ترکیه که در آرزوی پیشرفت پا در صنایع مختلف گذاشته، این‌بار سراغ صنعت نساجی رفته و توانسته پله‌های ترقی را یکی‌یکی پشت‌سر بگذارد. از نظر رتبه‌بندی جهانی نیز صنعت نساجی ترکیه جزو ۵ کشور نخست دنیا در کنار غول‌هایی مانند چین و هند محسوب می‌شود.
نویسنده: سارا رشادی زاده
دولت ترکیه صنعت نساجی و پوشاک این کشور را به عنوان یکی از صنایع استراتژیک خود تعریف کرده و از آن به صورت ویژه حمایت می‌کند. محصولات صنعت نساجی و پوشاک ترکیه هم‌اکنون در بازارهای سراسر جهان به فروش می‌رسد و این کشور هدفگذاری کرده که صادرات ۲۰ میلیارد دلاری فعلی خود را در این حوزه به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار در ۱۵ سال آینده برساند. از این‌رو صمت در گفت‌وگو با کارشناسان صنایع پوشاک و نساجی کشور به بررسی صنعت نساجی ترکیه و جایگاه آن در سطح بین‌الملل پرداخت.
نقش راهبردهای از پیش تعیین‌شده در پیشرفت نساجی ترکیه
صنعت نساجی و پوشاک در ترکیه از ۳ منظر نیروی کار، سود سرمایه و فرصت‌های صادراتی نقش مهمی در اقتصاد این کشور دارد. این صنعت ۱۶درصد از سهم تولیدات صنعتی، ۱۹درصد از سهم نیروی کار در کارخانه‌های صنعتی و ۳۲درصد از کل صادرات ترکیه را به خود اختصاص داده است. توسعه صنعت نساجی و پوشاک این کشور مدیون شاخص‌هایی از جمله کیفیت مواد خام تولید شده، قیمت مناسب، نیروی کار ارزان و هزینه پایین هر واحد است. علیرضا حائری، عضو جامعه متخصصین صنایع نساجی درباره صنعت نساجی ترکیه و جایگاه آن در سطح منطقه و بین‌الملل گفت: درحال حاضر صنعت پوشاک این کشور توانسته مقام نخست منطقه را به خود اختصاص دهد. علاوه بر این صنعت پوشاک ترکیه در سطح جهان نیز رتبه ممتازی را به خود اختصاص داده است. وی با تاکید بر گردش مالی این صنعت افزود: میزان صادرات سالانه نساجی ترکیه هم‌اکنون رقمی نزدیک به ۲۵ تا ۲۶ میلیارد دلار برآورد شده که بیش از ۵۰ درصد آن به صادرات پوشاک تعلق دارد.
حائری معتقد است برنامه‌ریزی و راهبردهای از پیش تعیین شده در پیشرفت صنعت نساجی کشور ترکیه نقش کلیدی ایفا کرده است. وی اظهار کرد: برنامه راهبردی ترکیه برای سال ۲۰۲۳ میلادی، چیزی شبیه برنامه افق ۱۴۰۴ ایران است. سال ۲۰۲۳ میلادی مصادف با یکصدمین سالگرد تاسیس ترکیه نوین است که به منظور رسیدن به آن برای صنایع مختلف (از خودرو تا نساجی و گردشگری) برنامه‌ریزی‌های مختلفی از سوی دولتمردان این کشور انجام‌شده است. به عنوان نمونه در بحث صادرات صنعت پوشاک، ترکیه پیش‌بینی کرده که تا این سال به رقمی معادل ۸۰ میلیارد دلار دست خواهد یافت. وی راز موفقیت اقتصاد ترک‌ها را حمایت از این صنعت دانست و گفت: صنعت نساجی به طور کلی ۳ مزیت عمده دارد که برخی کشورها از جمله ترکیه آن را به درستی تشخیص داده‌اند و با تکیه بر آن اقتصاد خود را متحول کرده‌اند. نخستین و مهم‌ترین مزیت این صنعت ارزش افزوده آن است. به عنوان نمونه از پنبه با هزینه‌ای معادل کیلویی ۲ تا ۴ دلار می‌توان پوشاک با قیمتی معادل هر کیلو ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار به فروش رساند. دومین مزیت، ارزآوری بالای منسوجات و سومین مزیت اشتغالزایی بالای آن است. ترکیه به‌خوبی این ۳ مزیت را تشخیص داده و به عنوان یک صنعت ممتاز از آن حمایت می‌کند.
پایین بودن دستمزد، دلیل دیگری بر موفقیت نساجی ترک‌ها
مهم‌ترین دلیل این موفقیت پایین‌بودن هزینه دستمزد کشور ترکیه در مقایسه با اروپاست. هزینه نیروی کار به‌ازای هر ساعت در کشور ترکیه بیش از ۴/۵دلار است درحالی‌که این هزینه در اسپانیا ۲۶دلار و در فرانسه ۴۰دلار در ازای یک ساعت کار است. ساعات کار هفتگی نیز در ترکیه به نسبت اروپای‌غربی بیشتر و افزون‌بر ۴۸/۹ساعت در هفته است درحالی‌که متوسط این شاخص در اروپای‌غربی بیش از ۳۸/۵ساعت است. مجموعه این عوامل در کنار دانش و مهارت تولید انبوه، سرمایه‌گذاری مطلوب، استفاده از ماشین‌آلات مدرن و مواد اولیه مرغوب باعث شده تا صنعت نساجی و پوشاک ترکیه به یک صنعت ممتاز، ارزآور و درجه‌یک تبدیل شود به‌نحوی‌که برنامه‌ریزان اقتصادی و استراتژیک آن کشور هدف ۷۵میلیارد دلاری با سهم ۱۵درصدی از مجموع صادرات کشور را برای این صنعت در سال ۲۰۲۳میلادی در نظر گرفته‌اند.
