهد بود.
از این جهت بهتر است تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران صنعت نساجی به هیچ عنوان از بهبود کیفیت و دوام محصولات خود غافل نشوند. این اقدام همراه با ایجاد همکاری میان اعضای مختلف زنجیره تولید نساجی به طور قابل‌‌‌توجهی موجب افزایش سود آنها خواهد شد؛ بهطوری که با به‌کارگیری چنین سازوکاری، از مصرف‌کننده گرفته تا تولیدکننده و فروشنده محصولات صنعت نساجی می‌‌‌توانند از سطح رفاه بالاتری برخوارد شوند و در بزرگ شدن این صنعت نفع بیشتری داشته باشند.