مهدی ضابطی- مدیرعامل شرکت تولیدی نیما بافت
به گزارش سرویس خبر و گزارش نساجی امروز، مدیرعامل نیما بافت، صنعتگر ایرانی را با صدها مشکل و مانع برای تولید و فروش محصولات خود روبرو می‌داند و می‌افزاید « در ترکیه، مسیر برای حرکت آزادانه تولیدکننده هموار است اما در کشور ما مرتب با مانع و دست‌انداز مواجه می‌شویم تا جایی که از ادامه حرکت باز می‌مانیم! برای مثال در زمینه صادرات، بانک مرکزی اعلام کرد تا سقف یک میلیون یورو نیازی به بازگشت ارز حاصل از صادرات وجود ندارد اما همین موضوع باعث ایجاد رقابت ناسالم بین شرکت‌های با سقف صادراتی یک میلیون یورو و سایر شرکت‌‌ها شده است! متأسفانه شرایط به نحوی پیش می‌رود که افزایش صادرات نه تنها مزیت محسوب نمی‌َشود بلکه صادرکننده را با دردسرها و مشکلات بیشتر مواجه می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: «متأسفانه دولت از تولیدکننده هیچ حمایتی به عمل نمی‌آورد و سرمایه و سود صنعتگران عملاً یک‌سوم قبل شده است. برای مثال اگر در گذشته به پنج میلیارد تومان برای نقدینگی نیاز داشتیم، امروز این رقم را باید از سیستم بانکی 15 میلیارد تومان بگیریم و بهره 15 میلیارد تومانی بپردازیم در حالی‌که هیچ سودی به صنعتگر افزوده نشده است.» متن کامل این گفت‌وگو از نظرتان می‌گذرد:
*نساجی امروز: بیوگرافی و ورود به عرصه تولید
متولد سال 1344 در شهر تهران هستم. تولید و تجارت موکت در خانواده ما از سال 1348 توسط زنده‌یاد پدرم (خواجه امیر ضابطی) و برادر بزرگترم با عنوان «بازرگانی ضابطی» آغاز شد. سال 1352 با رشد و رونق اقتصادی کشور، واردات موکت از بلژیک و یوگسلاوی افزایش پیدا کرد و بسیاری از واحدهای کوچک و متوسط تولید موکت تعطیل شدند.
پس از انقلاب و سپس آغاز جنگ، درب‌های کشور به روی واردات بسته شد و صنعتگران بار دیگر ماشین‌آلات قدیمی (که کپی‌برداری از ماشین‌آلات موکت بافی بلژیک بود) را راه انداختند. برادرم با تعدادی از شریکان خود، «شرکت صنایع بافت» را با هدف تولید موکت تافتینگ راه‌اندازی کردند. من نیز از سال 1364 فعالیت حرفه‌ای خود را با تولید موکت آغاز کردم و سال 1367، « شرکت تهران تافتینگ» به طور رسمی ثبت شد. آن زمان خریداران بسیاری از پاکستان برای خرید موکت به ایران می‌آمدند و تولید موکت رونق فراوانی داشت اگرچه طرح و تنوع موکت در مقایسه با امروز بسیار کمتر و محدودتر بود اما به دلیل عدم واردات، بازار تشنه این محصول بود.
«شرکت تهران تافتینگ » تا سال 1370 به فعالیت خود ادامه داد و با شروع کپی برداری تولیدکنندگان فرش ماشینی از ماشین‌آلات اروپایی، به توزیع نخ‌های 5/10 در بازار پرداختم. برادرم نیز فعالیت در صنعت فرش ماشینی را از سال 1369 آغاز کرد و همزمان به تولید فرش، موکت و امور بازرگانی مشغول بودیم.
سال 1376 «شرکت تولیدی نیما بافت» را با هدف تولید فرش ماشینی به کمک دستگاههای فرش‌بافی ایرانی (ماکویی) به ثبت رساندم. شرایط واردات ماشین‌آلات در دهه 70 چندان مطلوب نبود و صنعتگران نمی‌توانستند به آسانی ماشین‌آلات مورد نیاز خود را وارد نمایند به همین دلیل از دستگاههای اروپایی کپی‌برداری می‌کردند تا بتوانند تولید مجموعه خود را حفظ نمایند.
پس از گذشت چند سال، تصمیم گرفتیم در زمینه صادرات نیز فعالیت‌هایی داشته باشیم و این کار را با صادرات به کشورهای همسایه آغاز شد که خوشبختانه بسیار موفقیت‌آمیز بود. اواخر سال 1379، با واردات دستگاه 700 شانه مدرن و سپس خرید دستگاه هزار شانه، صادرات را با برند «فرش ماهور» به صورت تشکیلاتی، منظم و هدفمند ادامه دادیم.
