صنعت پوشاک در ایران روزهای خوبی را نمی‌گذراند. این را هم می‌توان از حجم بالای واردات و قاچاق پوشاک خارجی فهمید. نکته‌ای که رهبر معظم انقلاب نیز بر آن تاکید داشتند و سال جدید را سال «اقتصاد مقاومتی: تولید- اشتغال» نامگذاری کردند.
صنعت پوشاک یکی از صنایعی است که امسال باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. برخی از صنعتگران این حوزه می‌گویند به علت واردات کالای خارجی، برند ایرانی دیگر در بازار اعتبار ندارد.
حمید قبادی دبیرکارگروه ساماندهی مد و لباس کشور ، خرداد ۹۵ در اختتامیه جشنواره مد و لباس گفت «ایرانیان سالانه صد هزار میلیارد تومان برای مد و لباس هزینه می‌کنند» یعنی هر ایرانی حدود یک میلیون و دویست هزار تومان. این رقم نشان از اهمیت مقوله مد و لباس دارد که با ساماندهی تولید داخل می‌تواند رکود و ورشکستگی صنعت پارچه بافی و تولید پوشاک را برطرف کند. این موضوع بهانه‌ای شد تا با فعالان حوزه پوشاک به گفتگو بنشینیم.
وجیهه قپانداران طراح لباس و استاد دانشگاه ابتدا به تعریف مُد پرداخت. او گفت: «مد کلمه‌ای فرانسوی است. مُد به معنی سلیقه، شیوه، اسلوب در اصطلاح به جریانات موقت، سلایق موقت و تغییرات زود هنگام گفته می‌شود که لزوما مختص به پوشاک نیست. اما متاسفانه در زبان فارسی کلمه «مد» بار معنایی منفی به خود گرفته است و متولیان فرهنگی جامعه با دیدگاه منفی به مد می‌نگرند. مد همانند چاقوی دو لبه ایست که اگر همسو با فرهنگ جامعه پیش رود سبب رشد و شکوفایی می‌شود و چنانچه خلاف جهت جامعه ظهور کند سبب بی ثباتی و ناهنجاری می‌شود و لطمات جبران ناپذیری را به فرهنگ جامعه وارد خواهد کرد».
او ادامه داد: «در دنیای مدرن امروز که به همت تکنولوژی سرعت پیشرفت مد رو به افزایش است، امکان مقابله با مد نه تنهاوجود ندارد بلکه کاملا اشتباه است و باید همراه و همسو با مد پیش رویم و به آن جهت دهیم ولی نه مُد کورکورانه و وارداتی؛ بلکه باید با آگاهی دادن و فرهنگ سازی در جامعه مد صحیح را ترویج دهیم تا جامعه پویا داشته باشیم. مد صحیح باعث رشد و شکوفایی استعدادهای جوان ایرانی می‌شود و رونق تولید را به همراه خواهد داشت و صنایع زیادی که وابسته به پوشاک هستند از قبیل: نساجی، رنگرزی، چاپ، صنعت کیف و … رونق خواهند گرفت».
این روزها برندها در دنیای مد غوغا می‌کنند. رقابت آنقدر بالاست که هر کدامشان در تلاشند تا بهترین و متنوع‌ترین مدل‌ها را روانه بازارهای جهانی کنند. نام برخی کشورها همچون ایتالیا، اسپانیا و ترکیه همواره در صنعت مد و پوشاک درخشیده و این صنعت را به وزنه‌ای سنگین در درآمدزایی این کشورها بدل کرده است.
چین هم که به مدد نیروی کار ارزان و مهارتی که در کپی کردن برندهای معروف پیدا کرده، در بازار پوشاک جولان می‌دهد و با وجود کیفیت نازل محصولات، به دلیل پایین بودن قیمت تمام شده، نگاه‌های بسیاری را به سوی خود جلب می‌کند و مشتریان فراوانی از تمام نقاط جهان و بویژه ایران دارد؛ مشتریانی که برای کسب سود بیشتر و باقی ماندن در بازار رقابت، چین را برای خرید و واردات پوشاک انتخاب می‌کنند. یکی از فروشندگان لباس ترک به ما گفت: «از هر ۱۰۰ تا مشتری که وارد مغازه می‌شوند، برای ۹۹نفرشان مهم است که لباس‌ها از مارک‌های معروف باشند. به همین خاطر خودمان جنس‌هایمان را مستقیم از ترکیه می‌آوریم. جنس چینی و ایرانی هم نداریم!»