از مجموع حدود ۶۰ هزار شرکت فعال در این صنعت، حدود ۶۰درصد در بخش تولید پوشاک فعالیت می‌کنند که نشان‌دهنده هدفگذاری این صنایع برای تولید کالای نهایی در بخش نساجی است. پوشاک در انتهای زنجیره تولید منسوجات قرار دارد و دارای بالاترین ارزش‌افزوده، قدرت صادرات و ارزآوری بالا و بیشترین امکان اشتغالزایی بوده از این‌رو نسبت به سایر رشته‌های صنعت نساجی به سرانه سرمایه‌گذاری کمتری نیز احتیاج دارد. علاوه بر موارد پیش‌گفته، موقعیت جغرافیایی ممتاز کشور ترکیه نیز سهم شایانی در توسعه تجارت این بخش از اقتصاد آن کشور داشته است. دسترسی آسان و سریع به بازارهای اروپا، روسیه و خاورمیانه باعث کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و کاهش زمان تحویل کالا می‌شود که بسیار تعیین‌کننده است.
اعطای یارانه فروش به تولیدکنندگان
محمدعلی عامری، عضو انجمن صنایع نساجی نیز با اشاره به اشتغالزایی بالای این صنعت، راز موفقیت صنعت نساجی ترکیه را در برنامه‌ریزی درست ترک‌ها دانست و گفت: با توجه به گسترش تجارت جهانی و ضرورت حرکت آنلاین در این صنعت و سایر صنایع نیاز به تصمیم‌گیری سریع احساس می‌شود. در همین زمینه نیز دولت ترکیه از مدت‌ها قبل با هدف ایجاد سرمایه، افزایش صادرات و اشتغالزایی بر صنعت نساجی متمرکز شد. علاوه بر این رشد و توسعه کارخانه‌ها باعث ایجاد طرح‌ها و صنایع دیگر در این کشور شد. وی در ادامه سخنان خود درباره نقش دولت ترکیه و سیاست‌های مالی آنان در گسترش این صنعت اظهار کرد: دولتمردان ترکیه با اعطای تسهیلاتی از جمله یارانه فروش به بازارهای خارجی محصولات خود کمک می‌کنند.
به عنوان نمونه با استفاده از این یارانه‌ها توانسته‌اند محصولاتی ارزان‌تر از تولیدات داخلی ایران را در بازارهای ایران به فروش برسانند و از این فرصت استفاده می‌کنند به طوری که اکنون ایرانی‌ها بهترین مشتریان پوشاک و نساجی ترکیه به شمار می‌آیند. سهم منسوجات از کل صادرات این کشور در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳میلادی به‌ترتیب معادل ۸/۷ و ۹/۷درصد اعلام و این نسبت در همان سال‌ها برای پوشاک رقمی معادل ۷/۸ و ۸/۴درصد عنوان شده است. به‌عبارت دیگر نساجی و پوشاک توانسته در سال ۲۰۱۳ میلادی سهمی حدود ۱۸درصد از کل صادرات کشور ترکیه را تصاحب کند. اتحادیه اروپا یکی از بازارهای هدف صادراتی منسوجات و پوشاک کشور ترکیه است به طوری‌که حدود ۱۶درصد از سهم بازار منسوجات و ۱۳درصد از سهم بازار پوشاک کشورهای اتحادیه اروپا در تصرف محصولات ترک است.
بزرگترین مشتریان منسوجات ترکیه در قلب اروپا
در این میان روسیه، ایتالیا و آلمان بزرگترین مشتریان اروپایی منسوجات کشور ترکیه و پس از آن آلمان، انگلیس و اسپانیا نیز بزرگترین مشتریان پوشاک این کشور هستند. سهم ترکیه از تجارت منسوجات و پوشاک در جهان نیز به‌ترتیب ۳/۹ و ۳/۴درصد است. در یک نظر، صنعت نساجی و پوشاک به‌همراه صنایع خودروسازی، لوازم‌خانگی و صنعت گردشگری از ارکان اصلی اداره کشور ترکیه در ابعاد اقتصادی و اجتماعی است و تصمیم‌گیران آن کشور با درک درست از توانایی‌های این صنعت، سهم قابل توجهی را در رشد اقتصادی برای آن قائل شده‌اند. براساس این گزارش، ترکیه که در طول ۱۰ سال گذشته توانسته صنایع خود را متحول سازد و جایگاه نخست را در سطح منطقه به تسخیر درآورد، در نظر دارد تا چند سال آینده جایگاه نخست نساجی جهان را کسب کند؛ آرزویی که با پیشرفت سریع ترک‌ها و حمایت دولت این کشور چندان دست‌نیافتنی به نظر نمی‌رسد.