در حال حاضر محصولات فرش ماهور، در برخی هایپراستارها و چند فروشگاه عرضه مستقیم در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد. واقعیت این است که کشور ما نیز مانند تمام کشورها به سمت راه‌اندازی هایپراستارها و مجموعه‌های بزرگ تفریحی و تجاری حرکت می‌کند و در دنیای امروز گریزی از این موضوع نیست.
سلیقه و ذائقه مردم نسبت به گذشته بسیار تغییر کرده و اطلاعات آنها در موضوعات مختلف افزایش پیدا کرده است. آنها ترجیح می‌دهند به دلیل تنوع بالای محصولات هایپراستارها خرید خود را از این مجموعه‌ها انجام دهند تا مغازه‌ها و فروشگاه‌های کوچک و پراکنده سطح شهر. در زمینه فرش ماشینی نیز این اتفاق افتاده و شاهد افزایش فعالیت هایپراستارهای فرش ماشینی هستیم که نه تنها آسیبی به این صنعت وارد نمی‌کنند، بلکه در فروش بیشتر محصولات و رونق تولید موثر هستند.
به موازات تولید و صادرات، به این نتیجه رسیدیم که مصرف‌کنندگان ایرانی به فرش با ارتفاع بالا تمایل بیشتری دارند در حالی‌که فرش هزار شانه چنین انتظاری را برآورده نمی‌کند. از سوی دیگر رقابت تنگاتنگی میان دو سازنده اروپایی ماشین‌آلات فرش‌بافی با توجه به بازار بکر و مستعد ایران، شکل گرفت به این ترتیب که هنوز تولیدکنندگان به ماشین هزار شانه عادت نکرده بودند که دستگاه 1200 شانه وارد بازار کردند و بعد از آن هم شاهد ارائه دستگاه 1500 شانه بودیم.
*نساجی امروز: این رقابت در افزایش تراکم فرش ماشینی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ برخی معتقدند این رقابت لجام‌گسیخته، صرفاً نوعی قدرت نمایی است که در آن توجهی به نیاز و خواسته مصرف‌کنندگان نمی‌شود...
رقابت اصلی میان دو شرکت سازنده ماشین‌آلات فرش ماشینی است تا با ارائه دستگاههای جدید، بازار خود را در ایران حفظ کنند، طبعاً تولیدکنندگان نیز برای ارائه محصولات متنوع و باکیفیت ترجیح می‌دهند از ماشین‌آلات مدرن استفاده کنند تا از رقیبان خود عقب نمانند. در سال‌های گذشته یکی از مشتریان اصلی این دو شرکت، ایران بود اما در حال حاضر ترکیه نیز به‌عنوان یکی از خریداران قابل توجه محسوب می‌شود و تلاش می‌کند بازار ایران را در زمینه فرش‌های کلاسیک تصاحب نماید.
*نساجی امروز: آیا می‌توانند بازار ایران را تصاحب کنند؟
شاید! واقعیت این است که برخلاف تولیدکنندگان ایرانی در زمینه تهیه مواد اولیه، ماشین‌آلات و قطعات یدکی، طراحی و تنوع محصول با هیچ‌گونه محدودیتی مانند تحریم و ... مواجه نیستند؛ از حمایت همه جانبه دولت بهره‌مند هستند ضمن این‌که به بازار مد بسیار نزدیک هستند و می‌توانند به سرعت، نیاز مشتریان را شناسایی و برآورده نمایند.
در طراحی فرش‌های کلاسیک با توجه به پیشینه درخشان فرش دستباف ایران، بسیار توانمند و صاحب سبک هستیم اما طی این سال‌ها، تعداد طراحان حرفه‌ای چندان اضافه نشده است و همین موضوع باعث سوء‌استفاده‌های متعدد و زیان تولیدکنندگان و طراحان می‌شود. در زمینه طراحی فرش‌های مدرن به دلیل عدم ارتباط با بازار مد جهانی، پیشرفتی نکرده‌ایم و حرف چندانی برای گفتن نداریم.