برابری کیفیت پوشاک ایرانی با پوشاک وارداتی
وجیهه قپانداران می‌گوید: «می توان گفت حدود ۵۰ درصد از تولیدات پوشاک ایرانی از لحاظ کیفیت با پوشاک وارداتی برابری می‌کند کما اینکه شاید برخی از تولیداتمان کیفیت بالاتری نسبت به پوشاک وارداتی داشته باشند اما از آنجایی که متاسفانه پوشاک ایرانی با واسطه‌های زیادی به دست مصرف کننده می‌رسد قیمت بالایی دارند ولی پوشاک وارداتی از لحاظ قیمت مناسب‌تر است و این امر خریدار را ترغیب می‌کند که کالای غیر ایرانی را خریداری کند».
وی دلایل کم طرفدار بودن برندهای ایرانی را اینگونه برشمرد: «دلایل عمده‌ای برای این امر وجود دارد یکی از این دلایل تولید پوشاک کپی‌برداری از برندهای خارجی است و این امر ناشی از عدم اعتماد تولید کننده به طراح ایرانی است.
نبود یا کمبود ماشین آلات به روز و کارآمد برای تولید محصولات با کیفیت و نیز پایین بودن کیفیت برخی از مواد اولیه و نیز رعایت نکردن استانداردهای تولید از دیگر دلایلی است که سبب کاهش کیفیت محصول می‌شود و خریدار از خرید محصول ایرانی امتناع می‌کند و متاسفانه یکی از دلایل عمده چشم و همچشمی می‌باشد و کیفیت محصول برایشان اهمیتی ندارد، فقط صرف اینکه بقیه افراد از این برند استفاده می‌کنند آنها نیز باید استفاده نمایند.
جای تأسف دارد وقتی وارد یک فروشگاه برند درجه سه ترک می‌شویم و استقبال مردم را از محصولاتش می‌بینیم، در صورتیکه اگر به همین افراد پوشاک با کیفیت ایرانی را پیشنهاد کنیم از خرید امتناع خواهند کرد و همین عدم خرید سبب می‌شود تا تولید کننده ایرانی یا کیفیت محصول خود را پایین آورد تا در بازار رقابت باقی بماند یا برای فروش محصولات ایرانی خود از مارک‌های خارجی بر روی لباس‌هایش استفاده کند».
او گفت: «با توجه به اینکه پوشاک ایرانی در کشور آن طور که باید مورد استقبال قرار نمی‌گیرد نمی‌تواند در کشورهای دیگر نیز جایگاه خود را پیدا کنند و در واقع ما به جای صادرات پوشاک، بیشتر واردکننده پوشاک هستیم و در حال حاضر ۲۵۰ تا ۳۰۰ خرده فروش که در بین آنها کمتر برند آشنایی می‌بینیم، محصولات خود را در کشورهای دیگر عرضه می‌کنند. برای ارتقای وضعیت صنعت مد و پوشاک کشور حمایت از تولید کنندگان باید اولویت قرار گیرد.
اعطای تسهیلات به تولید کنندگان پارچه، پوشاک و … سبب می‌شود علاوه بر بالا رفتن کیفیت محصولات، توان یک تولید کننده در برخورد و مواجهه با مشکلات اقتصادی بیشتر شود و بتوانند با تولید کنندگان خارجی رقابت و برابری کنند. دادن وام برای تامین مواد اولیه با کیفیت، تسهیلاتی جهت واردات ماشین آلات جدید، نظارت صحیح و اصولی بر قاچاق کالا، نظارت فنی بر تولید کارخانجات پوشاک، عرضه مستقیم تولیدات بدون حضور دلالان و واسطه ها، نظارت سیستم بانکی کشور و تصویب قوانینی برای صدور بی رویه چک‌های بی محل از عوامل موثر بر تولید با کیفیت و قیمت مناسب پوشاک می‌باشند که در نتیجه رونق صنعت پوشاک را در پی دارد.
فرهنگ سازی در زمینه مد، ارتقای دانشگاه‌ها و به‌روز کردن تحصیلات با توجه به پیشرفت جهانی، فراهم کردن شرایط مناسب برای طراحان لباس اولویت‌های بعدی است تا طراحان بتوانند با شناختی که از جامعه، آداب و رسوم، فرهنگ و مذهب دارند طرح‌هایی مناسب و در شأن ایرانی ارائه دهند. همچنبن نباید از ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت غافل بود چرا که می‌تواند یکی از راه‌های موفقیت در صنعت پوشاک باشد».
کالاهای ایرانی تنوع و کیفیت ندارد
به سراغ «م- ن» یکی از فعالان صنعت پوشاک (که نخواست نامش فاش شود) رفتیم. او می‌گوید: «حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد پوشاک کشور را پوشاک خارجی و وارداتی کشورهایی چون ایتالیا، فرانسه، چین، ترکیه و … تشکیل داده، که البته سهم کشورهای چین و ترکیه در پوشاک ایرانی، بیشتر از بقیه است. باید بررسی کنیم و ببینیم چرا پوشاک ما نمی‌تواند این سهم را داشته باشد».
