حیات صنایع این روزها به نقدینگی گره خورده و بانکها در این میان بزرگترین نقش را ایفا میکنند. به گفته ولیالله سیف، رییس بانک مرکزی نزدیک به ۸۵ درصد تامین مالی تولید کشور برعهده بانکهاست در حالی که در تمام دنیا این رقم باید حدود ۲۰تا۳۰درصد باشد.
به گفته کارشناسان ساختار مناسب تامین مالی بخش تولید در کشور باید۳۰ درصد از سوی بانک، ۳۰درصد از محل سرمایهگذاری خارجی و مابقی هم از طریق بازار سرمایه و نظام بیمه انجام شود. لیزینگها و شرکتهای سرمایهگذاری نیز سهم بسیاری در تامین مالی بنگاهها ایفا میکنند. بانکها در ایران بیشترین سهم منابع مالی خود را به بنگاههای بزرگ و برای تامین مالی بلندمدت این بنگاهها اختصاص میدهند درحالی که در تمام دنیا بانکها عمده منابع خود را صرف تامین مالی کوتاهمدت بنگاههای کوچک میکنند. بنابراین ساختار تامین مالی در کشور را میتوان به عنوان متهم ردیف نخست ضعف تامین صنایع در کشور عنوان کرد. حال با رفع تحریمها ظرفیت استفاده از فاینانس نیز برای بنگاههای بزرگ فراهم شده است. درحالحاضر ارزش تولید اقتصاد ایران مناسب است که میتوان برای تامین فاینانس در بخش تولید متناسب با آن رقم قابلتوجهی در نظر گرفت.
ضعف نظام بیمه در تامین مالی بنگاههای کوچک
وحید شقاقی، کارشناس اقتصادی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران درباره راهکارهای تامین مالی برای صنایع کشور به صمت گفت: بین ۸۵ تا ۹۰ درصد از تامین مالی واحدهای تولیدی و صنعتی از طریق نظام بانکی انجام میشود. این استاد دانشگاه، نظام بیمه، بازار سرمایه، لیزینگ و تامین مالی از خارج را از راهکارهای دیگر تامین مالی صنایع عنوان کرد و افزود: متاسفانه نظام بیمه در کشور به مسئله تامین مالی نپرداخته و این در حالی است که در تمام دنیا بیمهها نقدینگی و سپردههای مالی مردم را جمعآوری و در پروژهها سرمایهگذاری میکنند اما در صورت ایفای نقش درست نظام بیمه در ایران این جریان میتواند محل مناسبی برای تامین مالی بنگاههای کوچک باشد. این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه بانکها اکنون به اهمیت و نقش نظام بیمه پی بردهاند گفت: به همین دلیل است که برای کسب نقدینگی به این حوزه ورود کردهاند اما بخش خصوصی در کشور متاسفانه هنوز به این موضوع نرسیده است. علاوه بر این آنچه در این زمینه اهمیت ویژه دارد کارآیی بیشتر بیمهها متناسب با بانکهاست. شقاقی با بیان اینکه بیمهها سپردههای خرد را میتوانند دریافت کنند و جمع این سپردهها میتواند به بیش از سپردههای بانکی برسد، اظهار کرد: مکانیزم نظام بانکی فقط برای کسب سود تعریف میشود اما در نظام بیمه مکانیزمهای دیگری هم تعریف میشود. وی با اشاره به اینکه بیمهها در طرحهای کوتاهمدت میتوانند کمک بسیاری به نظام تولیدی کشور برای تامین مالی کنند، توضیحداد: از دیگر محورهایی که میتواند به تامین مالی برای بخش تولید کمک کند بازار سرمایه است که متاسفانه در این زمینه هم مشکلاتی وجود دارد.
