نساجی هند در سال ۲۰۱۵ میلادی با رشد ۴/۵ درصدی توانست زمینه اشتغال بیش از ۱۰۰ میلیون نفر را به طور مستقیم و غیرمستقیم فراهم کند.
صنعت نساجی هند، یکی از قدیمی‌ترین صنایع هند است که عمری به قدمت چندین قرن دارد و در حال حاضر نیز ۱۱ درصد از سهم صادرات، ۱۴ درصد از شاخص کلی تولید و ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص داده است.
میزان صادرات صنایع نساجی هند در بازه زمانی ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ میلادی به ۴۱/۴میلیارد دلار رسید؛ رقمی که از رشد ۴/۵درصدی این صنعت خبر می‌دهد و می‌تواند زمینه‌ساز توسعه نساجی در این کشور باشد.
در تقسیم‌بندی جزئی‌تر می‌توان این صنعت را در دو بخش سازمان‌نیافته و سنتی و نیز بخش سازمان‌یافته و صنعتی‌شده تقسیم‌بندی کرد. بخش دوم با استفاده از ماشین‌آلات مدرن علاوه بر تولید منسوجات پارچه‌ای به اقتصاد این کشور نیز کمک می‌کند و موجب ایجاد اشتغال در هند شده است به طوری که در حال حاضر ۴۵ میلیون نفر به‌طور مستقیم و ۶۰ میلیون نفر به طور غیرمستقیم در بخش‌های گوناگون این صنعت مشغول به کار هستند. نساجی در هند به طور سنتی پس از کشاورزی تنها صنعتی است که موجب اشتغالزایی بزرگ برای هر دو نیروی کار ماهر و غیرماهر شده است.
تنوع صنعت نساجی در هند گستره وسیعی را از ریسندگی تا بافندگی در بر می‌گیرد و به بخشی تفکیک‌ناپذیر از فرهنگ و سنت‌های این کشور تبدیل شده است. در حال حاضر ظرفیت بالای صنایع نساجی هند علاوه بر بازارهای داخلی این کشور، بازارهای جهانی را نیز هدف قرار داده است به طوری که بنابر آمار منتشر شده از سوی دولت هند، ارزش صنعت نساجی هند در بازارهای امریکا حدود ۱۰۸ میلیارد دلار تخمین‌زده شده و انتظار می‌رود تا چشم‌انداز ۲۰۲۱ میلادی این رقم از مرز ۲۲۳ میلیارد دلار عبور کند.
سیاست‌های صنعتی توسعه
صنعت نساجی هند ظرفیت تولید طیف گسترده‌ای از محصولات مناسب در بخش‌های مختلف بازار در داخل هند و سراسر جهان را داراست. نساجی هند در طول ۵ سال گذشته با استقبال بی‌سابقه‌ای از سوی سرمایه‌گذاران مواجه شده است. میزان سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش از صنعت در بازه زمانی ۱۵ ساله از آغاز سال ۲۰۰۰ میلادی به یک میلیارد و ۷۷ میلیون دلار افزایش یافت.
در این میان از نقش دولت هند در توسعه صنعت نساجی این کشور نیز نمی‌توان چشم پوشید. یکی از سیاست‌های این کشور در توسعه صنایعی مانند نساجی را می‌توان فراهم کردن فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران خارجی و تبلیغ آن در شبکه‌های اجتماعی مجازی دانست. در یکی از طرح‌های حوزه نساجی که در سال ۲۰۱۵ میلادی به امضا رسید، امضای یادداشت تفاهمنامه‌ای میان هند و قرقیزستان بود که براساس آن، این دو کشور با سرمایه ۶۴ میلیون دلاری به مدت ۵ سال در زمینه نساجی، پوشاک و پرورش کرم ابریشم با یکدیگر به همکاری می‌پردازند. از سوی دیگر این کشور با تعریف دو برنامه ۵ ساله در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ میلادی و صرف هزینه ۳۰ میلیون دلاری به دنبال ایجاد تسهیلات لازم برای توسعه صنعت نساجی در ۸ نقطه مختلف هند و توسعه بازار داخلی و صادرات است. در این سیاست تازه، قرار است تا ۳۵ میلیون شغل جدید در این صنعت ایجاد شده و تسهیلات خرید ماشین‌آلات نیز با یارانه دولتی و نرخ بازپرداخت بهره ۵ درصدی نیز به فعالان هندی این صنعت ارائه می‌شود.