او مشکلات صنعت پوشاک را اینگونه برشمرد: «ما در تولید داخلی در همه زمینه ها از جمله پوشاک، خودرو، قطعات مادر، تولید فلز و … فصل مشترک داریم و با مشکلاتی همسانی رو به رو هستیم. صنعت زنجیره است یعنی شما از صفر تا صد یک کار را اگر بتوانید تولید کنید، می‌توانید بگویید من تولیدکننده قوی در این زمینه هستم. در صنعت پوشاک ما باید نخمان درست باشد، الیافمان درست باشد، پارچه‌مان درست باشد، صنایع پارچه بافی‌مان قوی شوند، و سپس می‌رسیم به تولید پوشاک.
وقتی ما تولید پارچه‌مان از کار افتاده اند، نمی‌توانیم به سراغ تولید پوشاک برویم.درست است اگر پارچه را وارد کنیم، قیمت تمام شده پوشاکمان در کشور بیشتر می‌شود و از این نظر نمی‌توانیم با بازار چین و ترکیه رقابت کنیم. الان دنیا رقابتی شده است و اقتصاد به سمت اقتصاد آزاد پیش می‌رود. اقتصاد آزاد هم یعنی همین، یعنی شما بتوانید در قیمت، کیفیت، خدمات پس از فروش و … رقابت کنید. متاسفانه کالاهای ایرانی در بازار تنوع ندارد، کیفیت ندارد، مدل ندارد، عرضه ندارد و تقاضا هم ندارد، چون فرهنگ سازی نشده است.
در تولید پوشاک ما باید بدانیم سلیقه مشتری چیست نه آن طور که خودمان می‌خواهیم، تولید کنیم. یک واحد تولیدی پوشاک باید طراح لباس و مُد داشته است و از سیستم‌های به‌روز استفاده کند. یک واحد تولیدی باید دستگاه‌های به روز داشته باشد، نمی‌توان گفت با یک چرخ خیاطی قدیمی من بهترین پوشاک را تولید می‌کنم، این اصلا امکان پذیر نیست. یکی از دلایلی که باعث شده ما در زمینه پوشاک رشد نکنیم، نبود ماشین آلات و ضعف در صنعت پوشاک است. ما هر گاه توانستیم نخ، دکمه، پارچه، زیپ و … تولید کنیم و داشته باشیم، آن وقت است که می‌توانیم بگوییم ما توانسته‌ایم پوشاک تولید کنیم».
این فعال صنعتی افزود: «کارخانه‌های پارچه بافی‌مان در استان‌های مختلف به حالت تعطیل یا نیمه تعطیل درآمده اند، چرا؟ چون آنها هم خوب عمل نکرده‌اند و نتوانسته‌اند خودشان را به تجهیزات روز دنیا برسانند. در نتیجه پارچه‌های نامطلوب تولید کرده‌اند، چه دلیلی دارد تولیدکننده پوشاک بیاید از این کارخانه پارچه بافی ایرانی پارچه بخرد؟ حتی تولیدکننده پوشاک ایرانی خیلی هنر کند، بتواند پارچه باکیفیت را از کشور دیگری وارد کند و پوشاک را در اینجا تولید کند، که البته اسم این را دیگر نمی‌توان تولید گذاشت، این مونتاژ است.»
وی گفت: «تولید یعنی اینکه صفر تا صد کار را خودمان انجام دهیم. آن موقع است که می‌توانیم بگوییم، تولید کرده‌ایم، اشتغال ایجاد کرده‌ایم. آن موقع است که ما کارآفرینی کرده‌ایم. اشتغال در یک خیاطی در خیابان جمهوری با صد نفر کارگر نیست. اشتغال یعنی اینکه شما بیایید و یک کمپانی مثل کمپانی‌های معروف کشور در زمینه پوشاک ایجاد کنید و صفر تا صد آن کار را انجام دهید و در یک کمپانی (بزرگ یا کوچک) بتوانید ۵۰۰ تا هزار نفر را فعال کنید، ایده بیاورید و کیفیت محصول را بالا ببرید. اینکه بگوییم جلوی واردات پوشاک خارجی را بگیریم، تولید داخلی رشد می‌کند، تفکر غلطی است.
تولید داخلی زمانی رشد می‌کند که شما بتوانید هم از نظر کیفیت و هم از نظر قیمت رقابت کنید. محصول بی کیفیت را هرچقدر هم ارزان بفروشید، کسی نمی‌خرد. متاسفانه به سمتی رفته‌ایم که فقط گفته‌اند قیمت، کسی نیامد بگوید «کیفیت». ما اگر بخواهیم تولیدات پیشرفته و بهتری در کشور داشته باشیم باید سیستم تولید پوشاک را به روز کنیم و از کمپانی‌های معتبر بهره ببریم. باید کمپانی‌های بزرگ بیایند و در کشور تولیدی راه بیندازند.