لزوم طراحی ابزار تضمین در بازار سرمایه
این کارشناس امور اقتصادی با تاکید بر اینکه بازار سرمایه پیشبینیپذیر میتواند در تامین مالی به بخش تولید کمک کند، گفت: در ایران تامین مالی از طریق ورود به بازار سرمایه مبنی بر شانس است و با این سیاست نمیتوان بخش تولید را کمک کرد. وی با اشاره به اینکه اکنون ۹۰درصد تامین مالی از طریق بانکها انجام میشود، توضیح داد: ۱۰درصد باقیمانده تامین مالی در ایران از طریق بازار سرمایه و بیمهها انجام میشود. شقاقی راهکار پنجم تامین مالی را فاینانس دانست و افزود: یکی از راههای تامین مالی اکنون در کشور فاینانس است. تامین مالی از طریق فاینانس به این دلیل در ایران امکانپذیر است که بدهی مالی ایران به دیگر کشورها اکنون حدود ۵ میلیون دلار بوده و این رقم بسیار اندک است. وی با اشاره به ساختار ایدهآل تامین مالی تولید در کشور گفت: تامین مالی تولید در کشور باید تقسیمبندی مناسبی داشته باشد و در این زمینه ۳۰درصد سهم بانک، ۳۰درصد تامین مالی از خارج و مابقی هم از طریق بازار سرمایه و بیمه باید تامین شود. لیزینگها و شرکتهای سرمایهگذاری نیز میتوانند کمک بسیاری به تامین مالی کنند.
نقش بازار سرمایه در تامین مالی صنایع بزرگ
محمدمهدی رییسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران نیز در گفتوگو با صمت درباره چگونگی تامین نقدینگی در بخش صنعت گفت: درحالحاضر با توجه به واقعیتهای موجود در بازار پول و سرمایه، امکان ایجاد تعادل میان بانکها و بازار سرمایه برای تامین مالی صنایع وجود ندارد. اکنون نقش بازار سرمایه در تامین پول و نقدینگی صنایع بین ۱۰ تا ۱۵درصد است بنابراین عمده تامین مالی صنعت کشور از طریق بانک انجام میشود. رییسزاده با بیان اینکه تامین نقدینگی صنایع بزرگ باید از طریق بازار سرمایه انجام شود، افزود: دلیل آنکه بانکها بیشتر تمایل به تامین مالی بلندمدت دارند تضمینهای دولتی بزرگی است که بنگاههای بزرگ را حمایت میکند به همین دلیل بانکها به جای آنکه منابع خود را میان تعداد زیادی از صنایع کوچک با ریسک زیاد توزیع کنند بیشتر راغب هستند تا منابع خود را در اختیار تعداد محدودی بنگاه با ریسک کم قرار دهند.
توسعه صنایع کوچک با تامین مالی نظام بانکی
رییسزاده با تاکید بر اینکه کاهش سهم بانکها در تامین نقدینگی صنایع بزرگ و هدایت این منابع به صنایع کوچک و متوسط منجر به اشتغالزایی و توسعه این صنایع میشود افزود: از آنجایی که آزادسازی اقتصاد در کشور انجام نشده و تمام واگذاریها به بخشهای خصولتی سپرده شده بنابراین بازار سرمایه تنها در دست چند هلدینگ بزرگ همچون پتروشیمی، نفت، فولاد و خودرو بوده و درصد قابلتوجهی از این صنایع در اختیار خصولتیهاست. مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران تمایل بیشتر مردم برای سپردهگذاری در بانکها را عامل دیگر ضعف بازار سرمایه عنوان کرد و گفت: ایجاد حبابهای سرمایه در بورس باعث میشود که نخستین قربانیان این امر سهامداران خرد باشند. بنابراین امنیت کاهش پیدا میکند و مردم ترجیح میدهند که بدون دردسر سرمایههای خود را در بانک بگذارند. این در حالی است که با سوق دادن منابع به بازار سرمایه شاهد آزادسازی بسیاری از منابع خواهیم بود و آزادسازی منابع نیز بسیاری از مشکلات امروز را برای خروج از رکود خودبهخود حل خواهد کرد. بنابر این گزارش، ۵ راهکار نظام بانکی، بازار سرمایه، نظام بیمه، سرمایهگذاری خارجی و شرکتهای سرمایهگذاری و لیزینگ میتوانند نقش مهمی در تامین مالی صنایع ایفا کنند. بهطور قطع با توزیع مناسب سهم تامین مالی میان ارکان مختلف اقتصادی کشور و خروج بانکها از انحصارگری، مشکلات ساختاری بانکها در بنگاهداری و اخذ سود بالا برای ارائه تسهیلات نیز حل خواهد شد.