ترکیه یکی از کشورهای صاحب‌نام و موفق در زمینه طراحی و تولید فرش‌های مدرن است و توانسته نام خود را در بازارهای جهانی فرش ماشینی، به گوش همگان برساند. نکته جالب توجه این‌که برخی از تولیدکنندگان فرش ترکیه با بهره‌گیری از توانمندی طراحان ایرانی، زیرساخت‌های خود را در طراحی فرش کلاسیک تقویت می‌نماید و چه بسا ترکیه تا چند سال آینده، به پیشرفت‌های چشمگیری در این زمینه دست یابد چون به مواد اولیه باکیفیت مانند نخ، رنگ و ... نیز دسترسی کامل دارد، نگران تأمین مواد اولیه در موعد مقرر و با قیمت مناسب نیستند، لذا بر ارائه محصولات باکیفیت، متنوع و قابل رقابت تمرکز می‌کنند.
واقعیت این است که صنعتگر ایرانی با صدها مشکل و مانع برای تولید و فروش محصولات خود روبروست و هیچ حمایتی نیز از سوی دولت دریافت نمی‌کند. در ترکیه، مسیر برای حرکت آزادانه تولیدکننده هموار است اما در کشور ما مرتب با مانع و دست‌انداز مواجه می‌شویم تا جایی که از ادامه حرکت باز می‌مانیم!
برای مثال در زمینه صادرات، بانک مرکزی اعلام کرد تا سقف یک میلیون یورو نیازی به بازگشت ارز حاصل از صادرات وجود ندارد اما همین موضوع باعث ایجاد رقابت ناسالم بین شرکت‌های با سقف صادراتی یک میلیون یورو و سایر شرکت‌‌ها شده است! متأسفانه شرایط به نحوی پیش می‌رود که افزایش صادرات نه تنها مزیت محسوب نمی‌َشود بلکه صادرکننده را با دردسرها و مشکلات بیشتر مواجه می‌کند.
وقتی در صادرات تا سقف یک میلیون یورو، رقابتی وجود ندارد و قرار نیست ارزی بازگردد؛ به همین قیمت ارز آزاد به فروش می‌رود. شرکت‌هایی که صادرات بیشتر از یک میلیون یورو دارند، باید حدود 30 درصدِ ارز حاصل از صادرات را به قیمت 8500 تومان (دلار نیمایی) در قیمت‌گذاری‌های خود لحاظ نمایند که این کار فرصت رقابت آنان را در بازار می‌گیرد؛ کما این‌که فرش ماهور در زمینه صادرات عملکرد مطلوب و قابل توجهی داشت در سال گذشته حدود 5/3 میلیون دلار صادرات داشت اما با مانع دلاری و مسائل مربوط به بازگشت ارز حاصل از صادرات روبرو شده که ادامه کار را دچار اختلال کرده است.
از سوی دیگر به دلیل تحریم، ایرانیان نمی‌توانند حساب دلاری داشته باشند و افتتاح حساب یورویی نیز فقط در صورتی امکان پذیر است که افراد در یک کشور ثالث، شرکت تأسیس نمایند و گردش‌های مالی بسیار شفاف داشته باشند که این موضوع کار را برای صادرکننده ایرانی دشوار می‌کند.
*نساجی امروز: تنها مشکل فعلی تولیدکنندگان نساجی، مسائل ارزی است؟
مشکل که فراوان است! تحریم‌ها، امکان واردات قطعات یدکی را نزدیک صفر رسانده است. ساز و کاری که برای واردات تعیین شده به نوعی هفت خوان رستم است!
هیچ‌گاه در صنعت فرش ماشینی لوازم یدکی در قیمت تمام شده لحاظ نمی‌شد اما پس از تحریم‌های جدید و افزایش چندبرابری ارز، قیمت لوازم یدکی رقم قابل توجهی را تشکیل می‌دهد، قیمت مواد اولیه نیز روند صعودی خود را طی می‌کند. متأسفانه دولت از تولیدکننده هیچ حمایتی به عمل نمی‌آورد و سرمایه و سود صنعتگران عملاً یک‌سوم قبل شده است.
برای مثال اگر در گذشته به پنج میلیارد تومان برای نقدینگی نیاز داشتیم، امروز این رقم را باید از سیستم بانکی 15 میلیارد تومان بگیریم و بهره 15 میلیارد تومانی بپردازیم در حالی‌که هیچ سودی به صنعتگر افزوده نشده است. از سوی دیگر به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، با ریزش تعداد مشتریان روبرو شده‌ایم و مردم ترجیح می‌دهند ابتدا کالاهای اساسی خانواده را تهیه کنند و خرید فرش در اولویت‌های بعدی قرار گرفته است.