کمپانی‌های بزرگ که بیایند، فکرشان می‌آید و از همه مهتر می‌توانیم از آنها مدل برداری کنیم. برای مثال یک برند اسپانیایی که هزینه تمام شده لباس برای تولید در کشور خودش بالاست می‌آید و در کشورهای ثالثی مانند: ترکیه، بنگلادش، چین، مراکش و … تولید خود را انجام می‌دهد.
ما چرا نباید شرایطی را فراهم کنیم تا این کمپانی بیاید و در مناطق آزاد ما تولید کند، هم جنسش بیاید داخل کشور ما و هم اینکه شرایطی فراهم کنیم تا از تولیدی‌های پارچه ما پارچه بخرد، و حتی ما به او بتوانیم مدل ایرانی ارائه دهیم، ما می‌توانیم به کمپانی‌های بزرگ در دنیا که لباس اسلامی ندارند، مدل‌هایمان را ارائه دهیم. آنها بیایند در داخل ایران تولید کنند و از آن طرف صنایع خرد ما می‌تواند از مدل‌های آنها بهره ببرد و حتی در قیمت با آنها رقابت کند».
با بستن درهای کشور، تولید رشد نمی‌کند
وی می‌گوید: «الان دوستان ما در داخل کشور، طراحی لباس می‌کنند، اما وقتی نتوانسته اند آن را تولید کنند چه فایده‌ای دارد؟ روزی ۱۰ تا مانتو تولید کردن که تولید نیست، این جوابگوی نیاز کشور نیست. در کشور ما تقاضا بیشتر از عرضه است، پس ما باید به سمت تجاری شدن و اقتصادی فکر کردن برویم. مساله اینجاست که با بستن درهای کشور و عدم ایجاد رقابت صنعت پوشاک ما رشد نخواهد کرد. ما می‌توانیم با آزاد و قانونی کردن واردات پوشاک به نحوی جلوی قاچاق را بگیریم. چرا باید قاچاقچی از این مساله، نفع ببرد؟ باید دولت از واردات پوشاک نفع ببرد.
واردکننده پوشاک به طور قانونی تعرفه گمرک و وارداتش را پرداخت می‌کند و دولت می‌تواند با این درآمد، بنگاه‌های کوچک را احیا کند و تسهیلاتی را به تولیدکنندگان داخلی برای بهبهود کیفیتشان پرداخت کند. الان مشکل اکثر تولیدی‌های ما سرمایه در گردش است، با این کار این مشکلات کمتر می‌شود. همان طور که گفتم تولید زنجیره است، باید همه شرایط را برای تولید فراهم کرد و این شرایط فقط مبارزه با قاچاق کالا نیست. مبارزه با قاچاق کالا فرافکنی از پیشبرد تولید و فرافکنی از حمایت از تولید است. علل و عواملی که به تولید بستگی دارد همه در کنار هم باید رشد کند، این زنجیره را باید کامل کنیم.
ما با روش‌های قدیمی و سنتی نمی‌توانیم با تولیدی‌های جدید رقابت کنیم و خواسته مردم را برآورده سازیم. سوال اینجاست مگر بقیه صنایع ما با حذف رقیب، رشد کرده‌اند؟ برای مثال خودروسازان در کشور انحصارا توانسته‌اند کار کنند، اما آیا اینها توانستند بعد از سالیان دراز خودشان را به کمپانی‌های درجه ۱۰ و ۹ اروپا برسانند؟ مسلماً نه. چون برایشان رقیب و انگیزه‌ای برای نوآوری وجود نداشت.»
او در پایان گفت: «باز هم می‌گویم تولید یک زنجیره است، ما باید زنجیره تولید را راه بیندازیم و به روز باشیم و از طراحان جهانی استفاده کنیم که مدل‌های اسلامی و ایرانی را وارد صنعت پوشاکمان کنیم، نه فقط از آنها الگو بگیریم ما اگر یک طراح لباس را به صورت قانونی در ایران بیاوریم، می‌توانیم طرحمان را به او انتقال دهیم تا بتواند طرح هایی اسلامی برایمان طراحی کند.
با رقابت است که می توان به سوی پیشرفت حرکت کرد. ما تولید داخلی‌مان تنوع و کیفیت پایینی دارد و حتی عرضه هم کم است و در همه ابعاد نمی‌تواند با تولید مشابه خارجی رقابت کند. اینها دلایلی بر خرید پوشاک خارجی و پرطرفدار بودن آن نسبت به تولید داخلی است».