رشد کارخانه‌های نساجی
به نظر می‌رسد نساجی پس از کشاورزی تنها صنعتی است که زمینه اشتغال را برای کارگران ماهر و غیرماهر به یک میزان فراهم کرده و به همین دلیل هنوز هم یکی از صنایع کلیدی این کشور در کنترل رشد اقتصادی آن به شمار می‌آید. انجمن نساجی هند در سال ۲۰۱۰ میلادی از فعالیت ۴۱۳۵ کارخانه و کارگاه بافندگی و نساجی در این کشور خبر داد. تولید منسوجات پنبه بزرگترین بخش از نساجی این کشور آسیایی را تشکیل می‌دهد، با این حال آمار اشتغال در این بخش به شدت به تولید فصلی پنبه وابسته است. در تولید منسوجات پشمی نیز هند رتبه هفتمین تولیدکننده بزرگ جهان را از آن خود ساخته و ۷ درصد از مجموع پشم جهان را تولید و به بازارهای هدف عرضه می‌کند و در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که هند در تولید و پرورش کرم ابریشم رتبه دوم جهان را کسب و ۱۸ درصد از کل ابریشم جهان را تولید می‌کند.
صنعت منسوجات هندی در بخش تولید نخ توانسته است بازارهای ژاپن، امریکا، انگلیس، روسیه، فرانسه، نپال، سنگاپور، سریلانکا و بسیاری دیگر از کشورهای جهان را به تسخیر در آورد، اما همچنان در بخش تولید لباس از رقبایی مانند چین، تایلند و کامبوج عقب است. چالش‌های پیش‌روی این صنعت در هند رقابت‌های بین‌المللی با کشورهایی ازجمله بنگلادش، فیلیپین، مصر و تایلند عنوان شده است.
هند در طول این سال‌ها با نفوذ به بازارهای ایتالیا، آلمان و بنگلادش توانسته در سطح بین‌المللی پیشرفت کند و به رتبه چین در این صنعت نزدیک شود. از سوی دیگر افزایش هزینه‌های کارگری در چین به برگ برنده‌ای برای صنعتگران هندی تبدیل شده و قدرت رقابت هند را افزایش داده است. در این میان مواردی همچون تقاضای ثابت از سوی امریکا، ناآرامی‌های کارگری در کارخانه نساجی در کامبوج، پیروی نکردن واحدهای نساجی بنگلادش از استانداردهای ایمنی جهانی، افزایش ارز اندونزی، افزایش هزینه‌های تولید در ویتنام و بروز مشکلات سیاسی و اقتصادی در پاکستان، همه و همه توانسته زمینه پیشرفت صنایع نساجی این کشور را فراهم کند.
در سال ۲۰۱۲ میلادی حجم بازار داخلی پوشاک و نساجی این کشور از مرز ۴۳ میلیارد یورو گذشت و اعلام شد بیش از ۴۸درصد از تولیدات این صنعت به خارج از مرزهای این کشور صادر می‌شود. علاوه بر این سرمایه‌گذاران خارجی از سراسر جهان با حضور در قالب نشان(برند)های مشهوری مانند «اچ‌اندام»، «باس» و «دیزل» توانسته‌اند به خطوط تولیدی این کشور قدرت بیشتری بخشند. با توجه به استقبال کشورهای اروپایی و امریکایی از صنایع نساجی هند، مقامات هندی امیدوار هستند تا چشم‌انداز سال ۲۰۲۰ میلادی حجم تولیدات خود را از مرز ۳۱ میلیارد دلار بگذرانند و بتوانند بیش از پیش در بازارهای بین‌المللی حضور
یابند.
منابع:
Ministry of Textiles
Indian Textile Journal
Department of Industrial Policy and Promotion