*نساجی امروز: زمانی که وارد صنعت فرش ماشینی شدید، شرایط تولید و بازار چگونه بود؟ تولیدکنندگان آن زمان با چه مسائل و چالش‌هایی مواجه بودند؟
حجم تولید محدودتر اما میزان تقاضا به مراتب بیشتر از امروز بود و همین تقاضای بالا موجب شد صدها شرکت تولید فرش ماشینی در کاشان راه‌اندازی شود که شاید این روند فزاینده، توجیه منطقی نداشت و آمارهای رسمی بیانگر حجم وسیعی از فرش ماشینی مازاد بر نیاز کشور است.
متأسفانه وزارت صنایع وقت، بدون هیچ‌گونه مطالعه کارشناسی و بازارسنجی اقدام به صدور پروانه بهره‌برداری واحدهای تولید فرش ماشینی نمود. از سوی دیگر افراد بسیاری با مشاهده بازار پر رونق فرش ماشینی، جذب این بخش شدند بدون این‌که پشتوانه تجربی و علمی و یا اطلاعات کافی از صنعت فرش ماشینی داشته باشند.
خوشبختانه انجمن صنایع نساجی ایران، در حال انجام پایشی در تمام شاخه‌های صنایع نساجی است که براساس آن ظرفیت‌های صنعت نساجی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در اختیار مسئولان مرتبط قرار می‌گیرد تا با تکیه بر اطلاعات ارزشمند و مفید این پایش، از این پس راه‌اندازی شرکت‌های جدید، شکل منطقی و اصولی بگیرد.
*مدتی پیش دموتکس هانوفر برگزار شد و به‌عنوان بازدیدکننده در این نمایشگاه حضور داشتید.. دموتکس امسال از نظر کمّی و کیفی چگونه بود؟ حضور غرفه‌داران ایرانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سه دوره در دموتکس به‌عنوان غرفه‌دار حضور داشتیم. بسیاری از مشتریان به غرفه ما مراجعه می‌کردند و این حضور نقش فوق‌العاده موثری در ارتقای اعتماد و اطمینان آنان می‌شد و توانستیم صادرات فرش ماهور را رونق بیشتری بدهیم. در اولین حضور خود در دموتکس، بزرگ‌ترین فرش ماشینی هزار شانه پشم/ نایلون ( 9×6)را عرضه کردیم که جذابیت خاصی برای بازدیدکنندگان داشت. اگرچه تولید این فرش برای ما هزینه‌بر و سخت بود اما توانستیم مشتریانی نیز جذب کنیم.
ارائه چنین محصولی نیازمند دسترسی به مواد اولیه کافی (پشم) و با قیمت مناسب است تا تولید را مقرون به صرفه نماید اما با توجه به بالا رفتن نرخ دلار و مشکلات واردات پشم، تولید این محصول عملاً متوقف شد. متأسفانه امسال به دلیل افزایش ناگهانی یورو، امکان حضور در این رویداد جهانی فرش و کف‌پوش را پیدا نکردیم و شرکت‌های معظم و صاحب‌نام ایرانی نیز برخلاف سال‌های گذشته در دموتکس امسال حضور نداشتند.
حضور ایرانیان در دموتکس علاوه بر منافع شرکتی، مباحث ملی را نیز در برمی‌گیرد و حضور شرکت‌های قدرتمند و به نوعی پرچمداران فرش ماشینی، باعث دلگرمی و انگیزه مضاعف سایر غرفه‌داران ایرانی می‌شود. در مجموع به اعتقاد من دموتکس امسال، کم رونق‌تر از دوره‌های پیش بود، اغلب شرکت‌کنندگان به غرفه‌های کوچک بسنده کرده بودند و تکنولوژی یا ماشین‌آلات خاصی در فرش ماشینی عرضه نشده بود. طبق شنیده‌ها این احتمال وجود دارد که دموتکس هانوفر هر دو سال یک‌بار برگزار شود و یا در هر منطقه‌ای از جهان، شاهد برپایی یک دموتکس خواهیم بود.
*نساجی امروز: سال 97 برای صنعتگران نساجی چگونه گذشت؟
بسیار سخت! نوسانات ارزی آسیب‌های فراوانی بر پیکره تولید وارد کرد و نمی‌توان هیچ چشم‌اندازی برای آینده متصور شد زیرا نرخ ارز مرتب بالا و پایین می‌رود و ثباتی ندارد تا براساس آن برنامه‌ریزی نماییم. البته بسیاری از تولیدکنندگان تهدید را به فرصت تبدیل کردند و شرایط کاری خود را توسعه دادند، امیدوارم سال آینده شرایط بهتر شود در غیر این‌صورت آینده چندان روشنی برای تولید و صنعت کشور مشاهده نمی‌کنم.